Teatr średniowieczny

Dramat liturgiczny Termin ten został wprowadzony dopiero w XIX w. – określał on przedstawienia łacińskie związane z liturgią. W średniowieczu nazywano je: ordo, officium, processio, historia, miraculum, misterium, ludus, representatio, visitatio sepulchri. Przedstawienia te rozwinęły się z dialogowanego śpiewu wielkanocnego wykonywanego przez dwa chóry Quem quaeritis poprzedzającego hymn zmartwychwstania. Za twórcę śpiewu dialogowanego uznaje się mnicha Tuotila z klasztoru Sankt Gallen.

Wydarzenia sceniczne według tekstu ewangelicznego Quem quaeritis in sepulchro, a christicolae? (Kogo szukacie w grobie, córy chrześcijańskie?) Jesum Nasarenum crucifixum, o Caelicolae. (Jezusa Nazareńskiego ukrzyżowanego, Synowie Nieba). scena visitatio sepulchri

Uczniowie biegną do grobu – Piotr i Jan, powiadomieni przez powracające niewiasty, śpieszą do grobu. Scena ta zwiastuje pierwsze momenty teatralnej groteski.

W XIII w. pojawia się Chrystus jako uczestnik wydarzeń W XIII w. pojawia się Chrystus jako uczestnik wydarzeń. Przed Visitatio sepulchri umieszcza się sceny z Piłatem i ze strażnikami. Pojawia się także akt zmartwychwstania, początkowo tylko zamarkowany poruszeniem strażników.

Widowisko na Boże Narodzenie oglądane przez widzów ubranych w stroje z epoki, w której żył artysta; obraz Hansa Multschera z 1473 r Na wzór takiego przedstawienia wielkanocnego powstawały również widowiska dramatyczne z okazji świąt Bożego Narodzenia.

Formy chorału gregoriańskiego Tropy – (łac. Tropus; z gr. tropos = zwrot, melodia) średniowieczne krótkie wstawki tekstowe pod melizmatami Kyrie, a później innych wyrazów śpiewów liturgicznych. Za twórcę tropu uważa się mnicha z klasztoru S. Gallen Tuotila. Hildegarda z Bingen – mniszka, autorka zbioru poetycko muzycznego pt. „Symphonia armonie celestium revelationem” (Symfonia harmonii objawień niebieskich), w skład którego wchodzi 77 pieśni i dramat muzyczny Ordo virtutum (moralitet na temat walki pomiędzy siedmioma cnotami i diabłem o los kobiecej duszy).

Formy chorału gregoriańskiego Sekwencje – (łac. sequentia = następstwo) specjalny rodzaj tropu, dodanego do wersu Alleluia, którego melodia odznaczała się długimi melizmatami. Dzięki takiemu umiejscowieniu zyskała większą samodzielność niż właściwy trop i mogła się bez przeszkód rozwijać. Trop był zawsze związany z jakimś śpiewem liturgicznym, natomiast sekwencje po pewnym czasie stały się samodzielnymi utworami.

Formy chorału gregoriańskiego Hymny – (gr. hymnos – pieśń) pieśń sławiąca Boga. Ośrodkami tej formy były Konstantynopol (Bizancjum) i Antiochia (w Syrii). Z czasem hymny zostały przeniesione na teren kościoła zachodniego a za ojców hymnodii łacińskiej uważa się min. św. Ambrożego oraz św. Augustyna, których hymny mają budowę zwrotkową, wierszowaną, melodykę zaś niemal całkowicie sylabiczną.

Przestrzeń sceniczna teatru średniowiecznego. Teatr średniowieczny wypracował sobie własną, niepowtarzalną formułę przedstawień – scenę symultaniczną. Widzowie oglądali jednocześnie wszystkie miejsca akcji wraz z dekoracjami przygotowanymi dla całej sztuki. Były to mansjony, czyli odrębne konstrukcje wyobrażające różne budynki i miejsca ustawiane obok siebie na placu lub na podium. Akcja przenosiła się od jednego mansjonu do drugiego.

Hans Memling Pasja Chrystusa - nic nie wskazuje na bezpośredni wpływ przedstawień teatralnych na ten obraz niderlandzkiego mistrza, znajdujemy na nim analogiczny podział przestrzeni na mansjony, jak w średniowiecznych dramatach.

Rozwój dramatu liturgicznego zaznacza się też w jego warstwie muzycznej. Do śpiewów łacińskich jednogłosowych wykonywanych głównie przez mnichów włączał się lud z pieśniami religijnymi w języku ojczystym. W miarę rozwoju muzyki pieśni te stały się wielogłosowe. Pojawiła się zatem w muzyce nowa forma, którą nazwano motetem. Motet – forma wielogłosowej pieśni religijnej

Mirakle – ich rozwój przypada na XIV w Mirakle – ich rozwój przypada na XIV w. Są to dramaty o Matce Boskiej i o świętych oraz o ich cudownych interwencjach. Zachowało się sporo mirakli, typowy jest utwór Ruteboefa o Teofilu, kleryku, który sprzedał duszę diabłu. W miraklu istotna jest interwencja nadprzyrodzona.

Dramat liturgiczny przetrwał do naszych czasów Dramat liturgiczny przetrwał do naszych czasów. Wystawiany jest w różnych miejscach Polski zwłaszcza w okresie Wielkiego Tygodnia, czy też w okresie świat Bożego Narodzenia pod nazwą Jasełka.