DANE INFORMACYJNE Zespół Szkół Ogrodniczych w Szczecinie 97/38_P_G1 Nazwa szkoły: Zespół Szkół Ogrodniczych w Szczecinie ID grupy: 97/38_P_G1 Temat projektowy: Osobowość a rozwój człowieka Semestr/rok szkolny: 2010/11

Osobowość a rozwój człowieka

Przedsiębiorczość Cecha charakteru lub zespół cech w grupie i zachowań właściwych przede wszystkim dla przedsiębiorców. W teorii ekonomii przedsiębiorczość definiowana jest jako swoista forma pracy lub jako czwarty (obok pracy, ziemi i kapitału) czynnik produkcji. Główne cechy przedsiębiorców to m.in. umiejętność dostrzegania potrzeb i doskonalenia pomysłów, zdolności do wykorzystywania nadarzających się okazji oraz gotowość do podejmowania ryzyka.

Przedsiębiorca W ujęciu prawnym podmiot prawa, który prowadzi we własnym imieniu działalność gospodarczą

Przedsiębiorstwo Wyodrębniona prawnie, organizacyjnie i ekonomicznie jednostka, prowadząca działalność gospodarczą. Najczęściej definiowanym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku lub zaspokajanie potrzeb konsumentów. W jego skład mogą wchodzić mniej lub bardziej odrębne jednostki gospodarcze, nazywane zakładami. Nieco inne znaczenie ma przedsiębiorstwo w języku prawnym

Kreatywność (postawa twórcza; od łac. creatus czyli twórczy) - proces umysłowy pociągający za sobą powstawanie nowych idei, koncepcji, lub nowych skojarzeń, powiązań z istniejącymi już ideami i koncepcjami. Myślenie kreatywne, to myślenie prowadzące do uzyskania oryginalnych i stosownych rozwiązań. Alternatywna, bardziej codzienna definicja kreatywności mówi, że jest to po prostu zdolność tworzenia czegoś nowego.

Istnieje bardzo wiele definicji słowa „kreatywność” Istnieje bardzo wiele definicji słowa „kreatywność”. Bardzo często pojęcie to jest traktowane jako bliskoznaczne do słowa „twórczość”. Na przykład: kiedy mówimy o kreatywnym (twórczym) myśleniu, zwykle przyporządkowujemy temu procesowi różne cechy, takie jak oryginalność, skuteczność i innowacyjność. Joseph O’Connor, znany trener NLP, twierdzi, że kreatywność polega na odpowiednim zintegrowaniu swoich umiejętności w celu zwrócenia ich na drogę dotychczas nieznaną i stworzenia w ten sposób nowej wartości. Dla Katarzyny Gozdek-Michaelis pomysł jest nową kombinacją starych elementów. Według Wertheimera myślenie twórcze oznacza rozbicie i zmianę struktury naszej wiedzy w celu uzyskania nowego spojrzenia na istotę zagadnienia, a Richards opisał kreatywność jako „ucieczkę od umysłowej stagnacji”.

W większości definicji pojęć „kreatywność” i „twórczość” akcent położony jest na dwie najważniejsze cechy tego procesu – nowość i użyteczność wytworu – materialnego bądź duchowego. Warto pamiętać, że miernikiem poziomu kreatywności jednostki nie muszą być konkretne wytwory materialne. Kreatywność to przede wszystkim potencjał człowieka, dzięki któremu jest on w stanie wykonywać coś nowego i wartościowego dla siebie lub innych.

Hierarchia według Maslowa Abraham Maslow w swojej teorii koncentruje uwagę na człowieku. Zdaniem Maslowa zachowanie się człowieka wynika z jego dążenia do zaspokojenia potrzeb, a nie chwilowych stanów emocjonalnych. Zakłada on, że człowiek ma określony zespół potrzeb, które zaspokajać powinien w określonej kolejności. Mechanizmem sterującym ludzkimi zachowaniami według Maslowa są potrzeby, pojmowane jako brak czegoś, wywołujący jednocześnie dążenie do zaspokojenia tego braku. Potrzeby te tworzą układ hierarchiczny, który Maslow obrazuje w postaci piramidy. Na samym dole piramidy znalazły się potrzeby fizjologiczne (pragnienie, głód, posiłek), krok wyżej umiejscowione są potrzeby bezpieczeństwa. Nad nimi znajdują się potrzeby społeczne (przyjaźń, miłość), a wyżej potrzeby szacunku oraz samorealizacji

Potrzeby fizjologiczne Podstawowe potrzeby przetrwania, zaspokojenia głodu, wody, tlenu, snu czy biologicznego funkcjonowania człowieka. Potrzeby te zaspokajane są w organizacji poprzez zapewnienie odpowiedniego poziomu płac oraz środowiska pracy.

Potrzeby bezpieczeństwa Potrzeby środowiska psychicznego i emocjonalnego. Obejmują one między innymi takie elementy, jak zapewnienie sobie bezpieczeństwa czy życia wolnego od trosk materialnych, jak również potrzeba stabilności, ochrony, porządku, sprawiedliwości czy wyeliminowania zagrożeń. W organizacji zaspokojenie tych potrzeb następuje między innymi w momencie ciągłości zatrudnienia, odpowiedniego programu świadczeń socjalnych czy emerytalnych.

Potrzeby afiliacji Potrzeby odnoszące się do relacji człowieka z otoczeniem. Są to potrzeby nawiązywania bliskich kontaktów z ludźmi; obejmują między innymi potrzebą miłości, przyjaźni, przywiązania, akceptacji. Potrzeby te w większości zaspokajane są przez rodzinę i najbliższych znajomych, jednakże również środowisko organizacyjne może odgrywać w ich zaspokojeniu dożą rolę. Przyjaźnie w pracy czy poczucie przynależności pozytywnie wpływa na efektywność pracy ludzi. Niezaspokojenie potrzeb z tego poziomu może doprowadzić do zamknięcia się w sobie czy samotności, co niekorzystnie odbije się na funkcjonowaniu człowieka oraz jego efektywności.

Potrzeby szacunku i uznania Potrzeby zyskania uznania we własnych oczach i oczach innych ludzi. Na tym poziomie nie wystarczają uczucia bliskich, ważne jest, aby inni dostrzegali nasz profesjonalizm i doceniali go. Potrzeby te mogą być zaspokojone w organizacji między innymi poprzez publiczne pochwały ze strony kierownictwa, uznanie w zespole. Również ambitne i interesujące zadania delegowane przez kierownictwo mogą być elementami zaspokajającymi potrzeby tego poziomu.

Potrzeby samorealizacji Potrzeby wynikające z dążenia jednostki do zajmowania się tym, do czego czuje powołanie; do zaspokajania własnych ambicji. To potrzeby związane z pełnym wykorzystaniem własnego potencjału i osiąganiem celów, które przynoszą satysfakcję. Potrzeby te dają nam możliwość ciągłego indywidualnego doskonalenia. Są to potrzeby, które nigdy nie będą w 100% zaspokojone. Wynika to z faktu, iż ambicje ludzkie nie mają granic. Zaspokajając jedną potrzebę, ciągle pojawiają się kolejne stanowiące o rozwoju jednostki. Potrzeby tego poziomu zaspokajane są w głównej mierze przez działania indywidualne. W środowisku organizacji przyczynić się może do tego możliwość uczestnictwa w procesie podejmowania decyzji czy zdobywania nowych umiejętności, co z kolei może być źródłem poczucia przez pracownika otwartej drogi do awansu.

Socjologia wychowania Natura wg. McDougalla-ludzkie zachowanie jest wynikiem działania instynktów , czyli wrodzonych niezmiennie genetycznie zagospodarowanych wzorców działań , które są wspólne całemu gatunkowi.

Wychowanie wg. Matsona oznacza , że najważniejszym czynnikiem są działania środowiska społecznego. Zarówno natura jak i środowisko przyczyniają się do rozwoju jednostki Normalny ludzki rozwój wymaga troski , kontaktów z ludźmi , możliwości obserwacji i uczenia się od innych

Trzy ujęcia socjalizacji 1.Psychoanaliza- Twórca-Zygmunt Freud, uważał, że istnieją popędy, potrzeby ludzkie, które kierują zachowaniem: -eros-instynkt życia-związki z innymi. -„tanatos” -instynkt śmierci- pobudza nas do zachowań agresywnych Osobowość Składa się z 3 elementów: JA EGO OSOBOWOŚĆ SUPEREGO

Ja-Siedziba popędów biologicznych, wymagających natychmiastowego zaspokojenia „Rządzi nim, nie uświadomiona zasada przyjemności” (niemowlę) Superego-Sumienie, różnego rodzaju rozkazy, ograniczenia, wzory. Ja i Superego są podobne, oba te elementy stawiają żądania (Ja np. jedzenia, Superego-kultury) Tracą kontakt z rzeczywistością, są sztuczne, czyli nie podlegają zmianą (np. Ja-czegoś nie chce, Superego na to nie pozwala). Ego-Zajmuję się rozdzielaniem walczących Ja i Superego, pełni rolę mediatora, rozdziela 2 walczące elementy i dba o to, by były dostosowane do rzeczywistości.

KRZTAŁTOWANIE OSOBOWOŚCI Za szczególnym uwzględnieniem cech indywidualnych, wpływających na stworze postaci medialnych. FRAUD- stwierdza, że od początku naszego życia musimy być podporządkowani i , że musimy to przetrwać, jakoś przeżyć. ADLER-Wszystko co złe w naszym życiu złe wchodzi w nas, by nie dojść do obłędu należy to z nas wyciągnąć- po przez psychoanaliz. Każdy z nas nie buduje się z zaspakajaniem libido, ale przede wszystkim rodzi się z instynktem przetrwania, dlatego potrzebujemy mistrzów, by mogli nas poprowadzić

Założycielka instytutu psychoanalizy w Nowym Jorku stwierdza, że poziom lęku zależy od miłości- od tego jak kochamy (musimy się bać, ale nie do przesady, nie wszystkiego) Rozróżnia ona miłość: -dobrą (najbliższego grona) -złą (gdy nie ma …. dobrej) Miłość dobrej daje nam szanse, że jesteśmy w stanie przetrwać

JUDY CHARIS- Tylko chodzi o miłość, której wcześniejsi psychologowie nie zrozumieli. ….. rodziła, że nasza os. Buduje się nie przez całe życie. W którymś Momocie naszego życia ustaje nasz rozwój. Przyznaje jednak, że przez całe życie buduje się wieżę osobowości, a wcześniej to były tylko fundamenty. Pomiędzy 8-10 r. życia zamyka się proces budowania fundamentów i to od tego zależy prawidłowy dalszy rozwój osobowości.

POTRZEBY SPOŁECZNE DEFINICJE POTRZEB Pojęcie potrzeby w naukach społecznych: potrzeba jako aktualny stan człowieka lub organizmu, charakteryzujący się niespełnieniem określonych ważnych warunków. Ten sposób interpretacji jest najbardziej powszechny, dominujący zwłaszcza w literaturze anglojęzycznej, potrzeba jako subiektywne odczucie braku, niezaspokojenia, czy też pożądania określonych warunków. Tak rozumiane są potrzeby w literaturze popularnej i w mowie potocznej, potrzeba jako trwała właściwość (dyspozycja) człowieka polegająca na tym, że bez spełnienia określonych warunków człowiek nie może osiągnąć, lub utrzymać pewnych ważnych celów lub stanów. Jest to tzw. zobiektywizowane pojęcie potrzeby, stosowane w psychologii.

Definicja: Potrzeba to odczuwany przez jednostkę stan braku czegoś, co w związku ze strukturą organizmu, indywidualnym doświadczeniem oraz miejscem jednostki w społeczeństwie jest niezbędne do utrzymania jej przy życiu, umożliwienia jej rozwoju, utrzymania określonej roli społecznej, zachowania równowagi psychicznej.

Sytuacje dyskusji potrzeb społecznych kiedy takie same potrzeby osobnicze jednostek występują powszechnie, a ich zaspokojenie wymaga istnienia odpowiednich instytucji, na przykład potrzeby poznania (edukacyjne) jednostek i potrzeba społeczna – szkoła; potrzeby ochrony zdrowia jednostek i potrzeba społeczna – instytucje służby zdrowia. Ten rodzaj potrzeb to potrzeby zbiorowe. W sytuacji tej mamy do czynienia z potrzebami lepiej lub gorzej zaspokajanymi, ponieważ instytucje, które je zaspokajają, przyjęły się w życiu społecznym. kiedy nie zaspokojone potrzeby jakichś zbiorowości spotęgują się do takiego stopnia, jaki uzasadnia powołanie pewnych rozwiązań instytucjonalnych lub systemowych, np. rozpowszechnienie się zjawiska narkomanii i potrzeba społeczna instytucji badających i zaspokajających specyficzne potrzeby społeczne (terapeutyczne i profilaktyczne) zbiorowości osób potencjalnie zagrożonych narkomanią i narkomanów; AIDS i potrzeba społeczna badań epidemiologicznych oraz poszukiwania środków leczniczych i zapobiegawczych. W sytuacji tej potrzeby są niezaspokajanie do momentu powołania i uaktywnienia odpowiednich instytucji.

kiedy pewne systemy lub instytucje społeczne napotykają na braki (ograniczenia) swego działania, to potrzebą społeczną jest eliminacja tych braków (ograniczeń), np. zbyt mały eksport kraju i deficyt handlu zagranicznego stwarza potrzebę działań proeksportowych, nieefektywny rząd stwarza potrzebę doskonalenia (rekonstrukcji) lub zastąpienia go innym. W sytuacji tej jest na ogół trudno określić, co stanowi najbardziej istotną potrzebę, którą należy zaspokoić a co należy wyrugować wraz z jakimś podsystemem z życia społecznego.

Definicja: Potrzeby społeczne, to takie potrzeby, których zaspokojenie wymaga istnienia i działania instytucji społecznych na rzecz zamierzonych celów i o dających się przewidzieć z dostatecznym prawdopodobieństwem skutków działania.

TYPOLOGIA POTRZEB KONCEPCJA E. ALLARDT’A: having (posiadanie):   KONCEPCJA E. ALLARDT’A: having (posiadanie): środki ekonomiczne mieszkanie zatrudnienie warunki pracy zdrowie edukacja

  living (uczucie): kontakty ze społecznością lokalną stosunki rodzinne kontakty towarzyskie stosunki międzyludzkie w pracy being (istnienie): możliwości samookreślenia bezpieczeństwo osobiste aktywność polityczna spędzanie czasu własnego zadowolenie z pracy

TYPOLOGIA POTRZEB W POLSKICH BADANIACH SPOŁECZNYCH (Luszniewicz: SGH, 1968-71) : 1.wyżywienie; 2. mieszkanie; 3.ochrona zdrowia; 4.wykształcenie; 5.rekreacja; 6.zabezpieczenie społeczne; 7.zagospodarowanie materialne; (Kociszewski i zespół, 1950,1960,1970,1978,1989): 1.warunki mieszkaniowe; 2.warunki w dziedzinie zdrowia; 3.warunki w szkolnictwie; 4.dochody i spożycie; 5.infrastruktura ekonomiczna i poziom zagospodarowania; (Luszniewicz i zespół: ISiD SGH, 1988-89): 1.wyżywienie; 2.mieszkanie; 3.zdrowie; 4.oświata; 5.rekreacja; 6.zabezpieczenie społeczne; 7.zabezpieczenie materialne; 8.środowisko naturalne;

(Śmiłowska: ZBSE GUS i PAN, 1992): 1. dochody osobiste ludności; 2 (Śmiłowska: ZBSE GUS i PAN, 1992): 1. dochody osobiste ludności; 2.degradacja środowiska naturalnego; 3.poziom zdrowotności; 4.warunki pracy; 5.stosunki społeczne i bezpieczeństwo publiczne; (Słaby: SGH, 1994): 1.stan biologiczny (wyżywienie, mieszkanie, zdrowie, środowisko naturalne, wypoczynek); 2.stan zawodowy (posiadanie pracy, warunki pracy, czas pracy, płace); 3.Stan materialny (oszczędności, cen, dobra trwałe); 4.Stan edukacyjny (oświata dzieci i młodzieży, oświata dorosłych, kultura i sztuka); 5.Stan społeczny (bezpieczeństwo socjalne, egalitaryzm dochodowy, patologia społeczna, więzi rodzinne i społeczne, polityka);

(GUS, 2000): 1. dochód rozporządzalny; 2 (GUS, 2000): 1.dochód rozporządzalny; 2.wydatki gospodarstw domowych 3.spożycie artykułów żywnościowych; 4. warunki mieszkaniowe; 5.wyposażenie gospodarstw domowych w przedmioty trwałego użytku; 6.ochrona zdrowia i opieka społeczna; 7.edukacja i kultura; 8.ubóstwa materialne; (Panek: SGH, 2000): 1.dochody; 2.wyżywienie; 3.zasobność; 4.warunki mieszkaniowe; 5.ochrona zdrowia; 6.kształcenie dzieci; 7.kultura i wypoczynek.

NOWE OBSZARY BADAŃ POZIOMU ZASPOKOJENIA GRUP POTRZEB nierównomierność rozkładów dochodów, pozorne oznaki dobrobytu (np. stary sprzęt wyposażenia mieszkań),  społeczne i ekonomiczne skutki prywatyzacji i reprywatyzacji gospodarki w sferze społecznej, efekty rozwoju sektora prywatnego, skutki napływu kapitału zagranicznego, trwałość bezrobocia, efekty realizowanych reform społecznych (oświaty, ochrony zdrowia, zabezpieczenia społecznego), budowa społecznej infrastruktury, poziom życia na wsi, udział społeczeństwa w życiu politycznym, ocena działalności samorządów lokalnych, przestępczość wśród młodzieży, skutki demokratyzacji życia publicznego.

ASERTYWNOŚĆ Asertywność to zachowania wyrażające uczucia, postawy, życzenia, opinie lub prawa człowieka, w sposób bezpośredni, stanowczy i uczciwy, a jednocześnie respektujący uczucia, postawy, życzenia, opinie i prawa drugiego człowieka. 

Zachowanie asertywne może obejmować wyrażanie gniewu, strachu, zaangażowania, nadziei, radości, rozpaczy, oburzenia, zakłopotania ...i takich tam, ale w każdym z tych przypadków uczucia te wyrażone są w sposób, który nie narusza praw drugiego człowieka. Asertywność to umiejętność pełnego wyrażania siebie w kontaktach z drugim człowiekiem bez naruszania jego praw. Postawa asertywna to obrona poczucia własnej godności, umiejętność osiągania porozumienia, szacunek i sympatia dla siebie, szacunek dla innych, umiejętność wyrażania siebie, nie krzywdzenie i nie ranienie innych, bezpośrednie i uczciwe zachowanie, umiejętność obrony swoich praw i wartości, przyjmowanie odpowiedzialności za własne życie.

Korzyści z bycia asertywnym to na pewno poczucie własnej wartości, poczucie własnej mocy i siły, wzrost pewności siebie, otwartości, unikanie konfliktów, większa skuteczność, dobre, poprawne stosunki z innymi, poczucie satysfakcji i zadowolenia z siebie oraz szacunek innych. Asertywne przyjmowanie opinii wiąże się z przyjęciem postawy "Jestem w porządku". Cudza ocena nie jest jedyną obiektywną prawdą czy wyrokiem, jest jedną z możliwych opinii. Dopuszczajmy posiadanie przez innych odmiennego zdania. Opinia innych jest tylko opinią, z którą możemy się zgodzić lub nie. Jeśli ktoś nas ocenia krytycznie, zgodnie lub niezgodnie z prawdą, to potraktujmy tę ocenę jak opinię i wyraźmy własne zdanie na ten temat. Jeżeli ktoś nas krytykuje na podstawie pojedynczych faktów, to należy sprowadzić uogólnienie do konkretnego faktu, a potem ustosunkować się do tego faktu.

Żeby być w porządku sami możemy przyjąć postawę asertywną, mówmy tylko o sobie, własnych doświadczeniach, poglądach i przeżyciach, bez zbytniego filozofowania, nie krytykujmy i nie oceniajmy innych. Nie ukrywajmy się za innymi (my, wy, oni), pamiętając o własnej, niewątpliwej przecież, wartości, szacunku i sympatii dla siebie. Nie udzielajmy innym rad, to zwykłe wtrynianie się w życie drugiego człowieka, a tego nikt nie lubi. Pomożemy opowiadając o własnych przeżyciach i zachowaniach w podobnych sytuacjach. Nie przerywajmy innym i nie komentujmy ich słów. Nie musimy walczyć z czymkolwiek i kimkolwiek, mamy prawo do wolności. Pamiętajmy, że interpretacja jest decyzją, w której decydujemy jakie znaczenie ma dane doświadczenie i dokonujemy ją poprzez ocenę, albo poprzez analizę. Ocena polega na podjęciu decyzji co do tego, że coś jest dobre, lub złe, pozytywne lub negatywne, natomiast analiza to decyzja, że coś jest lub nie jest. Różnica ta jest bardzo ważna, ponieważ ocena zwykle powoduje emocjonalna reakcje np. szczęścia, lęku lub gniewu, podczas gdy czysta analiza nie powoduje takich reakcji, dzieje się tak dlatego, że to, co "dobre", tworzy wzorce oczekiwania przyjemności, aprobaty i akceptacji, a to "złe" - wzorce oczekiwania bólu, potępienia i odrzucenia. Natomiast czyste istnienie wywołuje zainteresowanie lub obojętność, przyjmujemy to co ważne dla nas, a resztę zostawiamy.

W rzeczywistości asertywność jest bardzo stara i ujmuje ją powiedzenie - "nie rób drugiemu, co tobie niemiłe" albo jeszcze pokrętniej - "miłuj bliźniego swego jak siebie samego". Zdaniem większości, staroświecka nazwa asertywności to pokora. A pokora według nich jest niczym czoło. Czoło, które nie jest ani za nisko, ani za wysoko, ale na swoim miejscu. Trzeba się nauczyć chodzić wyprostowanym, najlepiej być prostym, prawdziwym i dostojnym.

Asertywność wyrażana jest prawem do: - wyrażania własnych myśli i opinii, nawet jeśli różnią się one od poglądów innych ludzi, - wyrażania własnych uczuć i brania za nie odpowiedzialności - mówienia "tak" bez poczucia winy - mówienia "nie" bez poczucia winy - mówienia "nie wiem" bez konieczności usprawiedliwiania się - mówienia "nie rozumiem" bez konieczności usprawiedliwiania się - zmiany zdania bez konieczności usprawiedliwiania się  - popełniania błędów i do ponoszenia za nie odpowiedzialności - proszenia o to, czego się chce - szacunku u innych ludzi oraz ich szanowania - wysłuchania i poważnego potraktowania  - niezależności - odnoszenia sukcesów - odmówienia sobie i innym asertywnego zachowania

Test osobowości wg. Dalajlamy W wolnej chwili, sprawdź siebie...  Ten test zawiera tylko cztery krótkie pytania, ale odpowiedzi na pewno Cię zaskoczą. Nie oszukuj samego siebie tylko dlatego, że jesteś ciekawy odpowiedzi.  Twój umysł i Twoje uczucia są jak spadochron: Najlepiej gdy są otwarte.  Ten test jest także dobra zabawą, ale tylko wtedy gdy dokładnie przestrzegasz poleceń.  Nie oszukiwać!  Przewijaj stronę powoli, tak aby widzieć tylko aktualny krok przy którym się znajdujesz

Pomyśl sobie życzenie zanim zaczniesz Pomyśl sobie życzenie zanim zaczniesz! Weź kartkę i ołówek i zapisuj odpowiedzi.  Będziesz ich potem potrzebował. To jest poważny test pytań i odpowiedzi, który powie Ci wiele prawdy o Tobie samym.  Uwaga: Odpowiadaj na pytania w kolejności.  To tylko cztery pytania i jeśli przeczytasz je wcześniej, Twoje odpowiedzi nie będą szczere.  Odpowiedz na pytania zgodnie ze swoimi uczuciami. 

Krowa tygrys owca koń świnia zapisz odpowiedź na kartce Uporządkuj następujących pięć zwierząt w wymyślonej przez siebie kolejności (tak jak Ci się podoba).  Krowa  tygrys  owca  koń  świnia  zapisz odpowiedź na kartce 

pies kot szczur kawa morze zapisz odpowiedź na kartce Dla każdego z poniższych słów dopisz jedno określenie, które pierwsze przychodzi Ci na myśl w związku z nim (pierwsze skojarzenie - czasownik, rzeczownik, przymiotnik - cokolwiek np. koń - zły, biegnie) pies kot  szczur  kawa  morze  zapisz odpowiedź na kartce 

żółty pomarańczowy czerwony biały zielony zapisz odpowiedź na kartce Pomyśl o ludziach z którymi się znasz i porównaj ich z następującymi kolorami np. różowy - Piotr (nie można porównać tej samej osoby do dwóch kolorów) żółty pomarańczowy  czerwony  biały  zielony  zapisz odpowiedź na kartce 

zapisz odpowiedź na kartce Na koniec zapisz sobie:  Twoja ulubioną liczbę i Twój ulubiony dzień tygodnia.  zapisz odpowiedź na kartce 

Ale najpierw powtórz swoje życzenie! Gotowe?  Upewnij się, że Twoje odpowiedzi SĄ szczere i odzwierciedlają Twoje PRAWDZIWE uczucia!  Ostatnia szansa na poprawę.....  Za chwilę przeczytasz interpretację Twoich odpowiedzi.  Ale najpierw powtórz swoje życzenie! 

Teorie osobowości

Czym jest osobowość? W literaturze psychologicznej istnieją dziesiątki, jeśli nie setki, definicji osobowości. Każda z nich opisuje osobowość od innej strony, bądź prezentuje ją jako trochę inny konstrukt psychiczny. Osobowość jest często mylona z temperamentem, stąd wiele teorii przedstawia ją jako hybrydę czystej osobowości (zespołu cech) i temperamentu.

Czym jest osobowość? Najpopularniejszą definicją osobowości jest ta, która przedstawia ją jako zespół cech wzajemnie wpływających na siebie, które manifestowane są poprzez ludzkie zachowania.

Czym jest osobowość? Wielu psychologów uważa, że jedną z najbardziej specyficznych własności teorii osobowości jest to, że spełnia ona funkcję teorii integrującej. Oznacza to, że dzięki zrozumieniu czym jest osobowość, łatwiej jest zrozumieć czym jest temperament, inteligencja, czy emocje. Każdy z wymienionych konstruktów jest w pewien sposób „pod wpływem” osobowości.

Czym jest osobowość? Teorie osobowości zostały podzielone na osiem głównych części (nurtów), które powiązane są z różnymi koncepcjami rozumienia człowieka (jako całości).

Czym jest osobowość? Teorie typów, Teorie cech, Teorie psychodynamiczne i psychoanalityczne, Behawioryzm, Humanizm, Teorie uczenia się społecznego, Sytuacjonizm, Interakcjonizm.

Teorie typów Teoria Hipokratesa – wyodrębnia cztery podstawowe typy temperamentu: choleryk, sangwinik, melancholik i flegmatyk; Teoria W.H. Sheldona – typy budowy ciała są ściśle związane z rozwojem osobowości.

Teorie cech Zakładają one, że osobowość człowieka jest zbiorem cech lub charakterystycznych sposobów zachowania, myślenia, odczuwania, czy reagowania. Pierwsze teorie opierają się na listach przymiotników (np. otwarty, miły), które tworzą lingwistyczny obraz charakteru. Współczesne teorie wykorzystują metodę analizy czynnikowej w próbach wyodrębniania podstawowych wymiarów osobowości.

Teorie cech Teoria R.B. Cattella – oparta na zbiorze cech źródłowych. Cechy te mają istnieć w odpowiednich wielkościach u każdego człowieka i stanowić „rzeczywiste czynniki strukturujące, leżące u podstaw osobowości”. Celem tej teorii było takie sformułowanie zbioru cech osobowości, by można było przewidywać zachowanie jednostki.

Teorie psychodynamiczne i psychoanalityczne Wspólną cechą wszystkich teorii psychodynamicznych i psychoanalitycznych jest charakteryzowanie osobowości jako „integracji”. Silny nacisk kładziony jest na czynniki rozwojowe, przy domniemanym założeniu, że osobowość dorosłego człowieka stopniowo rozwija się w czasie, w zależności od sposobu, w jaki integracja różnych czynników zachodzi.

Teorie psychodynamiczne i psychoanalityczne Klasyczne teorie Freuda i Junga, Społeczne teorie Adlera, Fromma, Sullivana i Horney, Nowoczesne teorie Lainga i Perlsa.

Behawioryzm W centrum zainteresowania behawiorystów leży rozszerzenie teorii uczenia się na badanie osobowości. Chociaż w behawioryzmie nie istnieją żadne teorie osobowości, taki kierunek rozumowania jest popularny wśród psychologów, gdyż stałość zachowania ludzkiego może wynikać z typów, cech i dynamiki osobowości lub ze stałości środowiska i różnego rodzaju wzmocnień.

Humanizm Zakłada on, że z punktu widzenia osobowości, najważniejsze są subiektywne doświadczenia psychiczne jednostki.

Humanizm Piramida potrzeb Maslowa, Teorie Rogersa, Maya i Frankl.

Teorie uczenia się społecznego Większość tworzonych w obrębie tego podejścia teorii wywodzi się z problemu równoważenia oddziaływań środowiska i właściwości danych w sposób naturalny. Pojęcie osobowości jest traktowane tutaj jako te aspekty zachowania, które zostały nabyte w społecznym kontekście.

Teorie uczenia się społecznego Teoria społecznego uczenia się Bandury.

Sytuacjonizm Jest pochodną behawioryzmu i teorii społecznego uczenia się. Sytuacjonizm głosi, że każda obserwowalna stałość zachowania jest bardziej zależna od cech sytuacji aniżeli od wewnętrznych typów, czy cech osobowości. Pojęcie cechy osobowości jest w tym przypadku rozumiane jest jako umysłowa konstrukcja obserwatora, który stara się zrozumieć zachowania innych i istnieje tylko w umyśle osoby postrzegającej. Podobieństwo zachowań przypisywane jest podobieństwom sytuacji.

Sytuacjonizm Teoria Mischela.

Interakcjonizm Łączy w sobie wszystkie przedstawione wcześniej podejścia. Osobowość wyłania się z interakcji między poszczególnymi cechami i predyspozycjami a tym, jak środowisko wpływa na sposoby przejawiania się tych cech i skłonności w zachowaniu. Osobowość nie jest tu rozumiana jako osobny konstrukt psychiczny, lecz jako termin ogólny, obejmujący złożone wzorce interakcji.

Koncepcja cech – teoria osobowości Allporta Allport traktując osobowość jako realną organizację psychofizyczną zdefiniował cechę jako strukturę neuropsychiczną mającą zdolność dostarczania wielu bodźców funkcjonalnie równoważnych oraz inicjowania i ukierunkowania równoważnych (spójnych znaczeniowo) form zachowania adaptacyjnego.

Koncepcja cech – teoria osobowości Allporta Obok cechy, która jest predyspozycją do reagowania w określony sposób, wspólną dla wszystkich ludzi, wyodrębnił on tzw. dyspozycję osobistą, którą zdefiniował tak samo, jak pojęcie cechy. Dało to początek dwóm zasadniczym podejściom do osobowości – uniwersalnemu i indywidualnemu.

Koncepcja cech – teoria osobowości Allporta Tak więc cecha jest wspólna dla wszystkich a dyspozycja osobista jest specyficzna dla jednostki. Istnieją trzy rodzaje cech i dyspozycji osobistych: Dominujące, Centralne, Wtórne.

Koncepcja cech – teoria osobowości Allporta Cechy/dyspozycje dominujące wpływają na całe zachowanie (np. makiawelizm, osobowość autorytarna); Cechy/dyspozycje centralne najczęściej ujawniają się w działaniu (np. pewność siebie, towarzyskość); Cechy/dyspozycje wtórne dotyczą wąskiego zakresu bodźców i są nieistotne dla opisu osobowości.

Koncepcja cech – teoria osobowości Allporta Allport w roku 1936 w celu opisania osobowości wypisał ze słownika około 18000 wyrazów opisujących jednostkę. Wyrazy te poklasyfikował, wyodrębniając kategorie słów, które opisują stałe i powtarzające się tendencje w zachowaniu (osobowość), talenty i zdolności, aktualne stany emocjonalne i zachowania – w ten sposób narodziły się badania leksykalne nad osobowością.

Czynnikowa teoria osobowości Cattella Cattell, podobnie jak Allport, uznawał cechy, ale badał osobowość za pomocą analizy czynnikowej. Zrezygnował on także z podejścia indywidualnego. Cattell za najważniejszy cel badań nad osobowością uznał ustalenie praw określających, jak ludzie o danych strukturach osobowości zachowają się w różnego rodzaju sytuacjach i środowiskach.

Czynnikowa teoria osobowości Cattella W celu ustalenia tych praw powstał wzór: R = f(S x P) R – nasilenie i treść reakcji czy zachowań f – funkcja S – działające bodźce i sytuacje P – osobowość danej jednostki

Czynnikowa teoria osobowości Cattella Cattell wyodrębnił następujące rodzaje cech: Cechy powierzchniowe – wnioskujemy o nich na podstawie zachowań, a ponadto służą do wyjaśniania międzysytuacyjnej i międzyczasowej spójności tego zachowania. Cechy źródłowe – podstawowe zmienne, z których zbudowana jest osobowość. Do cech źródłowych dochodzimy poprzez analizę czynnikową.

Czynnikowa teoria osobowości Cattella Wśród cech powierzchniowych i źródłowych wyodrębnił trzy kategorie: Cechy zdolnościowe – jak dobrze jednostka radzi sobie z rozwiązywaniem zadań (np. inteligencja). Cechy temperamentalne – charakteryzują tempo i ogólny styl, w jakim dana osoba wykonuje dowolne czynności. Cechy dynamiczne – opisują motywacyjny aspekt zachowań oraz rodzaje celów istotnych dla jednostki.

Czynnikowa teoria osobowości Cattella Analiza czynnikowa, która dostarczyła Cattellowi danych, potrzebnych do stworzenia tej teorii, oparta była na analizie trzech podstawowych źródeł informacji: Obserwacji zachowania w codziennych sytuacjach życiowych (l-data), Samoopis polegający na wypełnianiu kwestionariuszy (q-data), Samoopis polegający na udziale w specjalnie aranżowanych sytuacjach eksperymentalnych (t-data).

Teoria PEN Eysencka Koncepcja Eysencka przedstawia osobowość jako temperament i inteligencję. Jeżeli zatem usuniemy z rozważań inteligencję, to zasadniczą częścią osobowości jest temperament – tak też zrobił autor.

Teoria PEN Eysencka Eysenck, drogą analizy czynnikowej, wyodrębnił trzy podstawowe wymiary osobowości: Psychotyczność – wymiar, który charakteryzuje się tym, że na jednym jego biegunie mamy cechy takie jak altruizm, empatia, czy uspołecznienie a na drugim przestępczość, psychopatia, czy schizofrenia.

Teoria PEN Eysencka Ekstrawersja – osoba ekstrawertywna przejawia cechy takie jak towarzyskość, żywość, aktywność, asertywność, poszukiwanie doznań. Neurotyczność (emocjonalność) – osoba wysoce neurotyczna posiada cechy takie jak lęk, przygnębienie, poczucie winy, niska samoocena, napięcie.

Teoria PEN Eysencka Psychotyczność, rozumiana ogólnie jako zdrowie psychiczne, jest cechą nadrzędną w odniesieniu do ekstrawersji i neurotyzmu, co oznacza, że osoba o wysokiej psychotyczności ma zaburzone także wymiary ekstrawersji i neurotyzmu.

Teoria PEN Eysencka Związek ekstrawersji i neurotyczności z typologią Hipokratesa-Galena: Wysoki poziom neurotyzmu i wysoki poziom ekstrawersji – choleryk, Wysoki poziom neurotyzmu i niski ekstrawersji – melancholik, Niski poziom neurotyzmu i wysoki ekstrawersji – sangwinik, Niski poziom neurotyzmu i niski ekstrawersji – flegmatyk.

Teoria PEN Eysencka Uwagi podsumowujące teorię PEN: Potwierdzony empirycznie został tylko wymiar ekstrawersji. Biologiczne podstawy teorii są najlepiej udokumentowane także dla wymiaru ekstrawersji i, w mniejszym stopniu, neurotyczności.

Pięcioczynnikowy model osobowości Teoria ta zostanie przedstawiona w skrócie, gdyż jest bardzo podobna do teorii PEN. Powstała ona na bazie badań leksykalnych Allporta, czyli jej podstawą jest analiza wyrazów (najczęściej przymiotników).

Pięcioczynnikowy model osobowości Najbardziej znana jest typologia Costy i McCrae, która wylicza pięć czynników: Neurotyczność – lęk, agresywna wrogość, depresja, impulsywność, nadwrażliwość, nieśmiałość. Ekstrawersja – towarzyskość, serdeczność, asertywność, aktywność, poszukiwanie doznań, emocjonalność pozytywna.

Pięcioczynnikowy model osobowości Otwartość na doświadczenie – wyobraźnia, estetyka, uczucia, działanie, idee, wartości. Ugodowość – zaufanie, prostolinijność, altruizm, ustępliwość, skromność, skłonność do rozczulania się. Sumienność – kompetencje, skłonność do porządku, obowiązkowość, dążenie do osiągnięć, samodyscyplina, rozwaga.