Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych Uniwersytet Warszawski Maciej Smętkowski Polskie miasta z perspektywy europejskiej – projekt ESPON „Future Orientation of Cities” Warszawa, Konferencja „Rozwój terytorialny oparty na wiedzy. Co wyniki projektów ESPON, INTERREG IVC i URBACT mówią o Polsce?" ”, KPK Programu ESPON (EUROREG) 7 grudnia 2010 r.

Projekt badawczy Konsorcjum badawcze: Lider – IGEAT - Institut de Gestion de l'Environnement et d'Aménagement du Territoire, Université Libre de Bruxelles (Belgium) - analiza danych Urban Audit Stan miast europejskich: IGUL - Institut de Géographie de l'Université de Lausanne (Switzerland) -analiza sieci powiązań największych firm LVTM (ENPC) - Laboratoire Ville, Mobilité, Transports - Institut National de Recherche sur les Transports et leur Sécurité (France) analiza powiązań transportowych między ośrodkami metropolitalnymi ETC-LUSI (UAB) - European Topic Centre Land Use and Spatial Information (Spain) zjawisko „urban sprawl” Relacje miasto – region: EUROREG – Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych UW (Polska) Policentryczność: NTUA- School of Architecture - National Technical University Athens (Greece) Scenariusze: Eksperci: - Jacques Robert and David Ludlow

Wybrane elementy badania: Powiązania największych firm globalnych (baza ORBIS 3000 największych grup kapitałowych, powiązania właścicielskie) Powiązania transportowe: lotnicze i kolejowe (innowacyjne zastosowanie wskaźnika transportowej dostępności dobowej) Powiązania naukowe (udział w projektach ramowych we wschodzących technologiach, analizy sieciowe) 4. Relacje miasto-region (pomiar pośredni: zróżnicowanie wewnątrzregionalne)

Powiązania gospodarcze (1.1) Stopień internacjonalizacji Funkcje kontrolne Stopień internacjonalizacji wielkością diagramu: Dominacja „blue banana” między Londynem a Mediolanem z wyspą paryską Poza tym Skandynawia (Sztokholm) oraz Hiszpania (zwłaszcza Madryt) W Europie Środkowej i Wschodniej (pewne znaczenie Berlina i Wiednia) Polskie miasta poza Warszawą prawie niezauważalne z tej perspektywy (ale i tak lepiej niż w przypadku pozostałych krajów gdzie widoczne tylko stolice) Rozwój funkcji kontrolnych barwą im ciemniejsza tym większe znaczenie funkcji kontrolnych: Paryż i Zurych, ale też Ljubliana Polskie miasta zależne, ale podobnie jak pozostałe kraje CEEC oraz UK i Irlandii poza Edynburgiem

Powiązania gospodarcze (1.2) Znaczenie miasta dla firm globalnych Wewnątrzkrajowe sieci powiązań Znaczenie miasta dla firm globalnych (wielkość diagramu) Londyn, ale bardzo wysoka pozycja Dublina i Madrytu Na tej mapie widoczne właściewie wszystki polskie miasta, ale bardzo słabo poza Warszawą (podobna sytuacja w Rumunii) Wewnątrzkrajowe sieci powiązań: Na niebiesko niski udział przedsiębiorstw zagranicznych – świadczących o rozwinięciu krajowych sieci powiązań (Francja, Hiszpania, Wielka Brytania i Włochy) W Polsce nie jest obserwowane, co może świadczyć o relatywnych powiązaniach, ale z drugiej strony o małym udziale polskich firm wśród 3000 największych firm

Powiązania transportowe (2.1) „Contactability” – transportowa dostępność dobowa ważna dla powiązań o charakterze biznesowym - kolorem czerwonym koleje - kolorem niebieskim lotnictwo Na niebiesko – połączenia lotnicze Na czerwono – połączenia kolejowe większa rola połączeń kolejowych w integracji krajowych systemów osadniczych (za wyjątkiem Beneluksu i sąsiedztwa) natomiast lotniczych międzynarodowo Polska powiązana przede wszystkim przez Warszawę

Powiązania transportowe (2.2) Transportowa dostępność dobowa - liczba dostępnych obszarów metropolitalnych Dostępność Warszawy relatywnie wysoka – co wynika po części z policentryczności polskiego systemu osadniczego, ale również połączeń lotniczych z innymi metropoliami regionu. Pozostałe polskie metropolie słabo, ale to ogólna charakterystyka obszarów peryferyjnych Największa w blue banana, a poza nim ważna rola Monachium i Wiednia

Powiązania naukowe (3) Sieci powiązań naukowych: - rola pośrednicząca „wschodzące technologie”: nanotechnologia, biotechnologia, technologie teleinformacyjne, nauki kognitywne Widoczna rola ośrodków stołecznych – rzadko wspieranych przez mniejsze miasta – głównie w Niemczech W Polsce poza Warszawą: Łódź i Kraków (co prawdopodobnie po części ze współpracy tych ośrodków z Warszawą)

Różnice w poziomie rozwoju wewnątrz makroregionów metropolitalnych Jaki ma to wpływ na różnice w poziomie rozwoju między miastem i jego otoczeniem. Można tego dokonać porównując PKB w NUTS3 w wybranych makroregionach metropolitalnych w krajach Unii Europejskiej. Poza nielicznymi wyjątkami mniejszych miast rdzeń regionów była znacznie wyżej rozwinięty niż jego otoczenie. Relatywnie najmniejsze różnice pod tym względem można było zaobserwować w Hiszpanii i we Włoszech podczas gdy w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, Skandynawii oraz Wielkiej Brytanii różnice były daleko większe. Co oczywiste nawet w 10 letnim okresie 10 letnim zmiany pod tym względem nie były duże. 2004 r. 1995 r.

Relacje miasto-region (4.1) Zmiana wskaźnika zróżnicowania wewnątrzregionalnego (stosunek PKB per capita w obszarze metropolitalnym i pozostałej części regionu metropolitalnego) Wzrost różnic nastąpił w 55 makroregionach, ich spadek w 28 przypadkach. Tymnieniej można zaobserować ich wzrost Increase in CEEC, Scandinavia, Greece, UK also Italy while decrease in Germany and Austria and Portugal. W Polsce miasta spadek wynikał ze słabości miast centralnych: Szczecina, Łodzi i Katowic

WNIOSKI jednostronność powiązań kapitałowych polskich metropolii w relacjach zagranicznych słabość powiązań wewnątrzkrajowych na tle europejskim peryferyjność polskich metropolii w globalnej gospodarce słaba dostępność dobowa: europejska i krajowa, ale w przypadku Warszawy głównie w porównaniu do „pentagonu” słabe powiązania naukowe, ale istniejący potencjał, w tym również we „wschodzących” technologiach słaby stopień integracji wewnątrzregionalnej („odrywanie się” metropolii od zaplecza, przewaga procesów wymywania zasobów)

DYLEMATY I PYTANIA ROZWOJOWE 1) Tworzenie warunków do napływu kapitału zagranicznego czy działania wspomagające ekspansję zagraniczną polskich firm? 2) Rozwój powiązań zewnętrznych polskich metropolii czy rozwój powiązań wewnątrz krajowej sieci ośrodków metropolitalnych (jakie rodzaje powiązań transportowych)? 3) Wspieranie stolicy czy rozwój ośrodków drugorzędnych w celu zachowania policentrycznej struktury osadniczej kraju? 4) Powiązania biznesowe i naukowe - jak wspierać powiązania między nauką i biznesem w Polsce? 5) Relacje metropolia a region - jak wspierać procesy dyfuzji rozwoju z metropolii do ich otoczenia regionalnego w Polsce?

Dziękuję za uwagę! Więcej szczegółów na: www.espon.eu (zakładka applied research: projekt FOCI)