Sytuacja na rynkach finansowych w Polsce i Europie CORPORATE FINANCE Sytuacja na rynkach finansowych w Polsce i Europie 17 kwietnia 2009 roku ADVISORY

Agenda Aktualna sytuacja na rynkach finansowych Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie Rynek kredytów konsorcjalnych w Polsce Rynek Euroobligacji Rynek papierów dłużnych w Polsce Kontakt

Agenda Aktualna sytuacja na rynkach finansowych Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie Rynek kredytów konsorcjalnych w Polsce Rynek Euroobligacji Rynek papierów dłużnych w Polsce Kontakt

Eurorynek kredytów konsorcjalnych Rynek kredytów konsorcjalnych – obecna sytuacja Spadek o 46% r/r łącznej kwoty kredytów dla klientów z regionu EMEA spowodowany spadkiem transakcji M&A o 43% (rok 2007 był rokiem rekordowym) Wzrost o 100% liczby transakcji refinansowania, które zdominowały rynek w pierwszym półroczu 2008 r. Rynek zdominowany przez kredytobiorców z sektora finansowego (banki) i spożywczego Znaczący wzrost zmienności cen ze znaczącym wzrostem marż (nawet pow. 200 pb) Spadek aktywności banków w zakresie udzielania finansowania dla projektów inwestycyjnych zarówno w formule finansowania korporacyjnego jak i project finance

Eurorynek kredytów konsorcjalnych Rynek kredytów konsorcjalnych – obecna sytuacja Źródło: S&P LCD European Leveraged Loan Review

Średni poziom marż na Eurorynku Średnie marże dla finansowania korporacyjnego o ratingu inwestycyjnym w Europie Zachodniej Źródło: S&P LCD European Leveraged Loan Review Bardzo znaczący wzrost marż widoczny jest dla finansowania korporacyjnego o ratingu inwestycyjnym W 2007 r. średnie marże wynosiły 47,0 punktów bazowych, w 2008 r. było to około 110 punktów bazowych Wzrost marży nie dotyczy wyłącznie transakcji o wysokim wskaźniku zadłużenia

Skrócenie okresu zapadalności kredytów na Eurorynku Struktura wolumenu udzielonych kredytów w 2007 i 2008 roku Źródło: Loan connector Ograniczenie płynności banków na rynku kredytów konsorcjalnych wpłynęło na skrócenie terminów finansowania. Znacznemu zmniejszeniu uległ wolumen kredytów długoterminowych, powyżej 7 lat. Wzrósł udział kredytów udzielanych na okres do 3 lat. Od początku 2008 r. nastąpiło ograniczenie „agresywnych” struktur finansowania, co skutkuje skróceniem okresu finansowania oraz stopniowym zaostrzaniem wymogów odnośnie wskaźników finansowych

Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie Środkowo - Wschodniej Region Europy Środkowej i Wschodniej (bez Rosji) dotknięty problemami związanymi ze zmniejszeniem się akcji kredytowej oraz znacznym pogorszeniem warunków pozyskania finansowania, w szczególności finansowania długoterminowego Problemy z pozyskaniem finansowania w pierwszej kolejności dotknęły sektor bankowy oraz firmy deweloperskie później sektor średnich i małych przedsiębiorstw Zachodzące zmiany na rynku mają negatywny wpływ na sektor publiczny, który ma problemy z pozyskaniem długoterminowego finansowania Od końca 2007 r. obserwuje się trend rosnących marż kredytowych, co wynika z malejącej płynności banków oraz wzrastającego kosztu pozyskania kapitału, jak również z zaostrzenia polityki kredytowej banków Fala zawirowań dotarła do regionu Europy Środkowo-Wschodniej z półrocznym opóźnieniem

Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie Środkowo – Wschodniej (c.d.) Europa Środkowa i Wschodnia – wartości i liczba kredytów konsorcjalnych Źródło: Loan connector

Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie Środkowo – Wschodniej (c.d.) Średnie marże w regionie CEE Źródło: Loan connector

Agenda Aktualna sytuacja na rynkach finansowych Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie Rynek kredytów konsorcjalnych w Polsce Rynek Euroobligacji Rynek papierów dłużnych w Polsce Kontakt

Rynek kredytów konsorcjalnych w Polsce W 2008 roku, banki w ramach konsorcjów kredytowych pożyczyły polskim firmom łącznie około 7,5 miliarda PLN to oznacza spadek o około 53% w stosunku do roku 2007 W latach 2006 oraz 2007 r. polski system bankowy charakteryzował się nadpłynnością. Miało to istotny wpływ na obniżenie kosztu finansowania (marże) często nie odzwierciedlające ryzyka kredytowego podmiotu/projektu inwestycyjnego Ostatnią dużą transakcją zorganizowaną dla polskiego przedsiębiorstwa był konsorcjalny kredyt inwestycyjny udzielony Grupie Lotos w czerwcu 2008r w kwocie 1,7 mld USD. Największym kredytem konsorcjalnym pozostaje kredyt dla PGE Elektrowni Bełchatów SA na łączną kwotę 3,4 miliarda PLN, zorganizowany w 2007r. Spadek płynności banków spowodowany jest trudnościami z finansowaniem się banków na rynku kapitałowym i międzybankowym Wraz z ustabilizowaniem się sytuacji nie należy oczekiwać złagodzenia polityki kredytowej banków, które zaostrzają kryteria kredytowania z uwagi na spowolnienie gospodarcze

Podsumowanie zmian na rynku kredytów konsorcjalnych w Polsce Pogarszająca się sytuacja na rynku bankowym w Polsce i Eurorynku powoduje zacieśnianie polityki kredytowej skutkujące dla kredytobiorców: ograniczeniem finansowania długoterminowego mniejszymi kwotami transakcji oraz kwotami zaangażowania banków / inwestorów w pojedyncze transakcje oraz w finansowanie dla jednego kredytobiorcy obniżeniem limitów koncentracji banków / inwestorów dla poszczególnych branż skróceniem okresu finansowania (do 5-7 lat dla finansowania inwestycji typu „corporate lending”) znaczącym zmniejszeniem apetytu kredytowego na udzielanie „underwriting’u” zmniejszeniem zainteresowania banków transakcjami typu „project finance” większym udziałem kapitału własnego głównie w transakcjach typu „LBO”, „project finance” znacznym wzrostem oprocentowania dla kredytobiorców, w niektórych wypadkach kilkakrotny zaostrzeniem warunków kredytowych, (m.in. poziomu łącznego zadłużenia kredytobiorcy) koniecznością dywersyfikacji źródeł finansowania: łączenie kredytów wraz z obligacjami, środkami unijnymi, finansowaniem udzielanym przez instytucje multilateralne powrotem zainteresowania strukturami typu „mezzanine financing” czy obligacjami zamiennymi

Agenda Aktualna sytuacja na rynkach finansowych Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie Rynek kredytów konsorcjalnych w Polsce Rynek Euroobligacji Rynek papierów dłużnych w Polsce Kontakt

Wzrost oprocentowania Euroobligacji korporacyjnych Rynek Euroobligacji W 2008 cały system finansowy był poważnie zablokowany, a wiele jego części nie funkcjonowało tak jak powinno, standardy emisji zostały znacząco zaostrzone, wzrosła zmienność rynku obligacji Wzrost oprocentowania obligacji związany był z niską płynnością na rynku, zmiennością rynku oraz rosnącymi obawami inwestorów odnośnie złych warunków gospodarczych w Europie i na świecie. Od początku 2009 roku sytuacja na rynku Euroobligacji zaczyna się powoli stabilizować. W tym roku według danych indeksu Merrill Lynch U.S. Corporate Master zawierającego około 2.500 korporacyjnych obligacji, wartość rynku wynosi około USD 1,5 biliona w tym wartość rynku obligacji denominowanych w EUR wynosi EUR 662 miliardy (USD 844 miliardy) zawierających 651 emisji obligacji W tym roku według Societe Generale wartość emisji na Eurorynku osiągnęła już kwotę około EUR 79 miliardów co stanowi około 60% łącznej wartości emisji przeprowadzonych w roku 2008 r. Wzrost oprocentowania Euroobligacji korporacyjnych Źródło: Mark - IT

Rynek Euroobligacji - Podsumowanie Oczekiwania kontynuacji trudnej sytuacji w sektorze bankowym: większe zainteresowanie emitentów rynkiem obligacji wyższe oprocentowanie dla emitentów Emitenci to głównie podmioty: o dobrym standingu finansowym i ratingu AAA/AA/A aktywnie emitujący w przeszłości obligacje dywersyfikujące źródła finansowania wobec trudności w pozyskaniu finansowania na rynku bankowym Płynność oraz zmienność rynku pozostaje głównym problemem inwestorów i emitentów z powodu: presji wywołanej koniecznością wykupu zapadającego długu braku sygnałów poprawy sytuacji gospodarczej i nasilające się przekonanie o długotrwałej recesji w skali globalnej Pierwotny rynek nowych emisji jest głównie nastawiony na refinansowanie zapadających kredytów bądź zapewnienie finansowania działalności bieżącej emitentów Zmniejszenie średniej kwoty poszczególnych transz emisji do EUR 200-300 milionów

Agenda Aktualna sytuacja na rynkach finansowych Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie Rynek kredytów konsorcjalnych w Polsce Rynek Euroobligacji Rynek papierów dłużnych w Polsce Kontakt

Rozwój rynku nieskarbowych papierów dłużnych w Polsce Rynek papierów dłużnych w Polsce 1997 - 2008 Źródło: Fitch Ratings

Rozwój rynku nieskarbowych papierów dłużnych w Polsce (c.d.) Rynek Nieskarbowych Papierów Dłużnych, IV kw. 2007 – IV kw. 2008 Źródło: Fitch Polska

Rynek obligacji w Polsce Wielkość rynku w 2008 r. wyniosła 44,7mld PLN (w 2007 r. - 42,6 miliardów PLN) 71% rynku (31,7mld PLN) to papiery średnio- i długoterminowe wyemitowane przez przedsiębiorstwa, banki oraz jednostki samorządu terytorialnego Płynność dla podmiotów o dobrym standingu finansowym - alternatywa dla finansowania kredytem W 2008 r. wzrósł udział emisji obligacji na cele refinansowania zapadającego długu; nieznacznie wzrosła wartość emisji obligacji komunalnych Przełom 2008/2009 to mniejszy popyt ze strony inwestorów - dysponują mniejszymi środkami Wstrzymanie decyzji emitentów o emisji z powodu wysokiej zmienności rynku Oprocentowanie obligacji zbliżone do oprocentowania kredytów bądź wyższe, z powodu: rosnące koszty refinansowania się inwestorów rosnąca liczba emisji obligacji Inwestorzy koncentrują się na emitentach o dobrym standingu finansowym, popyt stymulowany przez: dywersyfikację portfela inwestycji środki napływające do funduszy emerytalnych możliwość nabycia obligacji przychodowych Oferta publiczna w dalszym ciągu mało popularna

Struktura rynku nieskarbowych papierów dłużnych w Polsce Nabywcy nieskarbowych papierów dłużnych długo – i krótkoterminowych (grudzień 2008) Żródło: Fitch Ratings

Struktura rynku nieskarbowych papierów dłużnych w Polsce Struktura krajowego rynku nieskarbowych papierów dłużnych (grudzień 2008) Żródło: Fitch Ratings

Agenda Aktualna sytuacja na rynkach finansowych Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie Rynek kredytów konsorcjalnych w Polsce Rynek Euroobligacji Rynek papierów dłużnych w Polsce Kontakt

Kontakt Alina Wołoszyn Dyrektor Wykonawczy Szef Grupy ds. Finansowania e-mail: awoloszyn@kpmg.pl tel.: +48 (22) 528 1218 fax: +48 (22) 528 1202 KPMG Advisory Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp.k. ul. Chłodna 51 00 – 867 Warszawa Polska

Dziękujemy

Ograniczenie odpowiedzialności Grupa Corporate Finance w Polsce funkcjonuje w ramach KPMG Advisory Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp.k. (dalej „KPMG”). Niniejszy dokument został przygotowany przez Grupę Corporate Finance firmy doradczej KPMG w dobrej wierze i przy zastosowaniu standardów stosowanych w przypadku podobnych opracowań. KPMG wyklucza jakąkolwiek swoją odpowiedzialność za poniesione straty czy też utracone potencjalne korzyści w związku z podejmowanymi w oparciu o niniejszy dokument działaniami, decyzjami lub zaniechaniem działania. Niniejszy dokument jest subiektywną opinią Grupy Corporate Finance firmy doradczej KPMG przygotowaną na podstawie ogólnodostępnych informacji, wiedzy rynkowej i własnego doświadczenia oraz doświadczenia zespołu. Jest prawdopodobne, że nie wszystkie istotne informacje i okoliczności mogące mieć wpływ na treść niniejszego materiału i przedstawione wnioski były znane Grupie Corporate Finance firmy doradczej KPMG w momencie przygotowywania tego materiału i w związku z tym nie zostały w nim zawarte i wzięte pod uwagę. KPMG we własnym imieniu oraz w imieniu innych podmiotów stowarzyszonych z KPMG, wszystkich swoich partnerów, pracowników oraz agentów nie ponosi jakiejkolwiek odpowiedzialności w stosunku do osób trzecich lub innych podmiotów za poniesione straty lub utracone korzyści wynikające z lub w związku z decyzją lub działaniami podjętymi w oparciu o niniejszy dokument i/lub pozostałe rezultaty prac. Informacje zawarte w niniejszym dokumencie powinny być interpretowane wyłącznie w kontekście treści przekazanych w trakcie ustnej prezentacji KPMG.