Na tropie WĘDRUJĄCYCH KONTYNENTÓW

rozdział 1 KONTYNENTY, OCEANY, PŁYTY TEKTONICZNE, BUDOWA ZIEMI

? Czy potrafisz nazwać dzisiejsze kontynenty? Ameryka Północna Europa Azja Ameryka Południowa Afryka Australia Antarktyda

? Co oddziela dzisiejsze kontynenty? A. oceany B. góry C. wielkie pustynie D. ogrodzenia Poprawne odpowiedzi: A. Oceany (np. Ocean Atlantycki) – ponieważ pod oceanami występuje inny rodzaj skorupy ziemskiej (skorupa oceaniczna), niż pod kontynentami (skorupa kontynentalna). B. Góry (Góry Ural)– ponieważ reprezentują głębokie pękniecia w skorupie kontynentalnej, ślady dawnego oceanu.

? Czy potrafisz nazwać dzisiejsze oceany? A Ocean Atlantycki B Ocean Spokojny (Pacyfik) Ocean Indyjski Granicę pomiędzy Europą i Azją stanowią Góry Ural Granicę pomiędzy Europą i Azją stanowi dawny szew Oceanu Tetydy oraz Morze Czerwone, w którego podłożu występuje skorupa oceaniczna.

? LITOSFERA I ASTENOSFERA Gdzie znajduje się granica pomiędzy kontynentem a oceanem? A B KONTYNENT OCEAN skorupa kontynentalna skorupa oceaniczna Poprawna odpowiedź: B. Tam gdzie znajduję się granica pomiędzy skorupą kontynentalną i oceaniczną

Płyty tektoniczne (litosfery) – jednostki zewnętrznej powłoki Ziemi - litosfery, które przesuwają się względem siebie (mogą być zbudowane zarówno ze skorupy kontynentalnej, jak i oceanicznej) Płyta Euroazjatycka Płyta Północno-Amerykańska Płyta Afrykańska Płyta Pacyficzna Płyta Australijska Płyta Antarktyczna

BUDOWA ZIEMI Pod względem kształtu i budowy wewnętrznej Ziemię możemy porównać do wielkiej brzoskwini.

STREFY BUDOWY ZIEMI Podział ze względu na skład chemiczny skorupa ziemska płaszcz Ziemi jądro zewnętrzne jądro wewnętrzne

BUDOWA ZIEMI Zewnętrzne strefy Ziemi mają budowę warstwową przypominąjącą strukturę ciastka

LITOSFERA I ASTENOSFERA * (skorupa ziemska i stała, zewnętrzna część płaszcza Ziemi,) litosfera astenosfera (płynna część płaszcza Ziemi) komórka konwekcyjna skorupa kontynentalna skorupa oceaniczna Fragmenty stałej litosfery – płyty tektoniczne, poruszają się po płynnej astenosferze !!! * Podział zewnętrznej części Ziemi ze względu na właściwości plastyczne

KRÓTKA HISTORIA DRYFU PŁYT LITOSFERY rozdział 2 KRÓTKA HISTORIA DRYFU PŁYT LITOSFERY

Alfred Wegener (niemiecki meteorolog, geofizyk i polarnik, twórca teorii ruchu płyt litosfery)

KAMBR 540-488 mln lat temu Syberia LAURENCJA Gondwana BALTIKA Z końcem kambru na mapie naszego globu dominował olbrzymi kontynent GONDWANA (składający się z najstarszych części dzisiejszej Afryki, Ameryki Południowej, Australii oraz Antarktydy). Laurencja (najstarsza część Ameryki Północnej), Baltika (najstarsza część Europy) oraz Syberia znajdowały się na umiarkowanych szerokościach półkuli południowej.

PERM 290-248 mln lat temu PANTHALASSA PANGEA W tym okresie został ostatecznie uformowany gigantyczny superkontynent PANGEA, który zawierał w sobie wszystkie najstarsze fragmenty dziś istniejących kontynentów. Otoczony był ogromnym oceanem PANTHALASSA.

Kreda 145 - 65 mln lat temu Ameryka Północna Europa Azja OCEAN TETYDY Afryka Ameryka Południowa Indie Australia Antarktyda Układ kontynentów jest już zbliżony do współczesnego. Na południu Europy i Azji istnieje OCEAN TETYDY, po którego zamknięciu uformowały się łańcuchy górskie Alp, Karpat i Himalajów

CZWARTORZĘD czasy współczesne Europa Azja Ameryka Północna Afryka Ameryka Południowa Australia Antarktyda Obejrzyj animację przedstawiającą wędrówkę płyt litosferycznych na: http://www.youtube.com/watch?v=hSdlQ8x7cuk Zauważ, że historia naszej planety nie kończy się na czasach współczesnych. Płyty litosferyczne będą wędrowały nadal.

? W jakim czasie płyta tektoniczna pokona odległość z Warszawy do Gdańska (400 km)? A. kilka godzin B. kilka dni C. kilka miesięcy D. kilka lat E. kilka milionów lat Poprawna odpowiedź: E. Płyty tektoniczne poruszają się z prędkością kilku centymetrów na rok.

GRANICE PŁYT TEKTONICZNYCH rozdział 4 GRANICE PŁYT TEKTONICZNYCH

Zjawiska występujące na granicach płyt tektonicznych: A. zjawiska wulkaniczne B. zjawiska sejsmiczne (trzęsienia ziemi)

STREFY RYFTOWE – granice rozbieżne Strefy, wzdłuż których płyty tektoniczne oddalają się od siebie Zobacz jak działa strefa ryftowa Morza Czerwonego – Animacja 1

STREFY SUBDUKCJI – granice zbieżne Strefy, wzdłuż których płyty tektoniczne zbliżają się od siebie i kolidują ze sobą Zobacz jak działają strefy subdukcji: W rejonie Ameryki Południowej (wypiętrzanie i wulkanizm And) – Animacja 2 B. W rejonie południowej Azji (wypiętrzanie łańcucha Himalajów) – Animacja 3 C. W rejonie wschodniej Azji (wulkanizm w rejonie łuku wysp Japonii) – - Animacja 4

USKOKI TRANSFORMACYJNE– Strefy, wzdłuż których płyty tektoniczne przesuwają się względem siebie Zobacz jak działa uskok transformacyjny San Andreas w rejonie zachodniej Kaliforni - - Animacja 5

Jak odnaleźć tropy wędrujących płyt tektonicznych rozdział 5 Jak odnaleźć tropy wędrujących płyt tektonicznych (skąd wiemy że one wędrują)

PROWINCJONALIZM ROŚLIN I ZWIERZĄT Dziś na różnych kontynentach oddzielonych oceanami znajdujemy te same gatunki zwierząt i roślin lądowych, które niegdyś żyły obok siebie. Lystrosaurus Glossopteris Cynognathus GONDWANA Mesosaurus

PROWINCJONALIZM OSADÓW Dziś na różnych kontynentach znajdujemy osady, które powstawały w tym samym zbiorniku osadowym.

PALEOMAGNETYZM Niektóre minerały bogate w pierwiastki żelaza posiadają „magnetyczną pamięć”. Zapisane są w nich kierunki pola magnetycznego przeszłych epok historii Ziemi. Pozwala to na określenie pozycji danej płyty tektonicznej w stosunku do bieguna magnetycznego Ziemi w danym okresie geologicznym.