Absencja i zabezpieczenie na wypadek choroby w ujęciu porównawczym Seminarium w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych 4 kwietnia 2012 roku Zofia Rutkowska Instytut Pracy i Spraw Socjalnych

Plan wystąpienia Choroba; ryzyko społeczne, interpretacja ekonomiczna Absencja chorobowa; uwarunkowania i zależności Instytucje zabezpieczenia na wypadek ryzyka choroby Problemy Podsumowanie

Choroba jak ryzyko społeczne Koncepcja ryzyk społecznych Tradycyjna Współczesna Ryzyko utraty zdrowia i wynikających z tego konsekwencji W koncepcji tradycyjnej - utrata możliwości zarobkowania Zabezpieczenie społeczne Świadczenia medyczne Świadczenia na wypadek utraty dochodu z pracy

Interpretacja ekonomiczna Osoby maksymalizują indywidualną użyteczność Przy danym ograniczeniu budżetowym i czasowym Zdrowie, wiek oraz płeć wpływają na preferencje odpoczynek/praca

Absencja chorobowa uwarunkowania Proste wyjaśnienie – niemożność świadczenia pracy (krótkoterminowa w przypadku ubezpieczenia chorobowego) Ale - różny poziom absencji w różnych krajach i w różnych systemach Stąd – potrzeba analizy uwarunkowań i skutków absencji chorobowej

Absencja chorobowa dane liczbowe (przełom lat 90-tych i 2000-nych) USA – 2,6 % osób na zwolnieniu chorobowym Europa – przeciętnie 2,8% osób na zwolnieniu chorobowym Europa – zróżnicowanie, najwyższe wskaźniki: Holandia – 6% Szwecja – 5,2% Norwegia – 5% Wielka Brytania – 3,9%

Absencja chorobowa zależności Wyższa w przypadku kobiet Wyższa w przypadku zatrudnienia w sektorze publicznym Szwecja: 3,7% versus 2,8% Holandia: 4,7% versus 3,8% Wielka Brytania: 2,3% versus 1,7% Zależność od cyklu koniunkturalnego, różne interpretacje zjawiska Zagrożenie bezrobociem – czynnik dyscyplinujący Pracodawcy zwalniają osoby bardziej skłonne do zwolnień chorobowych Zwolnienie chorobowe odpowiedzią na presję w okresie wzrostu produkcji i koniunktury

Absencja chorobowa zależności Wyższa absencja w przypadku wyższych świadczeń chorobowych Niższa absencja wśród pracowników z niższą ochroną pracy (pracownicy tymczasowi) Elastyczne formy zatrudnienia (niepełny etat, elastyczny czas pracy) obniżają absencję chorobową Dłuższe godziny pracy – większa absencja

Absencja chorobowa zależności Wpływ pracodawcy Działania pracodawcy mogą zmniejszyć absencję Dyscyplinowanie Poprawa warunków pracy Wpływ może być neutralizowany przez prawną ochronę pracy

Absencja chorobowa zależności Przykład – Szwecja Wzrasta absencja chorobowa wśród mężczyzn w czasie ważnych imprez sportowych Zależność: ubezpieczenie od bezrobocia i ubezpieczenie chorobowe: bezrobotni o średnich i wysokich wcześniejszych zarobkach bardzo często „chorowali” – dotyczyło to 1/3 tej grupy. Skoordynowanie wysokości świadczeń ograniczyło to zjawisko

Instytucje zabezpieczenia na wypadek choroby Ubezpieczeniowe Uniwersalne Prywatne

Instytucje zabezpieczenia na wypadek choroby Elementy systemu Charakter zaświadczenia o niezdolności do pracy Okres „kwalifikujący” do uzyskania świadczenia Okres oczekiwania Świadczenia Płacone przez pracodawcę Płacone przez zabezpieczenie społeczne * Państwa zróżnicowane pod względem tych kryteriów

Instytucje zabezpieczenia na wypadek choroby Dania/system uniwersalny Charakter zaświadczenia Oświadczenie pracownika od 2 dnia choroby, zaświadczenie medyczne od 4 dnia choroby Pracujący na własny rachunek – aktywność zawodowa przez 6 miesięcy Okres kwalifikujący Świadczenie płacone przez pracodawcę : minimum 74 godziny w ciągu 8 tygodni poprzedzających chorobę Świadczenia płacone przez władzę lokalną: minimum 120 godzin w ciągu 13 tygodni Okres oczekiwania Pracownicy – nie ma okresu oczekiwania Pracujący na własny rachunek – 2 tygodnie Świadczenia Pracodawca – kontynuacja wynagrodzenia przez 2 tygodnie na mocy układów zbiorowych Zabezpieczeni społeczne – zależny od dochodów z pracy z górnym limitem Okres wypłaty – 52 tygodnie w ciągu 18 miesięcy

Charakter zaświadczenia Okres kwalifikujący Okres oczekiwania Instytucje zabezpieczenia na wypadek choroby Belgia/ubezpieczenie społeczne Charakter zaświadczenia Od lekarza funduszu ubezpieczeniowego w ciągu dwóch dni Okres kwalifikujący Okres pracy i uczestnictwa w systemie 6 miesięcy a w tym 120 dni pracy Okres oczekiwania Jeden dzień pracy albo brak okresu oczekiwania (w określonych warunkach) Świadczenia Pracodawca: pracownicy fizyczni: 7 pierwszych dni: 100% wynagrodzenia, pracownicy umysłowi: 100% w ciągu pierwszego miesiąca Zabezpieczenie społeczne: generalnie 60% wynagrodzenia

Instytucje zabezpieczenia na wypadek choroby Holandia/kompetencja pracodawców Holandia – długo „chory człowiek Europy” Założenie, że pracodawca ma realny wpływ na absencję chorobową Pracodawca odpowiada za świadczenia chorobowe przez 2 lata 70% wynagrodzenia Przez pierwszy rok świadczenie nie może być niższe niż płaca minimalna

Problemy Podział odpowiedzialności za zabezpieczenie na wypadek choroby Państwo(podatnik)/pracownik/pracodawca Zabezpieczenie na wypadek choroby a różne formy zatrudnienia Choroba a elastyczne formy zatrudnienia Bodźce ekonomiczne Kontrola

Podsumowanie Systemy zabezpieczenia społecznego podlegają ewolucji (przyspieszającej) Obecnie często mówi się o świadczeniach związanych ze zdrowiem (obejmując tą kategorią systemy chorobowe i inwalidzkie) Potrzeba analiz porównawczych W przestrzeni – doświadczenia innych krajów W czasie – analiza tendencji zmian Ewaluacja a nie naśladownictwo Wyzwanie – powiązanie zabezpieczenia chorobowego ze zmieniającym się rynkiem pracy