Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej (2000/60/WE) oraz Dyrektywy Azotanowej (91/676/EWG) Inż. Katarzyna Banaszak Dr inż. Franciszek Pistelok RZGW Gliwice 06.03.2008 r. Katowice

- transpozycja zapisów Ramowej Dyrektywy Wodnej (2000/60/WE)‏ Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Art. 47 Ustawy Prawo wodne – Dyrektor RZGW określi w drodze rozporządzenia wody wrażliwe i obszary szczególnie narażone (OSN) na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz opracuje program działań naprawczych. - transpozycja zapisów do polskiego prawodawstwa wymagań Dyrektywy Rady (91/676/EWG) z dnia 12 grudnia 1991r. dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (tzw. Dyrektywy Azotanowej)‏ Cel: „zmniejszenie zanieczyszczenia wody spowodowanego lub wywołanego przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” Art. 113 Ustawy PW – Planowanie w gospodarowaniu wodami obejmuje m.in.: - plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza - program wodno- środowiskowy kraju uwzgl. podział na obszary dorzeczy. - transpozycja zapisów Ramowej Dyrektywy Wodnej (2000/60/WE)‏

Powiązanie Dyrektywy Azotanowej z planowaniem w gospodarowaniu wodami Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Powiązanie Dyrektywy Azotanowej z planowaniem w gospodarowaniu wodami PLAN GOSPODAROWANIA WODAMI CHARAKTERYSTYKA OBSZARU DORZECZA OCENA STANU I OCENA RYZYKA IDENTYFIKACJA ODDZIAŁYWAŃ I WPŁYWÓW CELE ŚRODOWISKOWE MONITORING KONSULTACJE SPOŁECZNE DZIAŁANIA Z PROGRAMU WODNO- ŚRODOWISKOWEGO WYKAZY OBSZARÓW CHRONIONYCH WYZNACZENIE OSN PROGRAM DZIAŁAŃ NA OSN

Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Rolnicze użytkowanie terenu jako znaczący element gospodarowania w regionach wodnych: Małej Wisły, Górnej Odry i Czadeczki Sposób zagospodarowania (wg Corine Land Cover) w ujęciu procentowym w regionach wodnych i w woj. śląskim 45,1 46,80 8,10 RW Czadeczki 2,11 1,22 2,30 Tereny wodne 0,06 0,04 0,10 Strefy podmokłe 29,17 23,47 33,10 Tereny leśne 50,53 60,52 Tereny rolne 18,40 14,75 17,70 Tereny zantropogenizowane Teren województwa śląskiego w zasięgu RZGW Gliwice RW Górnej Odry RW Małej Wisły Rodzaj zagospodarowania terenu

Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Zagospodarowanie terenu woj. śląskiego na obszarze RZGW Gliwice (wg Corine Land Cover)‏

Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej

Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej

Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej

powyżej 50 mg NO3/ dm3- dla wód zanieczyszczonych Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Podstawę wyznaczenia wód wrażliwych oraz obszarów szczególnie narażonych (OSN) na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych, stanowi zawartość azotanów (pochodzenia rolniczego) w wodach, w stężeniach: powyżej 50 mg NO3/ dm3- dla wód zanieczyszczonych od 40 do 50 mg NO3/ dm3 i wykazywanie tendencji wzrostowej- dla wód zagrożonych, lub wody te wykazują eutrofizację/ tendencję do eutrofizacji, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek dostarczanego azotu.

Przekroczenia w wodach podziemnych: Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Na terenie RZGW Gliwice w 2003 r. wyznaczono jeden obszar szczególnie narażony o powierzchni 317,14 km2 w obrębie: Zbiornika wód podziemnych Nr 332 Subniecka Kędzierzyńsko – Głubczycka w granicach gminy Polska Cerekiew Wód podziemnych użytkowego poziomu wodonośnego w granicach gmin Baborów i Kietrz Przekroczenia w wodach podziemnych: - punkt badawczy Boguchwałów - zawartość NO3 kształtowała się na poziomie ponad 60 mg/dm3, max zawartość- 138,9 mg NO3/dm3 wystąpiła w 1993 r.; - punkt badawczy Polska Cerekiew - max zawartości NO3 w wodach podziemnych wystąpiła w 1996 r.- 282,32 mg NO3/dm3; W kolejnych latach stęż. NO3 utrzymywały się na bardzo wysokim poziomie, rzędu ponad 100 mg NO3/dm3 (1997 – 153,68 mg NO3/dm3; 2000 – 157,66 mg NO3/dm3 ).

Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Opracowanie i wprowadzenia programu działań jako następstwo wyznaczenia wód wrażliwych i obszarów szczególnie narażonych Zadania dla użytkowników gospodarstw rolnych zawarte w Programie działań POPRAWA PRAKTYKI ROLNICZEJ Ograniczenia okresów stosowania nawozów. Dawki i sposoby nawożenia. Nawożenie na zboczach. Przechowywanie nawozów. Nawożenie w pobliżu cieków i zbiorników wodnych. Właściwe użytkowanie gruntów i organizacja produkcji. Bilanse składników mineralnych i plany nawozowe. Pozostałe zadania w programie (administracja samorządowa, WIOŚ, Sanepid, Stacje Chemiczno- Rolnicze, WODR): Ewidencja i kontrola Monitoring Informowanie i doradztwo Pomoc

Oszacowanie rzeczywistych kosztów wdrożenia w/w programu na OSN – Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Konsekwencje finansowe wyznaczenia OSN w 2003 r. i wdrażania programu działań w okresie maj 2004 – kwiecień 2008 r. Planowany koszt wdrożenia programu wg Rozporządzenia Dyrektora RZGW Gliwice Nr 4/2004 – 16 222 000 PLN ( w tym 15 000 000 to zadania inwestycyjne) Oszacowanie rzeczywistych kosztów wdrożenia w/w programu na OSN – ŁĄCZNIE – 3 525 781,07 PLN (21,7 % kosztów planowanych): w tym: - 3 257 327,07 PLN - zadania inwestycyjne w gospodarstwach (płyty, zbiorniki)‏ - 148 490 PLN – doradztwo, szkolenia, kontrola gospodarstw rolnych - 119 964 PLN – monitoring wód powierzchniowych, podziemnych, wód glebowych Przyczyna zróżnicowania środków planowanych, a oszacowanych rzeczywistych kosztów wdrożenia programu działań na OSN – nie zapewnienie środków finansowych na realizację programu działań

Problemy napotkane w trakcie wdrażania Dyrektywy Azotanowej Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Problemy napotkane w trakcie wdrażania Dyrektywy Azotanowej Trudności z akceptacją przez społeczności lokalne wyznaczenia wód wrażliwych i obszaru narażonego w ich miejscu zamieszkania Problemy finansowe rolników Problemy finansowe oraz kadrowe instytucji zaangażowanych w realizację Programu działań Niepełna realizacja założeń programowych Problemy rolników z uzyskiwaniem płatności rolnośrodowiskowych z PROW Małe zagęszczenie punktów monitoringu wód podziemnych dla uzyskania informacji o jakości wód

Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Wyniki oceny ryzyka nieosiągnięcia przez wody celów środowiskowych do 2015 r. w regionie wodnym Małej Wisły

Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Wyniki oceny ryzyka nieosiągnięcia przez wody celów środowiskowych do 2015 r. w regionie wodnym Górnej Odry

Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Wyniki oceny ryzyka nieosiągnięcia przez wody celów środowiskowych do 2015 r. w regionie wodnym Czadeczki

Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Główne kierunki działań zmierzające do zmniejszenia oddziaływań sektora rolniczego na stan wód, możliwe do wprowadzenia w programie wodno- środowiskowym kraju 1. Propagowanie tzw. dobrych praktyk rolniczych w celu zmniejszenia zanieczyszczeń obszarowych przez związki biogenne. 2. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury do przechowywania nawozów naturalnych i pasz soczystych. 3. Edukacja oraz propagowanie właściwych postaw i zachowań, zmierzających do ochrony jakości i ilości zasobów wodnych. 4. Opracowanie i wdrażanie programów edukacyjnych. 5. Kontrola właściwego gospodarowania na użytkach rolnych oraz w obrębie gospodarstwa.

Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej WNIOSKI: 1. Powodzenie realizacji działań w ramach programów działań (na OSN, w programie wodno- środowiskowym) uzależnione będzie od dostępności źródeł finansowania i sytuacji ekonomicznej odpowiedzialnych podmiotów; 2. W następstwie wprowadzanych działań dla osiągnięcia celów środowiskowych przez części wód, nieodzowne jest ponoszenie kosztów przez użytkowników, generujące nierzadko konieczność zmiany formy działalności bądź jej zaprzestania. 3. Planowane środki w ramach PROW 2007 – 2013 jako dodatkowe źródło finansowania działań: - zwiększony poziom wsparcia dofinansowania na modernizację gospodarstw w obszarach szczególnie narażonych, - płatności dla obszarów związanych z wdrażaniem zadań z programu wodno- środowiskowego kraju. 4. Ograniczenie środków finansowych w ramach płatności rolnośrodowiskowych na realizację zadań z programów działań na OSN w ramach PROW 2007 - 2013. 5. Planowanie działań powinno być wykonywane na solidnych podstawach merytorycznych.