Roman Galar Politechnika Wrocławska, rbg@kn.pl Nowy Paradygmat Regionów Długiego Trwania Uwagi z Dolnego Śląska Roman Galar Politechnika Wrocławska, rbg@kn.pl

Perspektywa pokolenia: zmiany 1900: “Europa Felix”. Globalizacja w rozkwicie; 1930: wielki kryzys; wcześniej: I Wojna Światowa, rewolucje, rozpad imperiów, „roztańczone lata 20-te”. 1920: wszechogarniający postęp społeczny i technologiczny; 1950: zimna wojna; wcześniej gorąca i masakry bez precedensu. 1930: kolonie to grunt; 1960: kolonie to „obciach”. 1970: groza eksplozji populacyjnej; 2000: zapaść demograficzna w społeczeństwach sukcesu. 1975: komputery dla profesjonalistów, Internet dla wojska; 2005: główna rozrywka ludzkości. 1978: Chiny: gospodarcze pośmiewisko; 2008: na drodze do globalnej supremacji. 1980: ZSRR mocarstwo u szczytu potęgi, rozmieszcza SS-20; od 1995: duży kraj surowcowy. 1975: likwidacja województw; dziś: regiony główną platformą rozwoju Polski (?) Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. 2008-04-24

Perspektywa pokolenia: brak zmian 1954: pierwsza elektrownia atomowa. Po 54 latach: dalej nie wiadomo jak się pozbyć odpadów 1960: tania i czysta energia termojądrowa za 10 lat. Po ok. 50 latach: raczej za ok. 50 lat. 1969: lądowanie na księżycu, „podbój” kosmosu. Po 39 latach: nie ma bazy na Księżycu; od 35 lat nikt nie poleciał. 1970: ostateczne zwycięstwo w walce z rakiem za 10 lat: Po ok. 40 latach: poważne nadzieje na zwycięstwo (w wielu przypadkach). 1975: groza eksplozji populacyjnej. Po ok. 30 latach: zapaść demograficzna w społeczeństwach sukcesu. 1970: oczekiwania idącego w dekady wydłużenia życia. Po ok. 40 latach: dalej oczekiwania, ale i obawy, że może być krócej. 1992: zadeklarowany „koniec historii”. Po 10 latach: Akurat! 2002: inwestycje w nieruchomości to pewny interes; dziś: Aha. Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. 2008-04-24

Nowoczesne recepty na przyszłość Nowe, logiczne już czasy, będzie dobrze, optymizmu! Dalszy ewolucyjny postęp. Przez priorytety do zrównoważonego rozwoju. Modernizacja czyli unowocześnianie. Wykorzystanie funduszy strukturalnych. Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. 2008-04-24

Nurtujące wątpliwości Skąd pewność, że historia już się uspokoiła? Częsta w historii i kosztowna iluzja. Czy ewolucja daje się programować? Czy ewolucja nie objawia się aby rewolucją? Czy taka rzecz jak rozwój zrównoważony istnieje? A przynajmniej, czy da się pogodzić z priorytetami? Czy wystarczy się modernizować? Co potem? Co różni modernizację od postępu? Jak długo da się żyć za cudze pieniądze? Jak i od kiedy zaczniemy żyć za swoje? Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. 2008-04-24

„Czarne Łabędzie” zmiany Komfort cytowania. Taleb N.N., The Black Swan. The Impact of the Highly Improbable. 2007. Co robić z zaskakującymi konsekwencjami niedającej się opanować złożoności? Logika zastępcza: Gdy nie wiadomo jak robić to, co trzeba, czy trzeba robić to, co się potrafi (?) Np. zaprowadzić porządek (?) „Ekstremistan” i „Przeciętnostany”. Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. 2008-04-24

Nadlatujące „Czarne Łabędzie” Katastroficzna zmiana klimatu (globalizacja stanu wojennego) Wyczerpywanie zasobów naturalnych (kres konsumpcjonizmu) Załamanie systemu finansowego (ostoja socjalizmu) Degradacja kapitału społecznego (Pyrrusowy sukces edukacji) Terror jako ostatnia szansa przegranych (nie znajdujących ucieczki przed globalizacją) Zmierzch dominacji Zachodu (outsourcing przewagi technologicznej) Upadek ideologii indywidualnego sukcesu (lustrzanego odbicia kolektywizmu) Awaria europejskiego homeostatu (otorbienie informacyjne) Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. 2008-04-24

Dynamika układu regionów UE Deflacja wielkich zasad: sustainability, subsidiarity, equal opportunity Inflacja mniejszych zasad: legal uniformity, common space, mobility, welfare Trajektoria maksymalnego prawdopodobieństwa: stary „koncert europejski” w nowych ramach Realny wymiar środków pomocowych: 7 lat kraju Polska = 4 miesiące banku Northern Rock Lekcja irlandzka – Nalot Lekcja fińska – Odlot Lekcja brandenburska – Nielot Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. 2008-04-24

Wymiary polityki regionalnej Real politik EU chce dawać środki regionom samorządowym Państwo chce przejmować te środki Regiony powstają. – ale mogą robić tylko to, na co pozwolono Gra o sumie zerowej (ujemnej?) Potencjał obywatelski Rzekomy konflikt interesów państwo – regiony Miejsce regionów w hierarchii ludzkich przynależności Twarde i miękkie racje za istnieniem regionów Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. 2008-04-24

Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. Racje bytu regionów Jednostka administracyjna. Oczywista przed rewolucją informacyjną. Obszar przyciągania metropolii. Zanik prostych konieczności. Zderzenie chytrości i zadufania. Metropolie odlatują w megaprzestrzeń. Korporacja. Kusząca jednoznaczność reguł i karier. Sensowna dla odnoszenia sukcesów. Ale jak bankrutować? Księstwo feudalne. Władza i opieka. Warunkowe podporządkowanie. Mała ojczyzna. Właściwa skala, dotykalna geografia i wspólnota mitu. Generator cywilizacyjnej „fali stojącej.” Imperia przemijają, regiony trwają. Czynnik psi? Element eksperymentalnej polityki państwa. System samouczący. Jedność w różnorodności. Błędy można ograniczać, sukcesy upowszechniać. Pułapka na „Czarne Łabędzie”. Regiony jako „przeciętnostany”. Klęski i sukcesy nie są katastrofalne. Łatwiej zrozumieć co się dzieje. Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. 2008-04-24

Regiony gotowe na przyszłość Futurologia nie jest możliwa Myślenie futurologiczne jest konieczne perspektywa post-Keynesowska Potrzeba kompetencji długookresowych wieloaspektowa analiza koniunktur globalnych, strategie wariantowe, debata o wartościach Potrzeba talentów poza proceduralnych kształcenie do odpowiedzialnej władzy Wybór strategiczny: wojna pozycyjna, czy manewrowa? Ile wolności, ile bezpieczeństwa? Potrzeba regionów gotowych na przyszłość: dynamika, dywersyfikacja, elastyczność, kapitał społeczny, tacit knowledge, rezerwy, potencjał przetrwania kryzysów Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. 2008-04-24

Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. Waga projektu Prawie cała uwaga skupiona na bliskiej przyszłości, w jej najbardziej utylitarnym wymiarze. Niebezpieczne. Dalszej przyszłości nie sposób przewidzieć i uwzględnić w Planie A. Rozsądne społeczeństwa mają też plany B i C. Kosztowne aberracje stadne, np.: likwidacja szkolnictwa zawodowego, wirus milenijny, inwestycje w nieruchomości. Nie musiały być stadne. Zabrakło wizji. I nikt nie wołał! Nowy paradygmat to polska (europejska) regionalna jedność w różnorodności (ponad sloganami). Rozpoznanie pola opcji regionalnych: polska, szwajcarska, unijna, amerykańska i z innych kręgów kulturowych. Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. 2008-04-24

A co robić, aby zabłysnąć? Kto robi zwyczajne rzeczy w niezwyczajny sposób, przyciąga uwagę świata. When you do the common things in life in an uncommon way, you will command the attention of the world. George Washington Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. 2008-04-24

Wyzwanie Modernizacyjne? Wychylenie ku przyszłości – mit postępu. Wychylenie ku przeszłości – mit złotego wieku. Wychylenie ku nowoczesności – mit modernizacji? W pułapce teraźniejszości: Modernizacja to kopiowanie, pościg za modą Nie idzie o zmianę na lepsze. Polepszenie oznaczałoby wartościowanie (brr…) Idzie o zmianę na nowe. Czy logika pościgu pozwala wyjść na prowadzenie? Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. 2008-04-24

Jak zapanować nad przyszłością? Planowo Wiedzieć czego się chce Wiedzieć jak i co od czego zależy Przewidzieć co się będzie działo Planować, realizować i kontrolować Adaptacyjnie Szanować co się ma (nawet, gdy się tego nie rozumie) Próbować mieć więcej Zachować czujność Mieć odwagę Wybór: wojna pozycyjna czy manewrowa Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. 2008-04-24

Narzędzia do myślenia o przyszłości Woluntaryzm, pycha i ostrożność Potrzeby zaspakajająca natura rzeczy Nowe cele postępu (nomen omen) Od fusów do foresightu Proroctwa medialne: 15/12 Łagodna magia statystyki i holistyki Trendy Cykle Punkty i ścieżki. Próby, błędy i środowisko kulturowe Zarządzanie wiedzą. Eksperymentalna gospodarka. Podejście ewolucyjne. Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. 2008-04-24