REZERWAT BIOSFERY BORY TUCHOLSKIE Charzykowy, 24 maja 2013 r.

„Rezerwaty biosfery to tereny ekosystemów morskich lub lądowych, bądź kombinacji obu ich typów, które są postrzegane na płaszczyźnie międzynarodowej jako element programu UNESCO „Człowiek i Biosfera” (MAB). Celem tego programu jest promowanie i pokazywanie zrównoważonego związku człowieka i biosfery”. Rezerwaty Biosfery są wyznaczane przez Międzynarodową Radę Koordynacyjną Programu MAB na prośbę zainteresowanego Państwa. Rezerwaty Biosfery nie są formą ochrony przyrody. Mają znaczenie promocyjne, nobilitujące dany obszar.

Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie. 2 czerwca 2010 roku jest szczególną datą w historii ochrony Borów Tucholskich. W tym dniu obradująca w Paryżu Międzynarodowa Rada Koordynacyjna programu Człowiek i Biosfera (MAB) zadecydowała o utworzeniu Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie. Jest to 10 i największy rezerwat biosfery w Polsce. Powołanie rezerwatu jest owocem prawie 20 letniej współpracy środowisk naukowych, władz samorządowych i organizacji pozarządowych w celu ochrony tego cennego pod względem przyrodniczym i kulturowym obszaru.

Nadanie temu obszarowi międzynarodowej rangi, marki rozpoznawalnej na całym świecie z pewnością przyczyni się do promocji Borów Tucholskich jako obszaru, na którym rozwój ekonomiczny idzie w parze z ochroną przyrody, krajobrazu i dziedzictwa kulturowego w myśl szeroko pojętego zrównoważonego rozwoju. Co więcej, jeszcze bardziej uwrażliwi mieszkańców regionu na proekologiczne sposoby użytkowania ekosystemów oraz na tworzenie harmonii pomiędzy społeczeństwem i przyrodą.

Akt nominacyjny Rezerwatu Biosfery

TRZY WIODĄCE FUNKCJE REZERWATU BIOSFERY 1. Ochrona – wkład w ochronę krajobrazu, ekosystemów, zmienności gatunkowej i genetycznej 2. Rozwój – inspirowanie zarówno ekonomicznego, jak i społecznego rozwoju, który jest socjokulturowo i ekolo-gicznie zrównoważony 3. Wsparcie logistyczne – wspomaganie dla projektów prezentujących region, edukacji ekologicznej oraz praktyk, badań i monitoringu związanych z ochroną przyrody oraz trwałym i zrównoważonym rozwojem

OCHRONA Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie został utworzony w największym kompleksie leśnym Polski. W obrębie Rezerwatu występuje szereg cennych siedlisk przyrodniczych, m.in. kwaśne buczyny, żyzne buczyny, brzeziny bagienne, dąbrowy acidofilne, bory chrobotkowe, torfowiska przejściowe i wysokie, śródlądowe murawy napiaskowe, jeziora lobeliowe, jeziora dystroficzne, jeziora ramienicowe, suche wrzosowiska. Są to układy ekologiczne typowe dla niżowych obszarów Europy Środkowej, w których występuje wiele rzadkich, reliktowych i chronionych gatunków roślin i zwierząt.

OCHRONA Na obszarze Rezerwatu występuje ponad 1000 rodzimych dla Polski gatunków roślin naczyniowych, a wśród nich wiele reliktów glacjalnych, m.in. : brzoza niska, bażyna czarna, zimoziół północny, grążel drobny, fiołek torfowy. Stwierdzono ok. 70 gatunków mchów i ok. 350 gatunków porostów, z których znaczna część objęta jest ochroną. Fauna kręgowców obejmuje nieco ponad 200 gatunków. Ponad 90% gatunków objętych jest ochroną prawną.

OCHRONA Największą powierzchnię w Rezerwacie Biosfery „Bory Tucholskie” zajmują ekosystemy leśne. Znaczna ich część jest użytkowana gospodarczo. Stanowią one bufor, warunkujący trwanie licznych tu ekosystemów wodnych i torfowiskowych. Ważną rolę ekologiczną i gospodarczą w funkcjonowaniu Rezerwatu odgrywają ekosystemy lądowe, nieleśne.

CZŁOWIEK Obszar Rezerwatu zamieszkuje nieco ponad 100 tys. mieszkańców. Trzy główne grupy etniczne to: Borowiacy Tucholscy, Borowiacy Kaszubscy i Zaboracy. Borowiacy Tucholscy zamieszkują południową część obszaru, Borowiacy Kaszubscy zasiedlają rejon Chojnic i Konarzyn. Terytorium Zaboraków to rejon miasta Brusy. Poza wymienionymi podstawowymi grupami etnicznymi, wschodnią część regionu zamieszkują Kociewiacy, na północnych obrzeżach żyją Kaszubi, przy północno-zachodniej granicy regionu – Gochy. Obszar Rezerwatu to region ścierania się kultury borowiackiej, kaszubskiej i kociewskiej. Wszystkie te grupy etniczno-kulturowe charakteryzuje przywiązanie do tradycji, czego wyrazem jest działalność stowarzyszeń, artystycznych grup regionalnych, organizowanie licznych festiwali folklorystycznych, a także istnienie w wielu miejscowościach muzeów regionalnych.

ROZWÓJ Występowanie na tym terenie unikalnych obiektów przyrodniczych i kulturowych oraz dobrze zorganizowanych obiektów rekreacyjnych powoduje wzrost zainteresowania regionem coraz większej liczby ludzi z kraju i zagranicy. Powołanie Rezerwatu Biosfery zapewne zwiększy zainteresowanie tym obszarem oraz jeszcze bardziej nastawi gospodarkę na proekologiczne sposoby użytkowania ekosystemów oraz tworzenie harmonii pomiędzy społeczeństwem i przyrodą.

WSPARCIE LOGISTYCZNE Wspomaganie dla projektów związanych z ochroną przyrody i zrównoważonym rozwojem (edukacja ekologiczna, badania, monitoring, promowanie regionu). Badania naukowe i monitoring prowadzone są w oparciu o 9 stacji terenowych wyższych uczelni i instytutów, m.in. z Torunia, Bydgoszczy, Gdańska, Łodzi i Poznania.

WSPARCIE LOGISTYCZNE Działalność edukacyjna prowadzona jest przez pracownie dydaktyczne: parku narodowego, parków krajobrazowych, nadleśnictw, muzea przyrodnicze i etnograficzne, parki dendrologiczne oraz pracownie w szkołach regionu.

OBSZAR REZERWATU Obejmuje swoim zasięgiem obszar o powierzchni 319 525 ha. Ponad 60 % powierzchni rezerwatu zajmują lasy, zarządzane przez park narodowy i 13 nadleśnictw LP: Czersk, Dąbrowa, Kaliska, Kościerzyna, Lipusz, Osie, Osusznica, Przymuszewo, Rytel, Tuchola, Trzebciny, Woziwoda i Zamrzenica. Administracyjnie rezerwat położony jest w województwie pomorskimi kujawsko-pomorskim, na terenie 22 gmin.

Powierzchnia całkowita: - 319 525 ha Powierzchnia strefy rdzennej: - 7880,72 ha Powierzchnia strefy buforowej: - 104 631 ha Powierzchnia strefy tranzytowej: - 207 012 ha

Strefę rdzenną (lasy 86%, wody 9%, inne 5%) stanowią Park Narodowy „Bory Tucholskie” i 25 rezerwatów przyrody: Dolina Rzeki Brdy, Bagna nad Stążką, Źródła Stążki, Jezioro Piaseczno, Brzęki im. Zygmunta Czubińskiego, Miedzno, Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego, Jezioro Laska, Mętne, Bór Chrobotkowy, Bagno Stawek, Jezioro Ciche, Jezioro Małe Łowne, Piecki, Cisy nad Czerską Strugą, Kręgi Kamienne, Jezioro Zdręczno, Krwawe Doły, Dury, Jeziorka Kozie, Nawionek, Ustronie, Bagno Grzybna, Jelenia Góra, Martwe. Są to najcenniejsze obiekty przyrodnicze całego regionu Borów Tucholskich. .

Strefę buforową (lasy 73%, wody 7%, zabudowa 2%, inne 18%) tworzą 4 parki krajobrazowe: Tucholski, Wdecki, Wdzydzki, Zaborski, które stanowią bufor dla znajdujących się na ich obszarze rezerwatów przyrody. W skład tej strefy wchodzą też powierzchnie leśne i nieleśne wokół 6 rezerwatów przyrody, położonych poza obszarami parków krajobrazowych (bufory wokół Rezerwatu Jezioro Mętne, Bór Chrobotkowy, Kręgi Kamienne, Cisy Staropolskie, Jelenia Góra, Martwe).

Strefę tranzytową (lasy 50%, zabudowa 4%, wody 3%, inne 43%) tworzą pozostałe obszary z terenów 22 gmin (13 z województwa kujawsko-pomorskiego i 9 z pomorskiego): Bukowiec, Cekcyn, Drzycim, Gostycyn, Jeżewo, Kęsowo, Lniano, Lubiewo, Osie, Śliwice, Świekatowo, Tuchola, Warlubie oraz Brusy, Chojnice, Czersk, Dziemiany, Karsin, Konarzyny, Kościerzyna, Lipusz, Stara Kiszewa. Pod względem ekonomicznym jest to obszar jednolity, zorientowany na gospodarkę leśną, przetwórstwo drewna i innych produktów leśnych oraz na rekreację i wypoczynek. Wszelkie działania gospodarcze są realizowane z uwzględnieniem zasad ochrony przyrody.

KOORDYNACJA DZIAŁAŃ Jednostka administrująca obszarem rdzennym: Park Narodowy „Bory Tucholskie” Jednostka administrująca strefą buforową: Tucholski Park Krajobrazowy Nieformalna Rada Rezerwatu Biosfery: Park Narodowy „Bory Tucholskie” Tucholski Park Krajobrazowy Zaborski Park Krajobrazowy Wdecki Park Krajobrazowy Wdzydzki Park Krajobrazowy Lokalna Grupa Działania „Sandry Brdy” Stowarzyszenie „Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie”

KOORDYNACJA DZIAŁAŃ - publikacja Formularza Nominacyjnego Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie opracowanie logo Rezerwatu trwają prace nad regulaminem nadawania logo wydawnictwa opatrzone logo Rezerwatu Biosfery

ZALETY „BYCIA” W REZERWACIE BIOSFERY ? ZALETY „BYCIA” W REZERWACIE BIOSFERY

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Janusz Kochanowski e mail: j.kochanowski@pnbt.com.pl