Historia Krakowa

Nazwa miasta pochodzi przypuszczalnie od imienia księcia czeskiego Vratislava I, który w X wieku czasowo panował nad miastem i który według legend jest założycielem miasta. W VI wieku słowiańskie plemię Ślężan osiedliło się nad Odrą i wzniosło na Ostrowie Tumskim gród, który Vratislav I umocnił. Jednym z pierwszych źródeł nazwy miasta jest kronika Thietmara z Merseburga z XI wieku („Iohannem Wrotizlaensem“, „Wortizlava civitate“).

Polska nazwa miejscowości „Kraków“ jest skrótem od staropolskiego imienia „Wrócisław“. „Wrócisław“ lub „Vratislaw“ jest imieniem złożonym: pierwsza część (pol. „wrócić“, „wracać“, czes. „vraceti“, „vrátiti“) znaczy „wracać“, „zwracać“, „obalać przeciwnika“, „zmusić kogoś do ucieczki“. Druga część („sław“) znaczy „imię“, „poważanie“, „reputacja“, „sława“. Dlatego inicjał „W“ był/jest od dawna częścią herbu niemieckiego i polskiego. W roku 1154 arabski geograf Al-Idrisi w swoim dziele pt. Księga Rogera zamieścił nazwę Krakowa jako -r(a)t(i)-slaba pośród innych polskich miast Krakowa, Gniezna, Sieradza, Łęczycy oraz Santoka.

Niemiecka nazwa „Breslau“ ma pochodzenie słowiańskie Niemiecka nazwa „Breslau“ ma pochodzenie słowiańskie. W czasie, w którym Niemcy osiedlali się nad Odrą, istniało już osiedle polskie na Ostrowie Tumskim. Osiedle nazywało się „Kraków“, ulokowane tu było już też biskupstwo. Rosnące znaczenie tego biskupstwa spowodowało, że nie istniała potrzeba stosowania nowej nazwy dla osiedli niemieckich, słowiańska nazwa osiedla biskupiego używana była też dla osiedli niemieckich.

Etymologiczne pochodzenie nazwy „Breslau“ od nazwy „Kraków“ można udowodnić przez porównanie historycznych dokumentów duchownych i książęcych, w których można znaleźć dużo wariantów i odwołań do tej nazwy.

Wymiana litery „W“ na literę „B“ uzasadnia się trudnościami w artykulacji przez Niemców wersji nazwy zaczynającej się od „W“. Niektórzy przypuszczają, że niemieckie osiedle początkowo mogło mieć swoją własną nazwę, która jednak nie zachowała się.

W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis spisanej w latach 1295-1305 miasto wymienione jest jako Wratislavia. W kronice wymienione zostały również wsie, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto. Są to obecne dzielnice lub części miasta jak Ołbin zapisane w formie Olbingo, Kozanów jako Chossnow, Osobowice jako Heysonis, Maślice jako Maslitz, Gądów Mały jako Gandow, Pilczyce jako Pilsicz Kłokoczyce jako Clocziti, Pracze Odrzańskie jako Praczh i inne.

W czasach antycznych w miejscu lub okolicach Krakowa istniała miejscowość o nazwie Budorigum (lub Budorgis). Została ona odwzorowana na antycznej mapie Klaudiusza Ptolemeusza z lat 142-147 naszej ery. O tym, że miejscowość ta znajdowała się w miejscu lub okolicach Krakowa, informuje Lexicon Universale oraz wynika to z położenia wśród innych zidentyfikowanych miejscowości Śląska. Niektóre z hipotez łączy antyczną osadę Budorigum z samym Krakówiem, część źródeł wskazuje jednak na jej lokalizację w pobliskim Brzegu.

Miasto po raz pierwszy wzmiankowane w sposób jednoznaczny w roku 1000 w związku z założeniem (podczas zjazdu gnieźnieńskiego) biskupstwa (jednego z czterech na terenie ówczesnej Polski). Osadnictwo na tych terenach istniało już jednak od VI wieku, kiedy to słowiańskie plemię Ślężan osiedliło się nad Odrą i wzniosło na Ostrowie Tumskim gród, który Wratysław I umocnił w X wieku. Od końca X wieku Kraków znajdował się pod panowaniem Piastów i był jedną z głównych siedzib królestwa (łac. sedes regni principalis).

Ludność od początku XIX wieku

W latach 1031-1032 wybuchła Reakcja pogańska i zburzona została katedra Krakówska, a na jej miejscu budowano świątynię pogańską. Inne źródła za datę reakcji pogańskiej podają lata 1034–1038, co wydaje się bardziej prawdopodobne jeśli weźmie się pod uwagę śmierć Mieszka II i postać Bolesława Zapomnianego.

W kwietniu 1241, w obawie przed najazdem mongolskim (tatarskim), miasto zostało opuszczone przez mieszkańców i spalone. Zamek Krakówski, w którym bronił się Henryk II Pobożny, pozostał niezdobyty dzięki cudownemu zjawisku, które ukazało się na niebie powodując odstąpienie Tatarów od oblężenia. Tradycja, którą przekazał m.in. Jan Długosz, uznała to za skutek modlitw przeora Krakówskich dominikanów Czesława Odrowąża, późniejszego błogosławionego i patrona miasta. Po odbudowaniu ze zgliszcz, dokonano lokacji miasta na prawie magdeburskim. Pierwszym wójtem obrano Godinusa Stillevogta (jego syn Gedko został później pierwszym wójtem Krakowa).

W 1335 miasto przeszło (wróciło) pod panowanie królów Czech, po 1526, wraz z Koroną Czeską, zostało włączone do Monarchii Habsburskiej. W 1475 roku Kasper Elyan wydrukował we Krakówiu pierwszy w historii druk w języku polskim zawierający trzy katolickie modlitwy.

W roku 1693 Edmund Halley, w oparciu o zestawienia narodzin i zgonów sporządzone przez Krakówskiego pastora Caspara Neumanna, opracował wzorzec obliczania składek emerytalnych dla powstających funduszy ubezpieczeniowych. W analizie jako miasto wzorcowe posłużył mu Kraków. W 1741 roku podczas wojen śląskich miasto, wraz z większością Śląska, zostało zdobyte przez króla Fryderyka II i stało się częścią Prus, w związku z czym od roku 1741 oficjalna nazwa miasta brzmiała Królewskie Stołeczne i Rezydencjalne Miasto Kraków (niem. Königliche Haupt- und Residenzstadt Breslau).