Koszty pośrednie w analizie farmakoekonomicznej Marcin Czech Polsko- Rosyjskie Forum Farmakoekonomiczne Moskwa 3-4.06.2013

Plan wystąpienia Definicja kosztów pośrednich w ocenie ekonomicznej w ochronie zdrowia Koszty pośrednie w gospodarce i koszty pośrednie wybranych jednostek chorobowych Koszty pośrednie w wytycznych HTA Metody szacowania kosztów pośrednich Absenteizm i prezenteizm Uwagi końcowe KOSZT ALTERNATYWNY

Koszty w opiece zdrowotnej BEZPOŚREDNIE POŚREDNIE NIEMIERZALNE (NIEWYMIERNE) MEDYCZNE NIEMEDYCZNE Związane ze zmniejszoną produktywnością Związane bezpośrednio z leczeniem Inne koszty powstałe bezpośrednio w wyniku choroby lub jej leczenia Koszty związane z bólem i cierpieniem Koszty w opiece zdrowotnej Leki Badania diagnnostyczne Konsultacje lekarskie Opieka pielęgniarska Koszty szpitalne ... Zwolnienia lekarskie Koszty zredukowanej produktywności ... Straty zdrowotne: fizyczne psychiczne ... Koszty transportu ...

Koszty w opiece zdrowotnej Koszty pośrednie: koszty absencji w pracy koszty obniżonej produktywności pracownika zmniejszenie PKB/ utrata zarobków koszty ponoszone przez krewnych pacjenta koszty związane z wpływem na długość życia (przedwczesna śmiertelność szczególnie w wieku produkcyjnym) i koszty związane z wpływem na jakość życia (niepełnosprawność) Koszty zwiazane z przyszłym zapotrzebowaniem na usługi medyczne KOSZT ALTERNATYWNY

Programy ochrony zdrowia Ocena programu ochrony zdrowia Koszty Perspektywa Rezultaty Programy ochrony zdrowia Wejście Wyjście Horyzont czasowy

Definicja zdrowia WHO Zdrowie to nie tylko całkowity brak choroby, czy kalectwa, ale także stan pełnego, fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu (dobrego samopoczucia)

Koszt absencji chorobowej wg przyczyny (dane ZUS, w oparciu o przeciętne wynagrodzenie brutto w gospodarce narodowej)

Cukrzyca Zależnie od źródła 32% 68% Schorzenie Udział leków w całkowitych medycznych kosztach leczenia Medyczne koszty bezpośrednie Koszty pośrednie Choroba niedokrwienna 9% 75% 25% Nadciśnienie tętnicze1 11% 74% 26% Depresja2 17% 29% 71% Przewlekła niewydolność żylna3 21% 24% 76% Cukrzyca4 Zaostrzenia astmy oskrzelowej (amb.)5 38% 42% 58% Cukrzyca Zależnie od źródła 32% 68% Zaostrzenia astmy oskrzelowej (szpital)5 20% 90% 10% 1. Kiejna A, Rybakowski J, Czech M, Faluta T, Pachocki R. Psychiatria Polska 2001; 2: 181-86 2. Hermanowski T, Jaworski R, Czech M, Pachocki R. Nadciśnienie tętnicze 2001; 5(2): 83-91 3. Czech M, Faluta T, Pachocki R. Value in Health 2001; 6: 493-4 (abstrakt) 4. Kinalska I, Niewada M, Glogowski C et al. Koszty cukrzycy typu 2 w Polsce (badanie CODIP). Diabetologia Praktyczna 2004, 5(1):1-8 5. Kokot M, Głogowski C, Szewczak A. Badanie oceniające koszty zaostrzeń astmy oskrzelowej w Polsce. Cost of Asthma Exacerbation (COAX); Alergia Astma Immunologia 2004, 9(2):106-112

Koszty choroby niedokrwiennej serca w Polsce społeczny punkt widzenia * Marcin Czech Wszelkie prawa zastrzeżone

Koszty pośrednie związane z leczeniem chorych na niewydolność serca z podziałem na klasy NYHA u lekarzy specjalistów Grupa kosztów NYHA I-IV, Specjalista I Spec II Spec III Spec IV Spec PLN % Zwolnienia szpitalne 32,47 4,1 46,04 6,6 32,72 4,0 256,48 16,7 Zwolnienia poszpitalne 98,75 12,4 87,98 12,7 62,59 7,7 395,00 25,6 Pomoc osób trzecich 666,56 83,6 561,32 80,7 713,50 88,2 888,75 57,7 OGÓŁEM: 797,78 100,0 695,34 808,81 1540,23 Ref. Czech M. POLKARD

Koszty pośrednie w polskich wytycznych HTA (2009) s. 27, pkt 4.2. Perspektywa Wykonanie dodatkowej analizy z perspektywy społecznej, z wyodrębnieniem kosztów pośrednich może być uzasadnione, gdy: Wyniki zdrowotne danej technologii medycznej w istotnym stopniu dotyczą nie tylko samego chorego, ale ale również innych członków społeczeństwa (np. rodziny, opiekunów); Pożądanym następstwem analizy ekonomicznej jest optymalna alokacja zasobów na poziomie społecznym. Perspektywa społeczna jest wskazana, gdy autor raportu HTA uważa ją za istotną w procesie formułowania rekomendacji dla podmiotu podejmującego decyzję o finansowaniu technologii s. 33, pkt 4.7.1. Kategorie kosztów W analizie należy wyróżnić: Koszty bezpośrednie medyczne, Koszty bezpośrednie niemedyczne Koszty pośrednie W przypadku perspektywy społecznej wyróżnia się wszystkie ww. kategorie kosztów. Należy oddzielnie przedstawić wyniki z uwzględnieniem kosztów bezpośrednich i pośrednich. s. 35, pkt 4.7.4. Ustalenie kosztów jednostkowych Utratę produktywności spowodowaną chorobą lub przedwczesną śmiercią zaleca się szacować przy zastosowaniu metody kapitału ludzkiego (np. w oparciu o średnie zarobki). Ref. www.aotm.gov.pl

Koszty pośrednie w wytycznych HTA innych krajów Rosja ►brak wskazania konkretnej metody szacowania kosztów pośrednich Niemcy ►koszty pośrednie mogą być przedstawione w ramach dodatkowej analizy, można wykorzystywać zarówno metodę kapitału ludzkiego jak i kosztów frykcyjnych Belgia, Portugalia ►koszty pośrednie mogą być przedstawione w ramach dodatkowej analizy, wówczas wykorzystana metoda ich szacowania musi być uzasadniona Francja ► Rozważone są problemy związane z szacowaniem kosztów pośrednich, w tym kosztów utraconej produktywności ► Przedstawione są wady i zalety różnych podejść do szacowania ► Analizy HTA (w ujęciu anglo- saskim) dopiera zaczynają być stosowane

Koszty pośrednie - szacowanie Perspektywa kapitału ludzkiego (ang. human capital approach, HCA) Metoda kosztów frykcyjnych (ang. friction cost method, FCM) Ocena stanu zdrowia (ang. health state valuation, HSV) Ocena gotowości do płacenia (ang. willingness to pay, WTP)

Metoda kapitału ludzkiego strata społeczna w wyniku choroby jednostki dana jest przez wydajność pracy tej jednostki przez cały okres choroby wydajność pracy przybliżana jest najczęściej przez wynagrodzenia brutto

Metoda kosztów frykcyjnych Rzeczywiste straty są albo zerowe albo stanowią tylko część strat wynikających z zastosowania metody kapitału ludzkiego w firmach występują rezerwy, które w krótkim okresie można uruchomić w przypadku choroby pracownika, w długim okresie chory pracownik może zostać zastąpiony przez nowo przyjętego pracownika Koopmanschap M. A., Rutten F., van Ineveld B. M. et al., The friction cost method for measuring indirect costs of disease., Journal of Health Economics, 1995; 14 (2), ss. 171-189;

Ocena stanu zdrowia Wydajności pracy zawarta jest już w mierze jakości życia pacjenta (spadek wydajności związany jest z brakiem możliwości pełnego wykorzystania własnego czasu) Liljas B. How to calculate indirect costs in economic evaluations. Pharmacoeconomics. 1998 Jan;13(1 Pt 1):1-7.

Metoda gotowości do płacenia Pomiar maksymalnej wartości pieniężnej, jaką respondent byłby skłonny zapłacić za obniżenie prawdopodobieństwa wystąpienia choroby lub śmierci.

Koszty pośrednie - problemy Metoda kapitału ludzkiego Jak traktować niepracujących i nieletnich? Metoda kosztów frykcyjnych brak podstaw w neoklasycznej teorii ekonomii (Johannesson, Karlsson, 1997; Liljas 1998; Liljas 1998b) abstrahuje od ograniczeń zasobowych w gospodarce analiza na poziomie mikroekonomicznym – brak istotnych danych dla płatnika/decydenta na poziomie makroekonomicznym Gotowość do płacenia metoda uniemożliwia wyodrębnienie z otrzymanych szacunków kosztów pośrednich rozumianych jako strata produktywności brak danych pozwalających na oszacowanie kosztów w oparciu o metodę ujawnionych preferencji, najczęściej wykorzystywana jest metoda deklarowanych preferencji, oparta o badania ankietowe – subiektywność oraz niska wiarygodność odpowiedzi udzielanych przez respondentów, wysokie koszty, różne próby i grupy pacjentów objęte badaniem, metoda mało wiarygodna dla podejmujących decyzje(oprócz krajów skandynawskich)

Koszty pośrednie – problemy szacowania Przeciętne/ minimalne wynagrodzenie Koszt pracy/ koszt dla pracodawcy Produkt Krajowy Brutto (PKB) per capita? (GDP) Produkt Narodowy Brutto (PNB) per capita? (GNP) Produkt Regionalny Brutto (PRB) per capita? (GRP) Ref: Macioch T.

liczba dni nieobecności wartość jednego dnia pracy Koszt nieobecność w pracy z powodu choroby (absenteizm) liczba dni nieobecności x wartość jednego dnia pracy Koszt jednego dnia nieobecności w pracy w 2010 r. WD – wartość dodana (tj. PKB minus podatki od produktów)

Prezenteizm (ang. presenteeism) Zmniejszenie produktywności w pracy związana z aktualnym stanem zdrowia

Koszty zmniejszenia produktywności w pracy Endicott Work Productivity Scale (EWPS) Health and Labour Questionnaire (HLQ) Health and Work Performance Questionnaire Health and Work Questionnaire MacArthur Health and Performance Questionnaire (MHPQ) Stanford Presenteeism Scale (SPS)/Stanford American Health Association Presenteeism Scale (SAHAPS) Work Limitations Questionnaire (WLQ) Work Productivity and Activity Impairment Questionnaire (WPAI) Worker Productivity Index Ref. Macioch T.

Łączna utrata produktywności min max

Kompensacja podczas nieobecności  Część przejmowanych obowiązków przy krótkiej nieobecności Nieobecność zarządzającego 48% Nieobecność pracownika 61% Część przejmowanych obowiązków przy długiej nieobecności 66% 77% +52 dni +27 dni +46 dni Czas do osiągnięcia przez nowego pracownika zakładanej produktywności w zależności od rodzaju przedsiębiorstwa i trybu pracy (średnia liczba dni) Czas zatrudnienia pracownika 52 dni średni, dluższy w przedsiębiorstwach prywatnych (64 dni), w państwowych 46 dni; projektowy (88 dni), procesowy 27 dni. +88 dni

Koszty zmniejszenia produktywności w pracy Populacja pracująca: 15 990 000 (III/2008) Przeciętna liczba dni pracy: 226 dni Przeciętna liczba godzin pracy (8 h dzień pracy): 1808 godzin Roczna strata godzin pracy/osobę = 361.6 h. Przeciętne wynagrodzenie/godzinę pracy = 27,85 PLN Roczny koszt/osobę: 10 071 PLN Roczna koszt zmniejszenia produktywności w pracy = 161 mld PLN (1 EUR = 4 PLN) Ref. Macioch T.

Koszty pośrednie- uwagi końcowe Jak zastosowanie technologii medycznej wpływa na zwiększenia liczby pracujących (vs. problem bezrobocia, kosztów transferowych)? Czy zastosowanie technologii medycznej wpłynie na przyszłe koszty, w tym pośrednie (np. koszty opieki ze strony osób trzecich)? Jak traktować wiek chorego w ocenie kosztów pośrednich („wiekowa granica produktywności” - punkt odcięcia, płynne przejście?)? Stopa dyskontowa powinna być uzależniona od bieżących wskaźników makroekonomicznych, a nie ustalona na konkretnym poziomie (5% / 3,5%) Publiczne dane dotyczące absenteizmu mogłyby być szerzej dostępne Dane epidemiologiczne powinny być doskonalsze (metodyka, koszty) Problemy szacowania kosztów pośrednich muszą stać się przedmiotem debaty publicznej wśród ekspertów (np. w odniesieniu do problemów demograficznych; niska dzietność, starzenie się społeczeństwa)

Dziękuję za uwagę Kontakt: Marcin Czech marcin.czech@wum.edu.pl