Maria Sklodowska-Curie Życie i dorobek naukowy Autor: Krzysztof Gudyka

Pierwsze lata zycia Maria Salomea Skłodowska urodziła się 7 listopada 1867 roku w Warszawie, była córką nauczycieli Władysława i Bronisławy Skłodowskich. Miała czwórkę rodzeństwa: brata Józefa oraz siostry Bronisławę, Zofię i Helenę. Kiedy miała 8 lat, zmarła jej siostra Zofia – dwa lata później, w maju 1878, ten sam los spotkał jej matkę (zmarła na gruźlicę). W wieku 10 lat rozpoczęła naukę na pensji dla dziewcząt, którą przed jej urodzinami prowadziła jej matka. Później kształciła się w III Żeńskim Gimnazjum Rządowym, które ukończyła w czerwcu 1883, otrzymując złoty medal. Maria (po lewej) z ojcem, Władysławem, i siostrami – Bronisławą i Heleną

Uniwersytet Latajacy Po ukończeniu gimnazjum, Maria przeszła załamanie, spowodowane przeżyciami związanymi ze śmiercią siostry i matki. Kolejny rok spędziła więc na wsi, z krewnymi ojca, a następny – w Warszawie, gdzie udzielała korepetycji. Maria pragnęła zdobyć wyższe wykształcenie, jednakże uniwersytety nie przyjmowały jeszcze wtedy kobiet; dlatego więc ona i jej siostra Bronisława kształciły się na tajnym Uniwersytecie Latającym. Po ukończeniu uniwersytetu, Maria i Bronisława zawarły umowę: podczas gdy jej starsza siostra studiowała w Paryżu, Maria pracowała na jej utrzymanie. Po zakończeniu studiów przez Bronisławę, miała utrzymywać Marię. Kamienica Łyszkiewicza przy ul. Freta 16 w Warszawie – miejsce urodzenia Marii

Pierwsze zakochanie Aby uzyskać potrzebne środki, Maria zaczęła pracować jako guwernantka: najpierw w Warszawie, później u rodziny Żórawskich (krewnych jej ojca) w Szczukach. Podczas pobytu w Szczukach, Maria zakochała się w Kazimierzu Żórawskim, jej rówieśniku. Jego rodzice jednak sprzeciwili się zawarciu przez nich małżeństwa, a Kazimierz nie potrafił się im sprzeciwić. Maria ciężko przeżyła ten zawód. Kazimierz niedługo później zdobył doktorat z matematyki i został profesorem, a potem rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1889 roku Skłodowska powróciła do Warszawy i w laboratoriach Muzeum Przemysłu i Rolnictwa zaczęła uzupełniać swą wiedzę z chemii i fizyki. Pomagał jej tam krewny Józef Boguski, wcześniej asystent Dymitra Mendelejewa. Kazimierz Żórawski – miłość Marii

Krakowskie Przedmieście 66 – miejsce praktyk Marii Skłodowskiej Wyjazd na emigracje Na początku 1890 roku, Bronisława, zgodnie z umową, zaprosiła Marię do swojego mieszkania w Paryżu, gdzie mieszkała wraz ze swoim mężem Kazimierzem Dłuskim. Przed wyjazdem do Paryża, Maria jeszcze przez półtora roku pracowała jako guwernantka, szkoliła się i praktykowała w laboratoriach. W końcu, na jesieni 1891 roku, Maria wyjechała do Paryża i zamieszkała w domu swojej siostry. Jeszcze w tym samym roku, w listopadzie, rozpoczęła naukę na paryskim uniwersytecie – Sorbonie. Krakowskie Przedmieście 66 – miejsce praktyk Marii Skłodowskiej

Fragment panoramy Paryża w roku 1889 Zycie w Paryzu Jako przedmiot swoich studiów Maria Skłodowska wybrała matematykę i fizykę. Dniami studiowała, wieczorami zaś udzielała korepetycji, z trudem zarabiając na swoje utrzymanie. Pomimo trudności, już w 1893 roku (28 lipca) otrzymała licencjat z fizyki z pierwszą lokatą, a w następnym roku – z matematyki z drugą lokatą. Maria rozpoczęła swą karierę badaniami nad właściwościami magnetycznymi różnych rodzajów stali. W tym samym roku, poznała swojego przyszłego męża, Pierre’a Curie – zapoznała się z nim dzięki staraniom Józefa Wierusza-Kowalskiego, który pomagał jej w znalezieniu odpowiedniego laboratorium. Z czasem, rozwinęło się między nimi uczucie. W końcu, Pierre oświadczył się Marii – ona jednak odrzuciła oświadczyny, wciąż planując powrót do Polski. Fragment panoramy Paryża w roku 1889

Maria Curie W 1894 roku, Maria powróciła do Polski i odwiedziła swoją rodzinę w Warszawie. Ubiegała się o pracę w swoim zawodzie na Uniwersytecie Jagiellońskim, jednak odmówiono jej tam miejsca, ponieważ była kobietą. Namówiona przez Pierre’a, w 1895 roku powróciła do Paryża i 26 lipca tego roku wzięła z nim ślub cywilny w Sceaux. Maria i Pierre, oprócz nauki, mieli dwa wspólne zamiłowania – wycieczki rowerowe i wyjazdy za granicę, co jeszcze bardziej ich połączyło. 12 września 1897 roku urodziła się pierwsza córka Marii i Pierre’a – Irène, późniejsza noblistka. Pierre, Maria i ich córka Irène

Pierwsze badania W 1895 roku, Wilhelm Roentgen odkrył istnienie promieni X, jednak nie wiadomo było wtedy jeszcze w jaki sposób powstają. Rok później, Henri Becquerel odkrył, że sole uranu emitują promieniowanie podobne do promieni X oraz że to promieniowanie nie potrzebuje zewnętrznego źródła energii. Maria podjęła się badania promieni emitowanych przez uran za pomocą elektrometru, służącego do mierzenia prądu elektrycznego, wynalezionego przez jej męża oraz jego brata 15 lat wcześniej. Odkryła, że aktywność próbki uranu zależała od zawartości w niej pierwiastkowego uranu i była do niej proporcjonalna, a emisja promieniowania przez uran jest jego właściwością atomową. Zdjęcie ślubne Marii i Pierre’a

Piotr i Maria w laboratorium Kolejne odkrycia Kolejnym odkryciem Marii był fakt, że dwa minerały, których używała do badań – uraninit i torbernit są o wiele bardziej aktywne od samego uranu (pierwszy czterokrotnie, drugi dwukrotnie). Doszła do wniosku, że muszą one zawierać jeszcze jakiś radioaktywny pierwiastek. W 1898 odkryła, że tor jest pierwiastkiem radioaktywnym. Mąż Marii, Pierre, był coraz bardziej zafascynowany jej badaniami – na tyle, że w pierwszej połowie 1898 roku porzucił własne badania i dołączył do niej. Maria była świadoma, że musi się pospieszyć z publikacją wyników swoich badań na temat radioaktywności toru – doszło do tego 12 kwietnia 1898 roku. Została jednak uprzedzona przez Niemca Gerharda Schmidta (który odkrył to zjawisko dwa miesiące wcześniej). Piotr i Maria w laboratorium

Pamiętkowe monety wydane z okazji 100-lecia odkrycia radu i polonu Polon i rad Pierre i Maria Curie stworzyli metodę wskaźników promieniotwórczych, dzięki której mogli wyznaczyć zdolność promieniowania nowych pierwiastków. Jeszcze w roku 1898, 18 lipca, małżeństwo Curie opublikowało dzieło, w którym opisało odkrycie nowego pierwiastka chemicznego – polonu. Parę miesięcy później, 26 grudnia, razem z Gustawem Bémontem opisali kolejny nowy pierwiastek – rad. Aby udowodnić swoje odkrycia, państwo Curie podjęli się wyizolowania nowych pierwiastków z minerałów. Dopiero w 1902 roku udało się, z tony minerału, uzyskać 0,1 grama chlorku radu (RaCl2). Czysty rad Maria uzyskała w 1910 roku, polonu zaś nie udało się jej wyizolować. Pamiętkowe monety wydane z okazji 100-lecia odkrycia radu i polonu

1900-1904 Po odkryciu radu i polonu małżeństwo Curie wspólnie badało promieniowanie emitowane przez te pierwiastki. Doszli do następujących odkryć: promieniowanie przechodzi przez pewne ciała i powietrze, przekształcając tlen (O2) w ozon (O3) a związki promieniotwórcze świecą. W 1902 roku, Maria na krótko wróciła do Polski, gdyż 14 maja zmarł jej ojciec Władysław. Rok później, zdobyła doktorat na Uniwersytecie w Paryżu. W sierpniu 1903 urodziła swą drugą córkę, która zmarła po porodzie. 6 grudnia 1904 Maria urodziła swoją trzecią córkę – Ève (dożyła wieku 102 lat). Ève Curie w wieku 57 lat

Pierwsza Nagroda Nobla W grudniu 1903, Maria Skłodowska-Curie (wraz z mężem Pierrem oraz Henrim Becquerelem) otrzymali Nagrodę Nobla z fizyki za badania nad promieniotwórczością. Początkowo, Maria nie była nominowana do nagrody – został o tym jednak poinformowany jej mąż i zgłosił skargę, po czym Maria została „dopisana” do listy. Po otrzymaniu Nagrody Nobla, mąż Marii otrzymał tytuł profesora i katedrę na Sorbonie. Pierre nie był profesorem przez długi czas – 19 kwietnia 1906 roku zginął tragicznie, potrącony przez konny wóz ciężarowy. Maria bardzo ciężko przeżyła śmierć męża. 13 maja otrzymała katedrę po mężu, stając się pierwszą profesorką na Sorbonie. Pierre i Maria w laboratorium

Druga Nagroda Nobla Po śmierci Pierre’a Maria oddała się pracy i kolejnym badaniom. W 1910 roku uzyskała rad w stanie metalicznym, później stworzyła międzynarodowy wzorzec tego pierwiastka. W 1911 złożyła kandydaturę do Francuskiej Akademii Nauk, nie została jednak tam przyjęta. Przez cały czas brała udział w spotkaniach i konferencjach – m.in. w konferencjach Solvaya w Brukseli. 7 listopada 1911 została jej przyznana druga, samodzielna Nagroda Nobla, za odkrycie i badania nad polonem i radem oraz wyizolowanie tego drugiego. Maria na konferencji Solvaya, m.in. z Albertem Einsteinem i Ernestem Rutherfordem Po otrzymaniu drugiej Nagrody Nobla zaczęła ubiegać się o stworzenie Instytutu Radowego w Paryżu. Został zbudowany w 1914 roku i zajmował się badaniami nad promieniotwórczością i radioizotopami.

Maria w jednym z mobilnych centrów radiologicznych I Wojna Swiatowa Podczas I wojny światowej Maria stworzyła wiele polowych centrów radiologicznych i pomogła leczyć wielu rannych żołnierzy. W 1915 roku, stworzyła metodę sterylizowania zainfekowanej tkanki za pomocą bezbarwnego, radioaktywnego gazu wydzielanego przez rad (nazwanego później radonem). Szacuje się, że jej centra pomogły ponad milionowi żołnierzy. Zajęta tym przedsięwzięciem, w tym okresie nie wykonała prawie żadnych badań naukowych. Swoje przeżycia związane z wojną Maria opisała w książce „Radiologia i wojna”. Maria w jednym z mobilnych centrów radiologicznych

Maria Skłodowska-Curie w latach 20. XX wieku Wyjazdy do Stanów Po zakończeniu I wojny światowej, dzięki dziennikarce Marie Meloney, w 1921 roku wyjechała do Stanów Zjednoczonych, aby zebrać pieniądze na zakup radu. Udało się to dzięki pomocy milionerów i Polonii amerykańskiej. Szkatułkę z radem otrzymała od prezydenta USA Warrena Hardinga. W 1923 roku, napisała biografię swojego męża – „Pierre Curie”. W 1925 roku odwiedziła Polskę, by uczestniczyć w ceremonii rozpoczęcia budowy Instytutu Radowego w Warszawie. W 1929 roku odbyła drugą podróż do USA, aby zdobyć pieniądze na zakup radu. Udało się jej to a pieniądze na zakup radu ($50 000) otrzymała od prezydenta USA Herberta Hoovera. Rad trafił do otwartego w maju 1932 roku przez Marię i Bronisławę Curie Instytutu Radowego. Maria Skłodowska-Curie w latach 20. XX wieku

Ostatnie lata Marii Pod koniec lat dwudziestych XX wieku stan zdrowia Marii zaczął się pogarszać; zaczęła tracić wzrok i słuch. W 1934 roku wyjechała do sanatorium Sancellemoz w Passy. Na miejscu lekarze zdiagnozowali przyczynę pogorszenia zdrowia – złośliwą anemię. Maria miała także chorobę popromienną. 4 lipca 1934 Maria Skłodowska-Curie zmarła. Została pogrzebana przy swoim mężu w Sceaux. W 1995 roku szczątki Marii i Pierre’a zostały przeniesione do paryskiego Panteonu. Maria w ostatnich latach życia

Bibliografia http://en.wikipedia.org/wiki/Maria_Curie, 2013-05-25 http://pl.wikipedia.org/wiki/Maria_Sk%C5%82odowska-Curie, 2013-05-25 http://www.aip.org/history/curie/polgirl1.htm, 2013-05-25 http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1903/marie-curie.html, 2013-05-27 http://www.geni.com/people/W%C5%82adys%C5%82aw-Sk%C5%82odowski-h- Do%C5%82%C4%99ga/4754017555300071809, 2013-05-26 http://portalwiedzy.onet.pl/49474,,,,sklodowska_curie_maria,haslo.html , 2013-05-26 http://www.geni.com/people/Maria-Sk%C5%82odowska-Curie-Nobel-Prize-in-Chemistry- 1911/4754071530090030120, 2013-05-27

Zdjecia http://commons.wikimedia.org/wiki/File:1911_Solvay_conference.jpg http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Marie_Curie_c1920.png http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Marie_Pierre_Irene_Curie.jpg http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Marie_et_Pierre_Curie_.jpg http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Marie_Curie_-_Mobile_X-Ray- Unit.jpg http://www.gim16.pl/Sklodowska-Curie/zdj/4.jpg http://www.gim16.pl/Sklodowska-Curie/zdj/9.jpg http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sklodowski_Family_Wladyslaw _and_his_daughters_Maria_Bronislawa_Helena.jpg http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Marie_Curie_birthplace.jpg http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Krakowskie_Przedmiescie,_War saw.JPG http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pierre_and_Marie_Curie.jpg http://www.enumi.pl/coins/L/39.jpg http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1903/curie _wedding_photo.jpg http://www.nytimes.com/2007/10/25/arts/25labouisse.html?_r=0 http://www.impan.pl/Great/Zorawski/fot-2.jpg http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Aerial_view_of_Eiffel_Tower_a nd_Exposition_Universelle,_Paris,_1889.jpg