Kilka uwag ogólnych o danych zastanych (wtórnych) Interpretacja danych Kilka uwag ogólnych o danych zastanych (wtórnych)

Źródła danych W socjologii wyróżnić można dwa podstawowe źródła danych o rzeczywistości społecznej: dane zastane, dane wywołane. Kompletny opis konkretnego problemu socjologicznego powinien zawierać interpretację zarówno danych zastanych, jak i wyników własnych badań empirycznych.

Dane zastane W pierwszej kolejności służą jako źródło informacji i inspiracji w ramach wybranego obszaru problemowego. Już na etapie wstępnego formułowania tematu warto sprawdzić „czy” i „jakie” informacje zostały wytworzone (w ewaluacji zabieg ten określany jest mianem „desk-check”). Wiedza zdobyta na ich podstawie pozwala uniknąć poważniejszych błędów na etapie eksplikacji problematyki badawczej, operacjonalizacji (doboru wskaźników) czy opisu badanej populacji i doboru próby.

Dane zastane Stanowią uzupełnienie prowadzonych analiz wyników badań własnych. W ramach „triangulacji” metod badawczych zaleca się wykorzystanie danych zastanych. Stanowią doskonały punkt odniesienia w interpretacji wyników badań własnych. Pozwalają na zarysowanie tła dla wnioskowania. Praca z danymi zastanymi nie wymaga zazwyczaj pobytu w terenie i nie angażuje dużych środków finansowych. Większość dostępna jest bezpłatnie w Internecie.

Rodzaje danych zastanych Złożoność i różnorodność przedmiotu badań socjologicznych uniemożliwia przeprowadzenie pełnego wykazu rodzajów danych zastanych. Niemniej jednak podzielić je można dość ogólnie na dwa typy: ilościowe, jakościowe. Tu należy podkreślić, że jako dane zastane traktować należy również wyniki badań już przeprowadzonych przez innych badaczy (wtórna analiza danych).

Rodzaje danych zastanych Ze względu na źródło wyróżnić można dane zastane: prywatne (zawartość prywatnych, rodzinnych archiwów), urzędowe (dane gromadzone przez wszelkiego rodzaju instytucje publiczne, zarówno powołane w takim celu – np. Główny Urząd Statystyczny, jak i prowadzące taką działalność niejako przy okazji, czy na potrzeby zadań im przydzielonych – np. urząd gminy), ogólnodostępne (informatory, prasa itp.)

Dane zastane = pewność? wiarygodności danych, rzetelności danych. Należy pamiętać, że zazwyczaj badacz nie jest w stanie poznać procedur, mechanizmów i przebiegu zbierania wybranych danych. Zapoznać może się wyłącznie z efektem końcowym – danymi. Warto więc zwrócić uwagę na problem: wiarygodności danych, rzetelności danych.

Opracowanie danych zastanych Opracowanie danych zastanych przebiega wg kilku kluczowych etapów: określenie i scharakteryzowanie źródła (źródeł) danych, określenie zakresu (zakresów) danych (selekcja), określenie procedury (procedur) opracowania danych, określić sposobu (sposobów) prezentacji wyników

Jak interpretować? W sposobie interpretowania danych zastanych ograniczają badacza wyłącznie: zasoby i jakość danych, konieczność zachowania rzetelności badawczej, jego własna wyobraźnia. Postrzeganie zebranych danych zastanych jako gotowego zbioru informacji, którego przetworzenie jest niemożliwe, prowadzi wyłącznie do zawężenia pola analiz i potencjalnych wniosków. Nawet proste operacje matematyczne rzucają nowe światło na problem.

Przykład Autorzy „Strategii Marki Rzeszów na lata 2009-2013” przygotowując „analizę wskaźnikową” opracowali listę wskaźników zbiorczych, przyjmując jednocześnie stałą wartość referencyjną, która stanowi punkt odniesienia. Dla przykładu, jednym ze wskaźników zbiorczych jest „kapitał ludzki”, w którym ujęto: ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym, ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym,

Przykładu ciąg dalszy ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym, saldo migracji w ruchu wewnętrznym, saldo migracji z zagranicą, odsetek mieszkańców z wykształceniem wyższym. Praktycznie wszystkie dane z powyższej listy są możliwe do pozyskania z Roczników Statystycznych. Tu potraktowane zostały jako równoważne składowe opisujące jakość i potencjał kapitału ludzkiego.

Przykładu ciąg dalszy Co więcej, dane te gromadzone są w całym kraju, więc także i dla dwóch miast, które zostały uznane za interesujące do porównania z Rzeszowem. Wspomniana wcześniej wartość referencyjna umożliwia porównanie danych pomiędzy poszczególnymi miastami, ale i odniesienie ich do przyjętego „poziomu średniego”, a więc określenie, gdzie jest „lepiej” a gdzie „gorzej”, niż wynosi „średnia”. Wszystko dzięki prostym działaniom matematycznym – „wystarczył” pomysł.