Plan przygotowania wychowanków pieczy zastępczej do usamodzielnienia TOMASZ POLKOWSKI TOWARZYSTWO NASZ DOM

Co to znaczy usamodzielnienie? Ukończenie 18 lat? Zakończenie edukacji? Uzyskanie wyprawki? Uzyskanie mieszkania? Opuszczenie rodziny zastępczej lub domu dziecka?

Brak definicji ustawowych Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z 9 czerwca 2011określa tylko, kto jest uprawniony do pomocy na usamodzielnienie: Osoba pełnoletnia Osoba, która co najmniej rok była w rodzinie zast. lub domu dziecka Co najmniej na 2 miesiące przed usamodzielnieniem młody człowiek ma wskazać osobę, która będzie opiekunem usamodzielnienia Opiekun usamodzielnienia składa indywidualny plan usamodzielnienia

Co wynika z przepisów? Wyznaczony opiekun usamodzielnienia ma w ciągu 2 miesięcy przygotować plan usamodzielnienia. Czy jest to realne? „Ustawowy” plan usamodzielnienia ogranicza się do warunków uzyskania pomocy pieniężnej, pomocy na zagospodarowanie, rzadziej na uzyskanie odpowiednich warunków mieszkaniowych, pomocy w uzyskaniu zatrudnienia Czy to wystarczy?

Co to znaczy usamodzielnienie? Stan niezależności wynikający z posiadanych kompetencji i zasobów umożliwiający pełnoletniemu wychowankowi pieczy zastępczej samodzielne życie indywidualne, rodzinne i społeczne oraz decydowanie o sobie, przy dobrowolnie przyjmowanym wsparciu bliskich osób i odpowiednich instytucji.

Jakie kompetencje i zasoby trzeba mieć, aby być usamodzielnionym? Czy wystarczy wykształcenie, zasiłek pieniężny, praca i wynajmowany pokój, lub mieszkanie z rodziną, od której dziecko zostało zabrane?

Jakie zasoby potrzebne są do samodzielności? 1. Mieszkanie U rodziców, innych krewnych, w miejscu meldunku lub własności? U partnera? Na stancji? W mieszkaniu chronionym? W akademiku? Bursie? Za granicą? Dom Pomocy Społecznej? Inne?

2. Wykształcenie i zawód Ukończenie szkoły przygotowującej do zawodu lub studiów wyższych Badanie predyspozycji zawodowych Odbywanie praktyk Umiejętność pracy, obowiązkowość Umiejętność szanowania poleceń przełożonych Zainteresowania Punktualność Umiejętność poszukiwania pracy Stałość w podjętych zobowiązaniach Umiejętności komunikacyjne, społeczne

3. Dochód Zasiłek na kontynuowanie nauki Renta po rodzicach Alimenty Stypendium socjalne, naukowe Praca dorywcza Praca stała Praca za granicą Pomoc organizacji pozarządowych Bogaty partner Spadek Inne

4. Zasoby wsparcia Rodzice dziecka Rodzeństwo, inni krewni Rodzina zaprzyjaźniona Partner, rodzina partnera Przyjaciele Opiekun z domu dziecka/ Domu dla dzieci Opiekun usamodzielnienia Ośrodek pomocy społecznej Organizacje pozarządowe Przełożeni i koledzy z pracy Sąsiedzi

Ekomapa Kasia - 15 lat 3. Jarek 2.Tata Arkadiusz 4. Kacper 5. Paweł 7. Babcia Zofia 6. Prababcia Joanna 9. Dziadek Kazimierz i Babcia Teresa 10. Wujek Rafał 8. ŚP Dziadek Jan 11. Ciocia Ilona 12. Wujek Andrzej i ciocia Ela 13. Ciocia Jadzia 14. Wioletta - opiekun z DdD 15. Wych. klasy 16. Justyna 17. Karolina 20. Szkoła 24. Marzenie: wrócić do domu rodzinnego, chcę zostać trenerem psów 21. D d D 19. Chłopak Krzysiek 22. Dom Prababci Joanny 23. Moda 25. Kościół 18. Koleżanki i koledzy z klasy Mama Joanna

Genogram

5. Umiejętności życiowe Higiena osobista Obsługa urządzeń domowych Sprzątanie, utrzymywanie porządku Zarządzanie pieniędzmi Robienie zakupów, gotowanie Poruszanie się środkami lokomocji Umiejętności komputerowe Umiejętność załatwiania spraw w urzędach (w tym załatwienie podstawowych dokumentów) Podstawowa znajomość prawa Umiejętność radzenia sobie w chorobie Prawo jazdy Inne

6. Stabilizacja emocjonalna, poczucie wartości Świadomość i umiejętność wyrażania emocji - Kontrola emocji i umiejętność rozładowywania napięcia _ Rozpoznawanie emocji u innych, radzenie sobie z nimi - Przeżycie, przepracowanie straty (rozstania z rodzicami) - Umiejętność szukania pomocy w kryzysach, stresie - Samoocena, wiara w siebie, autoprezentacja - Asertywność, empatia - Umiejętność podejmowania decyzji - Poczucie przynależności do rodziny, związku, przyjaciół - Posiadanie zbioru pamiątek (Księga Życia?) - Posiadanie indywidualnych marzeń, planów, gustów - Posiadanie indywidualnych umiejętności (niepowtarzalność)

7. Zdolność do więzi, umiejętności społeczne - Umiejętności komunikacyjne - Zdolność do pracy zespołowej - Zdolność do kompromisów - Zdolność do zawierania nowych znajomości - Umiejętność wchodzenia w grupy - Umiejętność budowania odpowiedniej roli w grupie - Umiejętność budowania odpowiedniej roli w związku - Świadomość obywatelska - Savoir vivre - Odbudowanie więzi z rodzicami, krewnymi - Przepracowanie więzi z dzieciństwa - Więzi z opiekunem (odbudowa zdolności do więzi) - Zdolność do więzi z partnerem - Stałość w relacjach Zdolność do bezpiecznych więzi z dzieckiem

8. Umiejętność planowania - Planowania zadań w czasie - Określanie priorytetów i celów krótkoterminowych i długoterminowych - Dobierania środków do realizacji planów - Umiejętność oceny przeprowadzonych działań, ewentualna korekta - Korzystania z pomocy innych - Punktualność - Planowania budżetu

9. System wartości - Określanie celów wyższych (zamiast „życia z dnia na dzień”) - Wiara w ideały, wiara religijna - Istnienie wzorców, autorytetów - Pielęgnowanie tradycji - System moralny - Umiejętność analizy konsekwencji decyzji - Chęć niesienia pomocy najbliższym - Uczestnictwo w akcjach społecznych Tolerancja, patriotyzm (państwowy i lokalny)

10. Zdrowie psychiczne i fizyczne - Sprawność fizyczna, sporty - Umiejętność korzystania z pomocy lekarzy, znalezienia specjalisty - Znajomość podstawowych procedur ochrony zdrowia (dbanie o siebie, leki etc.) - Wiedza i zdrowe podejście do życia seksualnego - Choroby chroniczne (w tym diagnoza) - Nałogi (w tym terapia) - Prawidłowe odżywianie się - Skłonności do zaburzeń psychicznych, leczenie - Stałe wsparcie (terapia) psychologiczne - Posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego

Od kiedy powinien zaczynać się proces usamodzielnienia? W jakim wieku dziecko powinno rozpoczynać plan usamodzielnienia i od czego to zależy? Ile lat my przygotowywaliśmy się do samodzielności?

Przygotowanie do usamodzielnienia to proces długofalowy rozpoczynający się w momencie podjęcia decyzji przez zespół , o wyznaczeniu takiego celu pracy z dzieckiem i jego rodziną w sytuacji, gdy niemożliwa do osiągnięcia jest priorytetowy cel reintegracji dziecka z rodziną.

Jakie narzędzia mogą być przydatne w tworzeniu Indywidualnego Planu Usamodzielnienia? Analiza mocnych stron i potrzeb dziecka Ekomapa i genogram Analiza przyczyn kryzysu w rodzinie Analiza mocnych stron i potrzeb rodziny (wykonywana przez asystenta rodziny) Tabela planu usamodzielnienia oparta na 10 obszarach rozwoju. Plan rozwoju edukacyjnego Cele długoterminowe. Plan miesięczny.

Warunki usamodzielnienia Mocne strony Potrzeby Plan działań   Potrzeby Plan działań Osoby odpowiedzialne Termin wykonania Mieszkanie  Wykształcenie, zawód Dochód Zasoby wsparcia    Umiejętności życiowe Stabilizacja emocjonalna Poczucie wartości Zdolność do więzi Umiejętność planowania  System wartości Zdrowie fizyczne i psychiczne Inne

Jak rodzina zastępcza lub dom dziecka może zbudować kompetencje i zasoby dziecka?

Duże instytucje mają trudne warunki do realizacji indywidualnych planów

Co lub kto potrzebny jest do realizacji Indywidualnego Planu Usamodzielnienia? Modelowa więź z bliskim dorosłym Autorytet dorosłego Stabilność emocjonalna (praca nad źródłami traum) Zaspakajanie potrzeb, aspiracji Poczucie zauważenia, docenienia, szacunku Kto może to zapewnić dziecku w pieczy zastępczej?

Małe domy z zindywidualizowaną

Metoda indywidualnych planów Domy dla maksymalnie 14 dzieci 6 opiekunów, w tym lider Indywidualna odpowiedzialność opiekuna za plan pracy z 2-3 dzieci i ich rodzinami oraz asystentami rodziny i pracownikami socjalnymi Więzi emocjonalne opiekuna z „jego” dziećmi zależne od planu pracy z rodziną Godziny pracy z grupą oraz godziny pracy indywidualnej opiekuna z „jego” dziećmi Praca opiekuna superwizowana przez lidera, psychologa, zespół

Indywidualne plany w rodzinach zastępczych Tradycje hermetycznych rodzin zastępczych, traktujących dzieci w opiece „jak swoje” Brak wspierających specjalistów (poza wyjątkami – np. Ośrodek Wspierania Rodzin Zastępczych PORT w Warszawie Brak koordynatorów, których zadaniem miało być tworzenie i pomoc w realizacji indywidualnych planów pomocy dziecku i rodzinie Trzeba na nowo budować system wsparcia dla rodzin zastępczych w powiatach

Jakie programy są potrzebne? W trakcie trwania pieczy zastępczej: Szkolenia dla opiekunów / wychowawców Tworzenie zasobów wsparcia w powiatach (Specjaliści, ośrodki wspierania rodzin zastępczych) Stypendia Praktyki w firmach komercyjnych Tworzenie warunków domowych Piecza oparta na indywidualnych relacjach – planowa i celowa Wyspecjalizowane domy dla dzieci dla nastolatków?

Programy w trakcie i po usamodzielnieniu Zasiłki Specjalne ścieżki edukacyjne Stypendia Mieszkania usamodzielnienia i chronione Mieszkania socjalne Pomoc w uzyskaniu pracy, przygotowanie zawodowe Praktyki w firmach komercyjnych Szkolenia i monitoring opiekunów usamodzielnienia Specjalne firmy trenujące umiejętności zawodowe (patrz GFIS Gdańsk – hostel prowadzony przez wychowanków)

Gdybyś był opiekunem dziecka, które się usamodzielnia, do czego byś się zobowiązał wobec niego? Na co młody człowiek mógłby liczyć?

Usamodzielnienie i satysfakcja życiowa wychowanków zależą od nas i od zbudowania przez nas ich niezależnego świata… Czy jesteśmy dla nich wzorcami? Dziękuję!