Czerniak jest nowotworem złośliwym skóry Czerniak jest  nowotworem  złośliwym skóry. Złośliwym dlatego, że charakteryzuje się wyjątkowo dużą skłonnością do wczesnych przerzutów oraz niewielką podatnością na leczenie. Czerniak złośliwy jest najbardziej złożony spośród wszystkich nowotworów skóry oraz wymaga innego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego.

Przyczyny czerniaka

Znaczenie mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe : a) czynnik genetyczny - około 10% czerniaków występuje rodzinnie. b) czynnik środowiskowy - intensywne ekspozycje na światło słoneczne, - ostre poparzenia słoneczne, szczególnie w dzieciństwie, - zmiany melanocytowe (znamiona melanocytowe czyli popularne pieprzyki)

Funkcjonowanie komórek w skórze

Komórki leżące w warstwie podstawnej skóry, produkują nowe komórki płaskonabłonkowe i melanocyty, aby zastępować nimi te, które zakończyły już wyznaczone zadania. Żeby produkcja ta przebiegała nieprzerwanie i bez zakłóceń, komórki wyposażone są w wewnętrzny mechanizm, który można by nazwać kontrolą jakości. Dzięki temu każda komórka rozpoznaje, kiedy coś zaczyna się w niej „psuć” – może to być zakażenie lub zmiana zapoczątkowująca rozwój raka.

Z chwilą, gdy komórka otrzyma odpowiedni sygnał, „popełnia samobójstwo” w procesie zwanym apoptozą (zaprogramowanej śmierci komórki). Apoptoza jest odpowiedzialna również za to, że skóra zachowuje prawidłowy kształt.

Proces powstawania zmian skórnych Hamowanie apoptozy. Komórki uszkodzone przez promieniowanie ultrafioletowe nie mogą rozpoznawać wczesnych zmian prowadzących do rozwoju raka i nie przestrzegają zaleceń wydawanych przez kontrolę jakości, która nakazuje im umrzeć. Zamiast tego dalej się mnożą i produkują coraz więcej komórek potomnych, którym przekazywany jest ten sam błąd. Wkrótce prawidłowa budowa skóry ulega zniszczeniu, gdyż komórki niepodlegające apoptozie rozmnażają się szybciej niż te leżące wokół nich; zabierając im miejsce, mnożą się i tworzą masę nieprawidłowych komórek, która wystaje ponad zdrowe tkanki.

Cechy znamion- czerniak skóry

 W większości przypadków znamię takie jest dosyć znacznych rozmiarów i przekracza zazwyczaj w momencie jego odkrycia   5 milimetrów. Występowanie w znamionach  takich kolorów jak ciemny brąz, biały,różowy,czerwony, szary, niebieski, szczególnie czarny może sugerować pojawienie się czerniaka skóry.

Znamiona mające krawędzie nieregularne lub karbowane to są symptomy wskazujące na wystąpienie tego schorzenia. Jeżeli znamię jest:  łuskowate, nabrzmiałe, sączące się lub krwawiące , posiada otwartą ranę, która nie chce się goić, lub zawiera guzek wewnątrz – to istnieje duże prawdopodobieństwo , ze jest to czerniak.

Jeżeli kolor skóry zaczyna się zmieniać i rozprzestrzeniać wokół znamiona, skóra staje się czerwona lub traci swój naturalny kolor – istnieje prawdopodobieństwo że to czerniak skóry.

Występowanie czerniaka

Ponad 90 proc. wszystkich czerniaków znajduje się na skórze, ale nowotwór ten może umiejscawiać się wszędzie tam, gdzie pojawiają się komórki barwnikowe, a zwłaszcza wewnątrz gałki ocznej, na błonie śluzowej narządów płciowych, w jamie ustnej, krtani, przełyku, jelitach, żołądku. U kobiet czerniak występuje najczęściej na twarzy bądź kończynach dolnych, u mężczyzn na tułowiu. 

Statystyki

W 2006 roku w Polsce zarejestrowano 576 zgonów z powodu raka skóry. W Polsce w 2006 roku zarejestrowano 2001 przypadków zachorowań na czerniaka  oraz 1051 zgonów nim spowodowanych. Liczba zachorowań na czerniaka skóry w Polsce w latach 1982-2002 w przypadku mężczyzn wzrosła o 12 tysięcy. W tym samym czasie liczba zgonów spowodowanych tą przypadłością w przypadku mężczyzn wzrosła o 200 tysięcy, natomiast wśród kobiet – o 250 tysięcy. 

Czerniak złośliwy- poziom naciekania i przeżywalność w ciągu 5 lat Poziom naciekania wg Clarka* Przeżywalność w ciągu 5 lat Klasyfikacja wg skali Breslowa** I II III IV V 100% 95% 82% 71% 49% < 0,75 cm 0,76-1,49 cm 1,50-2,49 cm 2,50-3,99 cm > 4 cm * Poziom naciekania: I- naskórek; II- górna powierzchnia brodawki warstwy właściwej skóry; III- cała powierzchnia brodawki warstwy właściwej skóry; IV- warstwa siateczkowa skóry; V- tkanka podskórna. ** Wyraża maksymalną głębokość naciekania nowotworu.

Jak ochronić się przed czerniakiem? Nie ma złotego środka, który w 100% uchroni nas przed tą chorobą. Jednak ryzyko jej wystąpienia możemy minimalizować, stosując się do pewnych zasad. Opierają się one na obserwacji swojej skóry oraz rezygnacji z nadmiernego wystawiania się na promienie UV (słońce, solarium) i stosowania „płaszcza ochronnego” w postaci odpowiednio dobranego do karnacji kremu z filtrem UV.

Bardzo niebezpieczne są znamiona w miejscach ich stałego drażnienia Bardzo niebezpieczne są znamiona w miejscach ich stałego drażnienia. Wczesne rozpoznanie czerniaka jest niewątpliwie istotne w wyleczeniu, dlatego osoba, która zauważyła u siebie nagły lub znaczny wzrost znamienia, lub też świąd czy krwawienie w jego obrębie, powinna niezwłocznie zgłosić się do lekarza dermatologa lub chirurga onkologa. Osoby posiadające liczne znamiona barwnikowe powinny badać swoje pieprzyki częściej niż raz w roku.

Osoba, która posiada znamiona w mało widocznych miejscach takich jak głowa, stopy, przestrzenie międzypalcowe czy też okolice odbytu i narządów płciowych, powinna poinformować o tym lekarza. Znamiona barwnikowe są badane w kilkunastokrotnym powiększeniu z wykorzystaniem tak zwanego dermatoskopu. To urządzenie posiada wbudowane oświetlenie, które daje gwarancję zauważenia głębszych struktur oglądanej zmiany. 

Są sytuacje kiedy powinno się w celach profilaktycznych usunąć znamię Są sytuacje kiedy powinno się w celach profilaktycznych usunąć znamię. O tym decyduje lekarz po wcześniejszym badaniu m. in. Za pomocą dermatoskopu. Wskazaniem może być jeszcze brak możliwości rzetelnej oceny znamienia lub takie jego umiejscowienie, kiedy jest ono drażnione przez biżuterię lub części garderoby, np. pod pachami, na szyi/karku, w okolicach pasa, piersi i ramion.

Nie wolno usuwać zmian np. za pomocą lasera u kosmetyczki! Chirurg usuwa pieprzyk w znieczuleniu miejscowym. Wycina pieprzyk i niewielki margines skórny. Zwykle blizna jest mała, a czasem niewidoczna.

Opracowały: Patrycja Dranikowska Daria Mocie Ewa Samulczyk Estera Skowron Wraz z mgr inż. Arletą Kantorską