Rycerz w średniowieczu

Etos rycerski

Jedną z najważniejszych rzeczy dla rycerza stanowił zespół wartości powszechnie przyjętych i akceptowanych przez uczestników kultury rycerskiej, zwany etosem rycerskim. Stanowił zbiór norm, które ustalały się przez wieki i wyznaczały wzorzec osobowy idealnego rycerza oraz kształtowały wzory zachowań przyjętych w społeczności rycerskiej.

Etos rycerski w dużym stopniu wpływał też na tożsamość klasową rycerstwa – był tym, co odróżniało rycerza od chłopa czy mieszczanina, określał ogólny styl życia rycerzy. Jego ślady zachowały się w wielu źródłach, takich jak średniowieczna literatura piękna, np. pieśni o czynach, kroniki, miniatury, itp.

Kształtowanie się etosu rycerskiego

Etos średniowiecznych rycerzy posiada głębokie korzenie sięgające aż do antycznej Grecji. Jako zbiór wartości klasy ludzi związanych z walką, stanowił kontynuację i rozwinięcie – w warunkach europejskiego feudalizmu – etosów wojowników opiewanych przez Homera oraz barbarzyńskich Germanów.

Etos pierwszych rycerzy, dość brutalny i hołdujący wartościom takim jak siła fizyczna, duma czy odwaga, z czasem zaczął ewoluować w kierunku wartości wyższych. Wpłynęły na to co najmniej dwa czynniki: Kościół oraz literatura rycerska.  

Najważniejsze wyznaczniki etosu rycerskiego

o zamiłowaniu do złota. Nie byle jaka musiała być też zbroja i uprząż. Dobre urodzenie – stanowiło jeden z podstawowych atrybutów rycerza. Legitymowanie się bogatym drzewem genealogicznym było powodem do dumy i potwierdzało wysoką pozycję społeczną. Siła fizyczna, uroda, wdzięk –W literaturze rycerskiej dobrze urodzonego wojownika cechuje już od dziecka niespotykana siła i walory fizyczne. Siła była niezbędna do dźwigania zbroi, która ważyła 60-80 kilo. Rycerz miał promieniować urodą i wdziękiem. Urodę podnosił zwykle strój, świadczący o zamiłowaniu do złota. Nie byle jaka musiała być też zbroja i uprząż.

Żądza sławy – rycerz szukał okazji do nadania rozgłosu swojemu imieniu zarówno na polach bitew, na polowaniu i w turniejowych szrankach. Wyzywał on także rycerzy na pojedynki dla ustalenia tak zwanej właściwej hierarchii , której pozycja zależy od liczby i jakości pokonanych rycerzy. Starania o dobre imię i sławę po śmierci nieustannie przejawiają się na kartach średniowiecznych kronik.

Etyka walki – była jednym z najważniejszych składników rycerskiego etosu. Tworzyły ją dbałość o równe szanse w walce (nieatakowanie słabszych, dozbrajanie przeciwnika), powinność ataku twarzą w twarz oraz szacunek dla przeciwnika – szacunek ten wszakże ograniczał się do przeciwników dobrze urodzonych.

Odwaga – zarzucenie rycerzowi tchórzostwa stanowiło największą – oprócz oskarżenia o wiarołomstwo – zniewagę. Chęć wykazania odwagi połączona z przeświadczeniem o własnej nieograniczonej mocy bywała tak silna, że przeczyła zdrowemu rozsądkowi, doprowadzając do śmierci całe chorągwie rycerstwa szarżujące na przeważające liczebnie wrogie wojska.

Wierność danemu słowu – odróżniała rycerza od chłopa Stanowa solidarność rycerska – jej wyrazem na gruncie kultury Europy Zachodniej była na przykład idea bractw rycerskich. Pisze o tym pewien kronikarz, że dwa walczące ze sobą narady, a mianowicie Anglia i Francja, na czas wojny z poganami potrafią się zjednoczyć i służyć sobie pomocą. Wierność danemu słowu – odróżniała rycerza od chłopa i mieszczanina, z zastrzeżeniem jednak, że dotyczy ona tylko osób równych stanem. Szczególnie ważną odmianą tej wierności, na której opierał się w zasadzie system feudalny, była wierność seniorowi.

Hojność – skąpstwo było cechą pogardzaną, charakterystyczną dla chłopa lub mieszczanina. Prawdziwy rycerz powinien być rozrzutny. Hojność przysparzała sprzymierzeńców, a okazana truwerowi mogła opłacić się z nawiązką, gdyż obdarowany sławił imię darczyńcy w swojej dalszej drodze. Szlachetna postawa wobec kobiet – dzięki literaturze rycerskiej pojawił się pogląd, że myśl o ukochanej wzmacnia rycerza w boju, nadając mu cech wyższych – wojownik walczył już nie tylko o swój honor, ale także sławił imię swej wybranki.

w stosunku do ukochanej Postawa rycerza w stosunku do ukochanej

Obowiązkiem rycerza było także być zakochanym Obowiązkiem rycerza było także być zakochanym. Ale jego postawa w stosunku do kobiety zależała, oczywiście, od tego, czy była to dama, czy kobieta z ludu. Opiekuńczość i adoracja mogły dotyczyć tylko damy ze swojej klasy. Miłość musiała być obustronnie wierna, przezwyciężająca trudności i długotrwałe rozstania. Pospolitym tematem opowieści dworskich jest wystawianie jej na próbę. Rycerze zaprzysiężeni swoim damom dzielnie opierali się wyznaniom miłosnym innych pań.

bez odpoczynku , w objęciach, na wysoką górę. W jednej z ballad Marie de France ojciec obiecuje rycerzowi córkę, jeżeli ten zdoła ją zanieść bez odpoczynku , w objęciach, na wysoką górę. Panienka pragnąc gorąco, by mu się udało, głodzi się, żeby być lżejszą i kładzie na siebie jak najlżejsze szaty. Jednakże rzecz kończy się tragicznie. Rycerz wnosi w prawdzie ukochaną na szczyt, ale z wycieńczenia pada martwy.

Kościół a średniowieczny rycerz

Od końca XI wieku Kościół zainteresowany był wpływem na wartości rycerskie. Ważnym momentem było pojawienie się idei walki w obronie wiary, która z czasem – szczególnie w okresie krucjat – stała się naczelnym składnikiem rycerskiego etosu. W XII w. teoretyczny zarys wartości rycerskich zawarł w traktacie Liber ad Milites Templi de laude novae militiae (Pochwała nowego rycerstwa) Bernard z Clairvaux.

i odważnie wycinającego sobie mieczem drogę do Raju. Tekst będący swoistym manifestem zawierał wzór nowego rycerza – wojownika pełnego miłości do chrześcijan, obojętnego na sprawy ziemskie, mającego w pogardzie zbytek i odważnie wycinającego sobie mieczem drogę do Raju.

Stosunek rycerza do swojego wierzchowca , miecza i zbroi.

dzisiejszy jazdę konną szlachetnym zajęciem arystokracji. Mówiąc o walczącym rycerzu, nie wolno zapomnieć, jaką rolę odgrywał w tej walce koń. Nie na darmo nosił on własne imię. Był on bezgranicznie wierny swojemu panu i brał świadomie udział w walce. W zamian rycerz przyczynił się do podniesienia rangi tego stworzenia, czyniąc po dzień dzisiejszy jazdę konną szlachetnym zajęciem arystokracji.

Tak jak szczególny stosunek ma rycerz do konia, tak szczególny stosunek łączy rycerza z jego zbroją, a zwłaszcza z jego mieczem. Przypomina to stosunek współczesnego człowieka do własnego samochodu, jachtu, samolotu.

Rycerz w roli dworzanina.

Dworzanin - osoba należąca do świty wysoko postawionego arystokraty lub władcy otaczającego się dworem, najczęściej króla lub księcia. Dworzanie korzystali najczęściej z wielu przywilejów przyznawanych przez panującego i zajmowali wysokie stanowiska w ich otoczeniu - byli zazwyczaj szatnymi, podczaszymi itp.

Przykładem dworzanina doskonałego jest Cortegiano Castiglione . Zważywszy na ogromny rozgłos , jaki uzyskał on w Italii i poza nią , był on wzorem do naśladowania dla każdego dworzanina.

U dworzanina wysoki wzrost nie jest pożądany , bo wiąże się z umysłem ociężałym. Poza tym człowiek średniego wzrostu jest zwinniejszy w różnych zawodach sportowych, co jest bardzo przydatne. Jeśli chodzi o pochodzenie , w praktyce bywają dworzanie nieszlacheckiego rodu. Ponieważ opisujemy wzór dworzanina doskonałego, powinien on być szlachetnego pochodzenia. Miał on wtedy lepszy start życiowy.

Wprawdzie jedynym dopuszczalnym zawodem dworzanina był zawód rycerski , ale w gruncie rzeczy wzór Castiglionego to wzór zdemilitaryzowany - wystarczą turnieje , konna jazda , ciskanie włóczni. Pokojowy dworzanin nie będzie także szukał okazji do pojedynku. Pójdzie na udeptaną ziemię, gdy to okaże się konieczne i nie pozwoli sobie na żadną niegodną słabość.

Wiedza humanistyczna stanowi ozdobę każdego Wiedza humanistyczna stanowi ozdobę każdego. Dlatego też dworzanin doskonały będzie musiał znać łacinę i grekę, czytać poetów, historyków, pisać prozą i wierszem, grać na różnych instrumentach, rysować.

Walcząc w armii, będzie się kierował honorem, gotów pierwszy wedrzeć się na mury oblężonego miasta, zwłaszcza gdy to będzie robił na oczach króla. Dworzanin zawsze powinien pamiętać, by należycie wychwalać swoje zalety. Gdy będzie miał udać się tam, gdzie go nie znają, powinien postarać się o to, by dobra o nim opinia wyprzedziła jego pojawienie się na nowym dworze.

Jeżeli chodzi o stosunek do księcia, najlepszym sposobem pozyskania jego łask jest na nie zasłużyć. Niegodnym środkiem jest zabiegać o nie. Dworzanin swoimi zaletami powinien w takim stopniu pozyskać łaski swego pana, że będzie mógł sobie pozwolić na mówienie mu prawdy i prostowanie jego ścieżek. W ten sposób stanie się mentorem swojego króla. A pouczać go może w różnych dziedzinach : Administrowanie swojego kraju Sprawy wojny i pokoju Ograniczenie wydatków Jeżeli jego pan będzie przeciwny tym radom , dworzanin winien się usunąć w cień, odmawiając służenia złemu.

Często życie dworzanina opływało w luksusy Często życie dworzanina opływało w luksusy. Turnieje, wyścigi, polowania wypełniały ranki. Wieczorem odbywały się maskarady i bale. Uczty nie miały końca. Sztab kucharzy musiał mieć nie lada pomysły, aby na biesiadach podawać kolejno ok. 40 dań. Dworzanie często wykazywali chęć pokazania swojego bogactwa i dobytku po to, by wzbudzić podziw innych.

Ambasador – szef misji dyplomatycznej pierwszej klasy, reprezentujący państwo wysyłające wobec władz innego państwa lub organizacji międzynarodowej.

Przy czym dbać należy o to, by do władcy, który ambasadora wysłał, dotarło, że jego przedstawiciel jest mile widziany i by władca, z którym ambasador prowadzi negocjacje, był przekonany o dobrej pozycji ambasadora w jego własnym kraju.

Uczciwość ambasadora nie powinna być bezwzględna, bo taka mało jest przydatna w sprawach państwowych. Można sobie pozwolić na pewne luzy, gdy nie idzie o dobro osobiste, lecz o dobro kraju, albo gdy przeciwnicy nasi posługują się środkami niesprawiedliwymi. Szkodzić jednak można ludziom tylko wtedy, gdy oni chcą nam szkodzić i gdy nasz władca jest sprawiedliwy

Bibliografia Maria Ossowska, Ethos rycerski i jego odmiany, Warszawa 1986. http://pl.wikipedia.org/wiki/Etos_rycerski#Przypisy http://szkolnictwo.pl/index.php?id=PU6533 Leszek S. Zakrzewski, Ethos rycerski w dawnej i współczesnej wojnie, Warszawa 2004. http://www.zwoje-scrolls.com/zwoje31/zbroja.gif http://www.militaria.pl/upload/wysiwyg/gfx/produkty/united_cutlery/miecz_uc_kilgorin_sword_of_darkness_UC1239_w.jpg http://digart.img.digart.pl/data/img/vol4/60/11/miniaturki400/2616971.jpg http://www.spartakus.pl/images/zb2.jpg http://www.users.pjwstk.edu.pl/~s2608/miecz.jpg http://www.free-nature-photos.org/fotodb/1_bialy_kon.jpg http://www.wyszkow.monar.org/zdjecia/rycerz0.jpg http://abenglish.szczytno.com.pl/_cms/data/tlumaczenia/dscn2937.jpg http://www.jasliska.pl/kosciol.jpg http://www.fpsbanana.com/skins/screens/80969?img=http://sierra.fpsbanana.com/ss/srends/80969a.jpg

Stworzone przez Patryka Wdowiaka Bartka Krzemyka Filipa Wiatrowskiego