Prawo każdego ucznia do sukcesu Jacek Strzemieczny Centrum Edukacji Obywatelskiej

Czy wszyscy uczniowie mogą odnieść sukces? Sukces systemu edukacyjnego w kraju, każdej szkoły i każdego nauczyciela, zależy od sukcesu osiągniętego przez każdego ucznia. Sukces każdego ucznia w uczeniu się powinien stanowić podstawowy cel władz oświatowych, dyrekcji szkół i nauczycieli.

Sukces systemu edukacyjnego polega na skutecznym uczeniu się Szkoła ma stwarzać nauczycielom jak najlepsze warunki do nauczania. Proces nauczania to tworzenie jak najlepszych warunków do uczenia się. Uczenie się uczniów jest najważniejszym procesem w szkole.

Wykorzystanie nauki o uczeniu się W ostatnim 20-leciu nastąpił rozwój nauki o uczeniu się (Learning Science, Cognitive Science) wykorzystującej dokonania: psychologii rozwojowej, psychologii poznawczej, neurologii, antropologii, lingwistyki. Z nauk tych wiemy, że sukces wszystkich uczniów w szkole jest możliwy. Sukces ten zależy od stosowania wiedzy o uczenia się w projektowaniu systemu edukacyjnego, zarządzaniu pracy szkołą i w pracy każdego nauczyciela.

Wnioski z nauk poznawczych Powiązania. Uczenie się polega na znajdowaniu powiązań nowej wiedzy i nowych umiejętności z doświadczeniami, wiedzą i umiejętnościami już posiadanymi. Powstaje „model świata”, modele zjawisk, relacji i doświadczeń o uporządkowanej, hierarchicznej strukturze. Uczenie się to rozbudowywanie w mózgu ucznia „modelu świata”, uzupełnianie w nim braków, korygowanie błędnych koncepcji.

Rozumienie Nowe doświadczenia oraz fakty przyswojone w trakcie uczenia się, muszą zostać przetworzone przez mózg, czyli połączone z doświadczeniami, informacjami i posiadaną już wiedzą. Rozumienie to znajdowanie powiązań między nowymi doświadczeniami, nowymi informacjami a doświadczeniami i strukturami wiedzy już „uwewnętrznionej”. Rozumienie jest głębsze, gdy powiązań jest więcej i dotyczą one ważnych doświadczeń i centralnych koncepcji. Nowa wiedza i umiejętności „nadbudowują się” na wiedzy i umiejętnościach już opanowanych; uzupełniają lub poprawiają struktury wiedzy i umiejętności już posiadanych.

Wnioski z nauk poznawczych Uczenie powinno wykorzystywać: osobiste zaangażowanie ucznia w przydatne działania, pozytywne społeczne doświadczenia. Uczenie powinno przygotowywać do przyszłego: zastosowania wiedzy w nowych sytuacjach, angażowania w uczenie się.

Program nauczania musi odpowiadać temu jak ludzie się uczą trzeba tworzyć dobrze uporządkowane i powiązane z sobą pojęcia i koncepcje; te same (lub analogiczne) pojęcia i koncepcje powinny występować w rożnych przedmiotach szkolnych; należy nawiązywać do ważnej dla ucznia, oraz mu znanej, rzeczywistości; lepiej mniej nauczyć, ale głębiej – w programach nauczania „mniej oznacza więcej”, bo umożliwia zrozumienie.

Podręczniki i materiały pomocnicze mają wspierać uczenie się, powinny więc: prezentować powiązanie pomiędzy sobą oraz uporządkowane koncepcje i pojęcia; pokazywać podobieństwa, różnice, analogie, mapy myślowe, schematy; ułatwiać odwołania do znanej uczniowi rzeczywistości; przedstawiać liczne zastosowania prezentowanej wiedzy.

Metody nauczania służące skutecznemu uczeniu się Uwzględniają indywidualne różnice. Umożliwiają samo-regulację procesu uczenia się. Większy nacisk na: samodzielną aktywność uczniów, doświadczenie społeczne i współpracę, rozwiązywanie problemów, projekty edukacyjne, ocenianie pomagające się uczyć (oceniania kształtujące).

Nauczyciel i uczeń lepiej kontrolują proces uczenia się. Ocenianie kształtujące pomaga indywidualizować proces nauczania Ocenianie kształtujące polega na pozyskiwaniu przez nauczyciela w trakcie nauczania informacji, które pozwolą rozpoznać, jak przebiega proces uczenia się uczniów, aby: modyfikować dalsze nauczanie, dawać uczniom informację zwrotną pomagającą im się uczyć. Nauczyciel i uczeń lepiej kontrolują proces uczenia się.

Ocenianie kształtujące jest mostem łączącym nauczanie z uczeniem się. UCZENIE SIĘ Ocenianie kształtujące jest mostem łączącym nauczanie z uczeniem się.

Prawo każdego ucznia do sukcesu w uczeniu się – pięć strategii Z wykorzystaniem: „Keeping Learning on Track” Educational Testing Service 2009

strategia 1 Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu. Uczniowie wiedzą czego i po co mają się uczyć i potrafią ocenić na jakim etapie są. Technika zdań podsumowujących.

strategia 2 Organizowanie w klasie dyskusji, zadawanie pytań i zadań, dających informacje, czy i jak uczniowie się uczą. Nauczyciel w każdym momencie wie na jakim etapie są jego uczniowie i dostosowuje do tego nauczanie

strategia 3 Udzielanie uczniom takich informacji zwrotnych, które umożliwiają skuteczne uczenie się.

strategia 4 Wspomaganie uczniów, by stali się „właścicielami” procesu własnego uczenia się.

strategia 5 Umożliwianie uczniom, by korzystali z siebie nawzajem jako „zasobów edukacyjnych”.

Raport McKinsey & Company Dyrektor – szkolnym liderem metod nauczania „W rozwiniętych systemach edukacyjnych nauczyciele i dyrekcja zmniejszają swoje zaangażowanie w zadania administracyjne, by móc lepiej koncentrować się na procesach edukacyjnych.” How the world’s most improved school systems keep getting better, McKinsey & Company 2010

Raport McKinsey & Company Polska oświata, by mogła się dalej rozwijać, powinna wykorzystywać „doskonalenie wewnątrzszkolne polegające na coachingu nauczycieli w zakresie metod nauczania, a szkoły powinny opierać się na autonomii i samoocenie. Znajduje się na takim etapie rozwoju, w którym interwencja systemowa polega na powstawaniu w szkole małych zespołów współpracujących z sobą nauczycieli (Teacher Learning Communities) oraz większym skoncentrowaniu nauczycieli i dyrekcji szkoły na metodach nauczania.” McKinsey & Company 2010, s. 47 Według cytowanego wcześniej raportu McKinsey & Company, polski system edukacyjny wymaga mechanizmów interwencji systemowej właściwych dla swojego etapu rozwoju.

Dziękuję