Pokonać chciwość i strach – jak skutecznie zarabiać na rynku kapitałowym Tomasz Mitoraj

Dzisiejsze spotkanie Informacje ogólne psychologia inwestowania Częstotliwość spotkań Charakter Oczekiwania Samodzielna nauka Zadania domowe psychologia inwestowania Podejście teoretyczne Porady

Rynki kapitałowe i terminowe Uczestnicy rynków podlegają emocjom Chciwość, strach, nadzieja, żal, niechęć Nie zachowują się racjonalnie Psychologia tłumu Zasada Pareto

PEP SA

Kupujemy akcje:

Zawód Treder/ Inwestor Zmagania z rynkiem to: Codzienna łamigłówka Potężna dawka stresu Poznawanie samego siebie Skrajne emocje Poczucie satysfakcji Przypływ dużej gotówki Odporność na stres

Jakie cechy powinien mieć inwestor, a jakie spekulant/ trader? Podzielcie się na małe grupy Wypiszcie najważniejsze cechy uczestnika rynku Przypiszcie im wagi Różnica pomiędzy inwestorem a traderem?

Skuteczny trading: Stabilność emocjonalna Odporność na stres Umiejętne zarządzanie czasem Ćwiczenia fizyczne Skuteczny plan gry Zautomatyzowanie czynności Dysocjacja od uczuć Konsekwencja Niezawodne łącze internetowe i stabilność platformy transakcyjnej

Psychologia 3 Fazy wg Johna Pipera Faza I Motywowana chciwością Patrzymy tylko na potencjalne zyski, łatwość ich zarobienia, nie stosujemy żadnych stopów, po znalezieniu jakiegoś nowego wskaźnika/systemu, zaczynamy go natychmiast wdrażać w życie itp.

Faza II Motywowana strachem Poważnie straciliśmy i zaczyna do nas docierać, że warto stawiać stopy, trochę ostrożniej grać itp. Ponieważ boimy się – albo nie wchodzimy na rynek bo nie jesteśmy pewni, albo szybko uciekamy z rynku, bo pomni swoich doświadczeń nie chcemy już więcej stracić.

Wiele osób wraca do fazy I lub nigdy nie wychodzi z fazy nr II

Faza III Kontrola ryzyka To faza ostateczna, gdy dociera do nas, że straty są nieodłączną częścią inwestowania, trzeba je zaakceptować i tak je "ustawić" do swojego kapitału, abyśmy znali ryzyko, jakie nas czeka.

Jak najszybciej nabyć powyższe cechy? Korzystanie z doświadczeń innych Nauka Samodzielne inwestycje, gwarancja popełnienia wszystkich możliwych błędów

Sfery psychologii inwestowania Sfera poznawcza (heurystyki) Sfera emocjonalna Sfera motywacyjna (preferencje)

Sfera poznawcza Heurystyka – szybko formułowana opinia służąca rozwiązywaniu złożonych problemów Nadmierna pewność siebie Nadmierny optymizm Iluzja kontroli Błąd konfirmacji Efekt myślenia wstecznego Heurystyka dostępności Heurystyka kotwiczenia Heurystyka afektu Dysonans poznawczy Błąd atrybucji Heurystyka reprezentatywności Nadmierne dążenie do identyfikacji struktur

Nadmierna pewność siebie Oznacza nadmierną wiarę we własne umiejętności i wiedzę. Czy uważasz się za mądrzejszego niż przeciętny poziom? Czy Twoje umiejętności prowadzenia samochodu są lepsze / gorsze od przeciętnych? Wynikiem nadmiernej pewności siebie jest: wysoka aktywność inwestora Nieprzygotowanie - Zajmowanie za dużych pozycji - Bark zleceń stop - Zwlekanie ze sprzedażą akcji - Nadmierna rotacja portfela - Akceptacja większego ryzyka po zyskownej transakcji

Nadmierny optymizm Zawyżanie prawdopodobieństw zdarzeń pozytywnych Niedoszacowanie prawdopodobieństw zdarzeń negatywnych Inwestor odczuwa nadzieję, która ogranicza obiektywizm oceny sytuacji  „te akcje na pewno urosną”

(abstrahujemy od inwestorów dysponujących naprawdę dużymi kapitałami) Iluzja kontroli Kiedy postawisz wyższą stawkę – przed czy po rzucie monetą? Iluzja kontroli świadczy o skłonności ludzi do myślenia magicznego Inwestorzy wyobrażają sobie, że potrafią wpływać na kurs akcji (abstrahujemy od inwestorów dysponujących naprawdę dużymi kapitałami)

Błąd konfirmacji Polega na przywiązywaniu większej wagi do faktów (argumentów) zgodnych z dotychczasowymi poglądami (przewidywaniami) i jednoczesnym ignorowaniu bądź wyszukiwaniu z mniejszą starannością faktów (argumentów) przeczących dotychczasowym poglądom (przewidywaniom)

Efekt myślenia wstecznego „W zasadzie było to do przewidzenia” Szczególnie często wypowiadane po dynamicznym ruchu kursu w górę / w dół

Heurystyka dostępności Polega na przecenianiu przez człowieka częstotliwości występowania / prawdopodobieństwa zdarzeń, o których powszechnie się słyszy Czy w Polsce ma miejsce więcej zabójstw czy samobójstw? Jak niebezpieczne jest podróżowanie samolotem? Czy podczas hossy giełdowej wszyscy zarabiają?

Błąd kotwiczenia Uleganie nieuzasadnionym wstępnym sugestiom podczas dokonywania prognoz ilościowych Przykład: wycena nieruchomości z katalogu, w którym podane są ich ceny Przykłady z giełdy: ocena wartości akcji na podstawie nieaktualnych już rekomendacji Zawyżanie wartości akcji, których kurs spada poniżej naszej ceny zakupu

Dysonans poznawczy Stan napięcia pojawiający się w przypadku docierania do świadomości człowieka różnic między własnym – wyidealizowanym niekiedy – wyobrażeniem siebie i świata a rzeczywistością Inwestor mający wysokie mniemanie o sobie, a który utrzymuje stratną pozycję, będzie tendencyjnie interpretował docierające informacje na korzyść zakupionych akcji, a stratę przypisze czynnikom losowym a nie własnym błędom Inwestorzy mogą przeszacowywać potencjał wzrostowy akcji po ich zakupieniu

Błąd atrybucji Niepoprawne zachowanie innych przypisujemy bardziej ich cechom charakteru niż czynnikom zewnętrznym, w przypadku własnym – na odwrót Gdy inwestor słyszy, że inni zarabiają, przypisuje to ich szczęściu, gdy on sam zarabia – swoim umiejętnościom

Heurystyka reprezentatywności Tendencja do opierania sądów na zbyt małej, niereprezentatywnej próbie i wnioskowania na jej podstawie o cechach całej populacji Skłonność do doszukiwania się w dowolnie małej próbie cech charakterystycznych dla całej populacji

Nadmierne identyfikowanie struktur Szczególnie charakterystyczne dla analizy technicznej

Uczucie żalu Heurystyka afektu Efekt predyspozycji Impulsywność Sfera emocjonalna Uczucie żalu Heurystyka afektu Efekt predyspozycji Impulsywność

Żal Psychiczna reakcja człowieka po podjęciu decyzji, której skutki okazały się dla niego niekorzystne Żal jest szczególnie silny, gdy: dowiadujemy się, że wariant, którego nie wybraliśmy, przyniósł lepsze wyniki, niż ten, na który się zdecydowaliśmy. negatywne skutki są efektem postępowania niezgodnego z dotychczasową rutyną. Stratę odnosimy sami, a nie w grupie Strata jest wynikiem naszej decyzji, a nie np. osoby zarządzającej naszymi pieniędzmi (stąd, zgodnie z regułą minimalizacji żalu, popularne są fundusze inwestycyjne)

Żal Bierność wywołana wcześniejszym odczuwaniem żalu Kupiłeś akcje za 100 zł. Zdrożały do 160 zł, a potem zaczęły tanieć. Jeżeli zrezygnowałeś z z odsprzedania ich po cenie 150 zł nie zrobisz tego również „przy ostatnim dzwonku” – przy cenie 110 zł

Teoria portfela a praktyka Harry Markowitz – laureat Nagrody Nobla za teorię portfela o sposobie budowy swojego portfela emerytalnego: „Oczywiście powinienem był policzyć historyczne kowariancje między różnymi kategoriami inwestycji i wykreślić granicę efektywnych portfeli. Jednak zamiast tego wyobraziłem sobie smutek, który bym odczuwał, gdyby kursy akcji poszły w górę, a ja bym ich nie posiadał, albo gdyby ceny spadły, a ja miałbym wyłącznie akcje. Moim zamiarem było zminimalizowanie przyszłego uczucia żalu, dlatego podzieliłem swoje zasoby równo, po 50% między akcje i obligacje”

Emocjonalne podstawy efektu predyspozycji Efekt predyspozycji – skłonność do zbyt szybkiej realizacji zysków i zbyt późnej realizacji strat Asymetria preferencji inwestorów w zakresie zysków i strat Problem impulsywności i samokontroli Dążenie do unikania żalu Szybko sprzedajemy zyskowne, żeby nie spadło (unikanie żalu utraconych korzyści) Późno sprzedajemy stratne, żeby zachować szansę na odrobienie strat

Heurystyka afektu Oceniając dany obiekt abstrahujemy od szczegółowych charakterystyk na rzecz ogólnych preferencji zależnych od emocji

Heurystyka afektu konsekwencje Prowadzić to może do przypisywania danej inwestycji jednocześnie wysokiego ryzyka i niskiej stopy zwrotu W trakcie nowych ofert publicznych powoduje ocenę spółki na podstawie ogólnych wyobrażeń i emocjonalnych ocen Przenoszenie oceny całej branży na każdą spółkę (szczególnie widoczne podczas baniek spekulacyjnych) Spółce o dobrych wynikach finansowych przypisuje się jednocześnie sprawny zarząd, niskie koszty, innowacyjność itd.

Impulsywność „Giełda jest miejscem transferu pieniędzy od aktywnych do cierpliwych” Warren Buffet Niektóre badania wskazują, że większość inwestorów traciła nawet podczas hossy internetowej (tracili na korektach) Handlowanie za pomocą rachunku internetowego zwiększa ryzyko impulsywnych działań

Jak panować nad emocjami? „Reguły spod palca”: „Będę trzeźwym przez jeden dzień” „Nie inwestuję w dane akcje więcej niż 5% kapitału” Reguły środowiskowe Ustawianie budzika daleko od łóżka Spoglądanie na notowania giełdowe poza godzinami sesji Umysłowe księgowanie „Zyski czerpane przez inwestorów z obrotu akcjami to kapitał, którego nie należy przeznaczać na bieżące cele konsumpcyjne. Można je natomiast finansować z dywidendy”

Pułapka zaangażowania Efekt status quo Teoria perspektywy Preferencje Unikanie niejasności Pułapka zaangażowania Efekt status quo Teoria perspektywy

Pułapka zaangażowania Przypisujemy większą wartość aktywom, które posiadamy, niż gdyby posiadał je ktoś inny. W konsekwencji jesteśmy je skłonni sprzedać drożej, niż je kupić.

Efekt status quo Podejmując decyzje finansowe, niechętnie akceptujemy zmiany i na ogół preferujemy znane nam opcje, bez względu na to, w jaki sposób je poznaliśmy

Preferencje Teoria perspektywy (D. Kahneman, A. Tversky)

Literatura T. Zaleśkiewicz „Psychologia inwestora giełdowego” G. Le Bon „Psychologia tłumu” T. Plummer „Psychologia rynków finansowych”

Zadanie Posiadasz akcje dwóch spółek Wartość spółki A zwiększyła się o 20% Wartość spółki B spadła o 20% Akcje, której spółki sprzedasz Co robi doświadczony inwestor??

Czego unikać NIGDY nie inwestuj: Gdy jesteś pijany Gdy jesteś zmęczony Gdy nie masz czasu Po seksie Na kredyt Cudzych pieniędzy

Rady na początek Trzymanie się swojego planu Analiza po godzinach sesji Stosowanie filtra

Wykluczenie emocji: Plan na każdy dzień: