TEORIA I METODOLOGIA INFORMATOLOGII (NAUKI O INFORMACJI) Dr Sabina Cisek Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ 2012/13 2013-01-12

Sylabus WYKŁAD cz. 2. NAUKA O INFORMACJI 1. Wstęp. Struktura bloku przedmiotowego Teoria i metodologia nauki o książce, bibliotece i informacji. Omówienie celu zajęć, sylabusa i warunków zaliczenia, w tym pracy semestralnej. Wyjaśnienie terminów "teoria" i "metodologia". 2. Pojęcia nauki, dziedziny i dyscypliny naukowej. W jaki sposób można opisać dowolną dyscyplinę naukową, czyli także naukę o informacji? Kryteria identyfikacji i opisu nauk. 3. Warianty nazwy informatologii w językach polskim i angielskim. Nota historyczna – termin "informacja naukowa". 4. Co bada nauka o informacji? Przedmiot, pole badawcze i problematyka. Jaka "informacja" nas interesuje? Mapa wiedzy informatologii wg badań Zinsa i innych. 5. Geneza i historia nauki o informacji. Jej obecny charakter i miejsce w systemie nauk, związki z innymi dyscyplinami i praktyczną działalnością informacyjną. 6. Współczesne kierunki, nurty i obszary badań nauki o informacji. Charakterystyka ogólna. 7. Metodologia nauki o informacji. Charakterystyka ogólna. Główne paradygmaty i metodologie nauki o informacji. 8. Modele i teorie w nauce o informacji. Tworzenie teorii – sposoby.

Nazwa dyscypliny Informatologia, nauka o informacji, Information Science

Informatologia = nauka o informacji „Informacja naukowa” – używane na określenie dyscypliny naukowej – podejście przestarzałe, podobnie – „nauka o informacji naukowej” Używane jest oczywiście również „inib” = informacja naukowa i bibliotekoznawstwo W języku angielskim Information Science albo – czasami – Information Studies, a najczęściej LIS = Library and Information Science

„Informatologia” a „informacja naukowa i bibliotekoznawstwo” Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 8 sierpnia 2011 r. w sprawie obszarów wiedzy, dziedzin nauki i sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych. Dz.U. 2011 nr 179 poz. 1065. W tym rozporządzeniu występuje termin „informatologia” Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 13 czerwca 2006 r. w sprawie nazw kierunków studiów. Dz.U. 2006 nr 121 poz. 838. W tym rozporządzeniu występuje termin „informacja naukowa i bibliotekoznawstwo”

Informatologia a nazwy zawodów informacyjnych 6 Informatologia a nazwy zawodów informacyjnych 2622 Bibliotekoznawcy i specjaliści zarządzania informacją 262201 Analityk informacji i raportów medialnych 262202 Analityk ruchu na stronach internetowych 262203 Bibliotekoznawca 262204 Broker informacji (researcher) 262205 Menedżer zawartości serwisów internetowych 262206 Specjalista informacji naukowej, technicznej i ekonomicznej 262207 Specjalista zarządzania informacja 262290 Pozostali bibliotekoznawcy i specjaliści zarządzania informacją Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania Dz.U. Nr 82 z dnia 17 maja 2010 r., poz. 537

Co bada nauka o informacji Przedmiot, pole badawcze, problematyka badań

Nauka o informacji, czyli o czym? Jaka informacja interesuje nas w informatologii? na użytek rozważań na tym slajdzie opieramy się na intuicyjnym rozumieniu słowa „informacja” Informacja intencjonalna, upubliczniona/uzewnętrzniona, utrwalona, w społeczeństwie Informacja „bezprzymiotnikowa”, tzn. nieograniczona do jakichś dziedzin nauki czy życia społecznego, czyli NIE tylko informacja naukowa (w sensie o nauce, w nauce albo dla nauki), ale również normalizacyjna, patentowa, profesjonalna (biznesowa, europejska, techniczna itp. itd.) a także – od połowy lat 90. XX wieku – informacja w życiu codziennym.

Co bada nauka o informacji? Przedmiot badań 1 Przedmiotem badań jest szeroko rozumiana działalność informacyjna Maria Dembowska (1991, s. 23-24): „Przedmiotem informatologii jest działalność naukowoinformacyjna, której zadanie polega – mówiąc najogólniej – na udostępnianiu wyników nauki lub osiągnięć praktyki w celu wykorzystywania tych zdobyczy do dalszego rozwoju nauki, kultury i gospodarki. Informatologia zajmuje się całokształtem zagadnień teoretycznych i praktycznych związanych z działalnością naukowoinformacyjną.”

Co bada nauka o informacji? Przedmiot badań 2 Przedmiotem badań jest przepływ informacji od źródła do użytkownika Wanda Pindlowa (1984, s. 35-38): Przedmiotem dociekań nauki o informacji jest całość problematyki związanej z przepływem informacji od źródła do użytkownika, wykrywanie zakłóceń występujących na poszczególnych etapach tego procesu oraz wskazanie sposobów usunięcia tych zakłóceń.

Co bada nauka o informacji? Przedmiot badań 3 Główną perspektywę nauki o informacji stanowi mediacja, pośredniczenie pomiędzy zgromadzonymi przez ludzkość zasobami informacji i wiedzy z jednej strony a ludźmi, użytkownikami, odbiorcami informacji z drugiej. „Przedmiotem nauki o informacji były i są, najogólniej mówiąc, obiekty, procesy, zdarzenia i zjawiska informacyjne w społeczeństwie, w świecie człowieka, widziane w perspektywie pośredniczenia pomiędzy utrwalonymi zasobami informacji a ludźmi, którzy jej potrzebują.” (Cisek 2009)

Przedmiot badań – różny w zależności od koncepcji nauki o informacji Sześć koncepcji nauki o informacji Zins, Chaim (2007b). Conceptions of Information Science. Journal of the American Society for Information Science and Technology vol. 58 nr 3, s. 335-350. http://www.success.co.il/is/zins_conceptsof_is.pdf, p. 340-341

Na temat przedmiotu badań informatologii istnieją różne poglądy Na temat przedmiotu badań informatologii istnieją różne poglądy. Dlaczego? Ponieważ: Po pierwsze, świat informacji w czasie ostatnich lat uległ daleko idącym przeobrażeniom, czyli – zasadniczo zmienił się badany przez nas obszar, co w naturalny sposób inspiruje do przemyślenia misji, problematyki i założeń dyscypliny. Po drugie, pośredniczenie w społecznym świecie informacji, które stanowi oś naszych rozważań, jest wieloaspektowe, ma wymiar edukacyjny, instytucjonalny, komunikacyjny, kulturowy, organizacyjny, polityczny, prawny, psychologiczny, społeczny, technologiczny (dzisiaj – głównie informatyczny), utylitarny. Różnie można też pojmować obiekty, procesy, zdarzenia i zjawiska informacyjne, nie tak łatwo sprecyzować czym są utrwalone zasoby informacyjne, a jeszcze trudniej – potrzeby i zachowania informacyjne.

Na temat przedmiotu badań informatologii istnieją różne poglądy Na temat przedmiotu badań informatologii istnieją różne poglądy. Dlaczego? Ponieważ: [cd.] Po trzecie, nauka o informacji ze swej istoty integruje to co fizyczne/materialne (nośniki, technologia), psychiczne (użytkownicy informacji) oraz – idealne (informacja jako taka, wiedza ludzkości); co indywidualne i społeczne; subiektywne i obiektywne. Niełatwo to ująć w sformułowaniu przedmiotu badań. (Cisek 2009) Po czwarte, od lat istnieją różne koncepcje informatologii oraz paradygmaty w jej obrębie.

Co bada nauka o informacji? Pole badawcze Badania Chaima Zinsa metodą delficką Knowledge Map of Information Science http://www.success.co.il/is/zins_kmapof_is.pdf Badania Małgorzaty Janiak (2010) Dla porównania: Struktura informatologii wg Wandy Pindlowej (1984, s. 36) Struktura tematyczna współczesnej nauki o informacji wg Barbary Sosińskiej Kalaty (2007, s. 109-117)

(Pindlowa 1984, s. 36)

Problematyka informatologii – ujęcie sprzed 20 lat „W ramach nauki o informacji można wyodrębnić dwa główne zakresy badań: 1/ ogólne problemy działalności informacyjnej, bez względu na dziedzinę, z którą ta działalność jest związana; 2/ problemy dotyczące działalności informacyjnej w poszczególnych dziedzinach wiedzy. [...] Można wskazać trzy grupy problemów badawczych: 1/ problemy logiczno-lingwistyczne, związane z przetwarzaniem informacji pierwotnej w różne formy informacji pochodnej oraz z porządkowaniem informacji, 2/ problemy psychologiczno-socjologiczne, związane z recepcją informacji, 3/ problemy organizacyjno-techniczne, związane z działalnością informacyjną” (Dembowska 1991, s. 23-24)

Problematyka informatologii – przykład z 21. wieku „Andrew Dillon [2007] uważa, iż informatologia powinna uwolnić się od dominacji badań mniej lub bardziej stosowanych, związanych z systemami, usługami i produktami informacyjnymi. W zamian należy skupić się na tym, co jest w nauce w ogóle najważniejsze, to znaczy na sformułowaniu i n t e r e s u j ą c y c h pytań dotyczących badanego fragmentu rzeczywistości i poszukiwaniu na nie odpowiedzi. Innymi słowy, nauka o informacji powinna być sterowana przez znaczące zagadnienia poznawcze, „wielkie pytania” – a nie przez problemy badawcze implikowane bezpośrednio lub pośrednio przez działalność informacyjną (praktykę) bądź rozwój i zastosowania technologii. Przykładem „wielkiego pytania” jest: co stanowi istotę informacji, jaka jest natura? Albo: jak zapewnić powszechny/globalny dostęp do informacji w nadchodzących dekadach?” (Cisek 2009, s. 54)

Miejsce informatologii we współczesnym systemie nauk Związki z innymi dyscyplinami oraz działalnością praktyczną

Trzy pytania Jakiego typu nauką jest informatologia? Co z tego wynika? Z jakimi innymi dyscyplinami jest powiązana i na czym te związki polegają? Przy okazji – na czym w ogóle mogą polegać związki między naukami i po co się nad tym zastanawiać? Jaki jest stosunek informatologii do praktyki? Ważne publikacje na ten temat Pindlowa, Wanda (1984). Kształcenie studentów jako użytkowników informacji naukowej. Z pogranicza informatologii i pedagogiki. Kraków: Uniwersytet Jagielloński. [w szczególności s. 59-61] Sosińska-Kalata, Barbara (2007). Współczesne oblicze nauki o informacji w Polsce i za granicą. W: Studia z informacji naukowej i dyscyplin pokrewnych. Prace dedykowane Profesor Barbarze Stefaniak. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 93-119. [w szczególności s. 101-108]

Jaką nauką jest informatologia? Ogół nauk dzielimy na aprioryczne (formalne, dedukcyjne) i empiryczne (realne) Informatologia jest nauką empiryczną Na czym polega bycie nauką empiryczną – zobacz prezentacja „Naukoznawstwo” Nauki empiryczne dzielą się na dyscypliny humanistyczne, przyrodnicze, społeczne, techniczne albo ogólniej – na nauki o kulturze i nauki o naturze Informatologia jest dyscypliną humanistyczną albo społeczną (w zależności od nomenklatury i podglądów), jedną z nauk o kulturze

Nauki aprioryczne (dedukcyjne, formalne) Nauki empiryczne (realne) Nauka Nauki aprioryczne (dedukcyjne, formalne) Nauki empiryczne (realne) Informatologia Humanistyczne Społeczne Przyrodnicze Techniczne

Jaką nauką jest informatologia? Inne podziały nauk 1 Badania/nauki idiograficzne i nomotetyczne (nomologiczne) (Rickert) nauki idiograficzne – poznanie i indywidualizujący opis jednostkowych przypadków, rzeczy, zdarzeń nauki nomologiczne – formułowanie uogólnień, hipotez, praw dotyczących badanego fragmentu lub aspektu rzeczywistości Informatologia?

Jaką nauką jest informatologia? Inne podziały nauk 2 Badania/nauki nomotetyczne i typologiczne (Oppenheim) nauki nomotetyczne – formułowanie uogólnień, hipotez, praw dotyczących badanego fragmentu lub aspektu rzeczywistości nauki typologiczne – ustalają typy i konstruują typologie badanych rzeczy/zdarzeń jednostkowych (Sosińska-Kalata 2002, s. 121) Informatologia? O podziale nauk – zob. (Sosińska-Kalata 2002)

Związki nauki o informacji z innymi dyscyplinami Na czym polegają, skąd się biorą, jaki mają charakter związki pomiędzy różnymi dyscyplinami naukowymi? Przykłady związków pomiędzy informatologią a innymi naukami – dyskusja Interdyscyplinarność, multidyscyplinarność nauki o informacji? Zob. też (Sosińska-Kalata 2002, s. 145)

(Pindlowa 1984, s. 60)

Związki nauki o informacji z innymi dyscyplinami i z praktyką Na czym polegają, skąd się biorą, jaki mają charakter związki pomiędzy różnymi dyscyplinami naukowymi? Przykłady związków pomiędzy informatologią a innymi naukami – dyskusja Nauki podstawowe i stosowane. Badania a praktyka Informatologia?

Geneza i historia nauki o informacji Elementy

Geneza i historia … „Nauka o informacji jest stosunkowo młodą dziedziną wiedzy. … Jako nowoczesna dyscyplina powstała w latach 50-tych XX wieku, chociaż autorzy wypowiadający się na ten temat podawali różne konkretne daty, zwłaszcza, iż część z nich powołała się na pierwsze użycie terminu „information science”, drudzy – na zaakceptowanie tego terminu przez przedstawicieli adekwatnych grup zawodowych, jeszcze inni zaś – na pierwsze poważne badania” (Cisek 2002, s. 47-48)

Geneza i historia … [cd.] David Ellis sądził, iż cezurę stanowi rok 1957, kiedy to przeprowadzono - przy udziale Cranfield Institute of Technology – badania empiryczne z zakresu wyszukiwania informacji [Ellis 1989]. W roku 1953 brytyjski uczony J. E. L. Farradane użył, prawdopodobnie jako pierwszy w historii, terminu „information scientist” (pracownik informacji), a w roku 1955 – „information science” (nauka o informacji) [Shapiro 1995]. Rok 1958 przyniósł pierwsze formalne użycie wyrażenia „information science” w nazwie powstałego w Wielkiej Brytanii stowarzyszenia Institute of Information Scientists (IIS) [Ingwersen 1992]. Wreszcie, wedle Laurenca B. Helprina [1989], nauka o informacji ostatecznie wyodrębniła się około roku 1960, czemu towarzyszyło upowszechnienie się terminu „information science” (Cisek 2002, s. 47-48)

Geneza i historia … [cd.] Korzenie, prapoczątki informacji naukowej jako nauki sięgają przełomu XIX i XX wieku; publikowane wówczas prace teoretyczne Paula Otleta zawierały idee, które są do pewnego stopnia aktualne po dzień dzisiejszy, aczkolwiek wyrażane w innej terminologii („dokumentację” Otleta zastąpiła „informacja”) [Rayward 1997]. Już w roku 1903 Autor ten widział potrzebę powstania nauki o dokumentacji [Otlet 1903], a w roku 1934 opublikował obszerne dzieło poświęcone szeroko rozumianej dokumentacji naukowej, dziedziny obejmującej działalność dokumentacyjną oraz naukę empiryczną ową działalność badającą [Otlet 1934; Żgutowicz 1977]. Pionierką dyscypliny była też Francuzka Suzanne Briet [Buckland 1995]. W Polsce z koncepcją nauki dokumentologii wystąpił w roku 1946 Jan Muszkowski [1946]. (Cisek 2002, s. 47-48)

Wybrani twórcy informatologii (jako dyscypliny naukowej) w Polsce Maria Dembowska (1965, 1974, 1991) Wanda Pindlowa (1984, 1994) Jerzy Ratajewski (1994)

Współczesne kierunki, nurty i obszary badań nauki o informacji Charakterystyka ogólna, wybrane kierunki

Kierunki badań Co to jest kierunek badań? Spójny zespół zagadnień, tworzący pewną całość, rozwijający się w ramach danej dyscypliny naukowej Jak konstytuują się kierunki badań? Co jest / może być ich „ośrodkiem krystalizacji”? obiekt zainteresowań, problem badawczy, przedmiot dociekań, np. architektura informacji, ekologia informacji metoda, np. informetria, webometria (metody matematyczne) założenia podstawowe, w tym filozoficzne, np. nurt kognitywny

Przykłady kierunków / nurtów badań Architektura informacji Ekologia informacji Ekonomika informacji ELIS Everyday Life Information Seeking (poszukiwanie informacji w życiu codziennym) Information Literacy (edukacja informacyjna, kompetencje informacyjne) Information Behavior (zachowania informacyjne) Informetria, webometria, cybermetria Podejście kognitywne (the cognitive viewpoint) Refleksja meta-naukowa / meta-teoretyczna nad informatologią (w tym filozoficzna) Zarządzanie informacją i wiedzą (Knowledge Management KM)

Nurt kognitywny (the cognitive approach, viewpoint, perspective) w informatologii Umowny początek – rok 1977, International Workshop on the Cognitive Viewpoint w Gandawie (Belgia) (Belkin 1990) Kierunek szczególnie wpływowy w latach 80. i 90. XX wieku Krytykowany w latach 90. XX w. za zbyt daleko idący indywidualizm „Indywidualistyczne nastawienie nurtu kognitywnego doczekało się krytyki w literaturze przedmiotu (…), również jego przedstawiciele przyznawali, że część problematyki badawczej nauki o informacji wymyka się instrumentom kognitywnym (np. zachowania informacyjne grup społecznych), a domaga się zastosowania spojrzenia o proweniencji socjologicznej” (Cisek 2002, s. 109)

Nurt kognitywny (the cognitive approach, viewpoint, perspective) w informatologii [cd.] Since its start in 1977, the cognitive approach to information science has developed in two periods. The first covers 1977- 1991, and is briefly characterized as user- and intermediary- oriented. The second period is 1992-2000, when the approach turns into a holistic view of all the interactive communication processes that occur during information transfer (Ingwersen; Williams 1999-2000, 2001). W XXI wieku także istnieje, obecnie często w postaci socio- cognitive perspective Najważniejsi badacze na świecie – Nicholas Belkin, Peter Ingwersen w Polsce – Maria Próchnicka (1991), Barbara Sosińska-Kalata (1999), Jadwiga Woźniak (1997)

Nurt kognitywny (the cognitive approach, viewpoint, perspective) w informatologii [cd.] „Perspektywę kognitywną w informacji naukowej można ująć (…) następująco: należy zbadać jak ludzie myślą, jakie są ich struktury wiedzy, tj. wiedza o świecie, temacie (domenie), zadaniu, źródłach informacji (…) oraz procesy poznawcze, tj. uczenie się, pamiętanie, rozumienie, rozwiązywanie problemów, podejmowanie decyzji, wyobrażanie sobie etc. – w kontekście zachowań informacyjnych (…), następnie zaś – odzwierciedlić te regularności w budowie systemów informacyjno-wyszukiwawczych. Zatem – w paradygmacie kognitywnym (…) to nie użytkownik ma się dostosować do sposobu organizacji i „myślenia” systemu, lecz odwrotnie – system informacyjno- wyszukiwawczy buduje się tak, by „pasował” do struktur, procesów kognitywnych oraz potrzeb i zachowań informacyjnych człowieka (…).” (Cisek 2002, s. 104)

Nurt kognitywny (the cognitive approach, viewpoint, perspective) w informatologii [cd.] „Ujęcie kognitywne opiera się w zasadzie na psychologii kognitywnej oraz metodach badawczych nauk społecznych (…). Kładzie nacisk na użytkownika indywidualnego, jego struktury wiedzy i sposoby przetwarzania informacji, elementy subiektywne, aspekty psychologiczne oraz interakcje w procesach wyszukiwania informacji (człowiek – maszyna, użytkownik – system, użytkownik – pośrednik etc.).” (Cisek 2002, s. 109)

Refleksja meta-naukowa / meta-teoretyczna nad informatologią (w tym filozoficzna) O refleksji meta-teoretycznej nad nauką o informacji w XXI wieku, jej kierunkach i przyczynach można przeczytać m.in. w (Cisek 2009) http://eprints.rclis.org/bitstream/10760/11098/1/Cisek_in_na_ swiecie_eng.pdf Wybrane polskie publikacje meta-teoretyczne dotyczące informatologii jako nauki (w kolejności chronologicznej) (Dembowska 1965, 1974, 1991), (Leska, Leski 1972), (Górski 1977), (Pindlowa 1984, 1994, wybrane fragmenty), (Ratajewski 1994), (Ścibor red. 1998), (Cisek 2002, 2009), (Sosińska-Kalata 2007), (Janiak 2010)

Metodologia nauki o informacji Charakterystyka ogólna. Główne paradygmaty i metodologie nauki o informacji. Wybrane metody.

Co to jest metodologia? Znaczenie przyjęte na potrzeby naszych zajęć, są też inne – zobacz wykład z Naukoznawstwa Metodologia jest to sposób poznawania świata akceptowany w danej dyscyplinie (dziedzinie) naukowej i obejmujący m.in.: paradygmaty, podstawowe wytyczne, założenia, metody badawcze, techniki gromadzenia danych/materiału empirycznego, techniki analizy zgromadzonych danych empirycznych, formy i standardy prezentacji wyników, reguły uzasadniania oraz zapewniania rzetelności i intersubiektywnej sprawdzalności badań

Co to jest metoda (naukowa)? Metoda = sposób postępowania – określony przez pewne dyrektywy, reguły, wytyczne powtarzalny, systematyczny, stosowany celowo i świadomie, zawierający element normatywny, wartościujący (jak należy postępować) Metoda = „określony, powtarzalny i wyuczalny sposób – schemat lub wzór – postępowania, świadomie skierowanego na realizację pewnego celu poprzez dobór środków odpowiednich do tego celu” Nowak, Stefan (1985). Metodologia badań społecznych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe, s. 19

Co to jest metoda (naukowa)? [cd.] Metoda naukowa = „sam tok operacji przy stawianiu zagadnień, ich rozwiązywaniu oraz uzasadnianiu i systematyzowaniu odpowiedzi, bądź także zespół założeń przyjętych jako ramy lub wytyczne badania (…), bądź wreszcie ogół czynności i środków zastosowanych do sprawnego osiągnięcia rezultatów badania” Kamiński, Stanisław (1992). Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk. Wydanie IV poprawione. Lublin: KUL, s. 202 Metody danej nauki = „ogólnie pojmowane schematy poszczególnych czynności badawczych – bądź faktycznie stosowane w jakiejś nauce, bądź w niej zalecane” Nowak, Stefan (1985). Metodologia badań społecznych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe, s. 21

Polskie publikacje „ogólnometodologiczne” z zakresu informatologii KROCHMALSKA, Jadwiga (2004). Przegląd publikacji na temat metod badań stosowanych w nauce o książce, bibliotece i informacji naukowej (w kontekście ostatniej książki Jerzego Ratajewskiego). W: W kręgu książki, biblioteki i informacji naukowej. Pod red. Krystyny Heskiej- Kwaśniewicz. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 95- 116. RATAJEWSKI, Jerzy (1994). Wybrane problemy metodologiczne informologii nauki (informacji naukowej). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. ŚCIBOR, Eugeniusz (1976). Przegląd metod badawczych stosowanych w nauce o informacji. W: Metodologia bibliotekoznawstwa i nauki o informacji naukowej. Pod red. Stanisława Kubiaka. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM w Poznaniu, s. 97-101.

Sytuacja metodologiczna nauki o informacji jest skomplikowana Dlaczego? Ze względu na specyfikę przedmiotu i pola badawczego informatologii W obszarze zainteresowań informatologii znajdują się obiekty o różnym statusie ontologicznym i epistemologicznym (por. koncepcja trzech światów Poppera – zastosowanie w informatologii), tzn. inaczej istnieją i przypuszczanie inaczej trzeba je badać

Sytuacja metodologiczna nauki o informacji jest skomplikowana [cd.] Ze względu na genezę i „spory paradygmatyczne” W informatologii istnieją dwa główne paradygmaty tzw. pozytywistyczny, zorientowany na systemy, zasoby i źródła informacji, porządkowanie, reprezentowanie i wyszukiwanie ich zawartości tzw. humanistyczny, zorientowany na człowieka w świecie informacji, użytkownika

Sytuacja metodologiczna nauki o informacji jest skomplikowana [cd.] Ze względu na charakter i rodzaje związków z innymi naukami oraz multidyscyplinarność Dodatkowo – „Questions drive methods, and define the field” (Dillon 2007), czyli – należy zacząć od sformułowania „wielkich pytań” dla informatologii – a metody badań są wobec nich wtórne

Trzy metodologie / strategie badań w informatologii – ilościowa, jakościowa i mieszana Cisek, Sabina (2011). Metodologia jakościowa w badaniach współczesnej nauki o informacji. http://www.slideshare.net/sabinacisek/metodologia-jakosciowa-w- badaniach-wspolczesnej-nauki-o-informacji-7570815 Cisek, Sabina (2010). Metodologia mieszana w badaniach nauki o informacji i bibliotekoznawstwa. W: Kocójowa, Maria (red.). Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w 21. wieku. [CD-ROM]. Kraków: Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ. Dostęp także w repozytorium E-LIS http://hdl.handle.net/10760/15393

Wybrane metody w informatologii Badanie w działaniu (Action research) Wilson, Tom D. (1982). Nowy paradygmat badań w dziedzinie informacji naukowej: badanie przez działanie. Zagadnienia Informacji Naukowej 1982 nr 1 (40), s. 57-74. Dostęp także w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=161&dirids=1 Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa (Critical literature review) Cisek, Sabina (2010). Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa w nauce o informacji i bibliotekoznawstwie w XXI wieku. Przegląd Biblioteczny vol. 78 nr 3, s. 273-284. Dostęp także w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=489&dirids=1

Wybrane metody w informatologii [cd.] Metoda delficka (Delphi method) Cisek, Sabina (2009). Metoda delficka w badaniach nauki o informacji i bibliotekoznawstwa w XXI wieku. Zagadnienia Informacji Naukowej nr 1 (93), s. 25-32. Preprint dostępny http://skryba.inib.uj.edu.pl/~cisek/teoria%20i%20metodologia%20nkbi %2012_13/ Metoda etnograficzna (Ethnography) Kruszewski, Tomasz (2008). Etnografia i jej wybrane zastosowania w badaniach bibliologicznych. Przegląd Biblioteczny, R. 76 z. 3, s. 405- 417. Dostęp także w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=445

Wybrane metody w informatologii [cd.] Metoda informetryczna i pokrewne Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego – Bibliometria http://www.bg.us.edu.pl/index.php?option=com_wrapper&view=wrap per&Itemid=97 Nowak, Piotr (2006). Bibliometria. Webometria. Podstawy. Wybrane zastosowania. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM w Poznaniu. Pindlowa, Wanda (1994). Informetria w nauce o informacji. Metody i problemy. Kraków: Universitas. Skalska-Zlat, Marta (2004). Cybermetria, netometria, webometria – nowe pojęcia i zadania informetrii. W: Przestrzeń informacji i komunikacji społecznej. Kraków: Wydawnictwo UJ, s. 159-168. publikacje prof. Barbary Stefaniak

Wybrane metody w informatologii [cd.] Metoda Sense-Making Cisek, Sabina (2008). Badanie zachowań informacyjnych użytkowników bibliotek: metodologia Sense-Making [Research on Information Behavior of Library Users: Sense-Making Methodology]. W: Kocójowa, M. (red.). Biblioteka: klucz do sukcesu użytkowników. [CD-ROM]. Kraków: Instytut INiB UJ. Dostęp także online: http://eprints.rclis.org/handle/10760/13708, http://hdl.handle.net/10760/13708, http://www- old.inib.uj.edu.pl/wyd_iinb/s3_z5/cisek-n.pdf Prezentacja: http://www.slideshare.net/sabinacisek/badanie-zachowan- informacyjnych-uzytkownikow-bibliotek-metodologia-sensemaking

Wybrane metody w informatologii [cd.] Metoda teorii ugruntowanej (Grounded theory) Cisek, Sabina (2007). Teoria ugruntowana w nauce o informacji – wybrane aspekty. W: Próchnicka, Maria; Korycińska-Huras, Agnieszka (red.). Między przeszłością a przyszłością. Książka, biblioteka, informacja naukowa – funkcje społeczne na przestrzeni dziejów. Kraków: Wydaw. UJ, s. 233-239. Wiorogórska, Zuzanna (2012). Teoria ugruntowana i jej wybrane zastosowania w badaniach z zakresu informacji naukowej i bibliotekoznawstwa. Przegląd Biblioteczny R. 80 nr 1.

Wybrane metody w informatologii [cd.] Studium przypadku (Case study) Cisek, Sabina; Próchnicka, Maria (2011). Metoda studium przypadku (case study) w badaniach kultury informacyjnej (Information Literacy) na przykładzie projektu EMPATIC. http://www.slideshare.net/sabinacisek/metoda-studium-przypadku-w- badaniach-kultury-informacyjnej-final Głowacka, Ewa (1986). Metoda "case study" w badaniach i dydaktyce bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Przegląd Biblioteczny 1986 z. 1, s. 25-32. Dostęp także w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=336&dirids=1

Bibliografia Publikacje w językach polskim i angielskim, w tym – starsze, o znaczeniu głównie historycznym

Bibliografia 1 Belkin, Nicholas J. (1990). The cognitive viewpoint in information science. Journal of Information Science vol. 16 nr 1, s. 11-16. Cisek, Sabina (2002). Filozoficzne aspekty informacji naukowej. Kraków: Wydawnictwo UJ. Cisek, Sabina (2009). Nauka o informacji na świecie w XXI wieku: badania metanaukowe. W: Od książki dawnej do biblioteki wirtualnej. Przeobrażenia bibliologii polskiej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, s. 47-56. http://hdl.handle.net/10760/11098 Dembowska, Maria (1965). Dokumentacja i informacja naukowa. Zarys problematyki i kierunki rozwoju. Warszawa: Wyd. SBP. Dembowska, Maria (1974). Informatologia a naukoznawstwo. Aktualne Problemy Informacji i Dokumentacji nr 6, s. 3-5. Dembowska, Maria (1991). Nauka o informacji naukowej (informatologia). Organizacja i problematyka badań w Polsce. Warszawa: IINTE. Dillon, Andrew (2007). LIS as a Research Domain: Problems and Prospects. Information Research vol. 12 nr 4. http://InformationR.net/ir/12-4/colis/colis03.html Górski, Adam (1977). Informacja naukowa, jej obiekt i pole badawcze. Aktualne Problemy Informacji i Dokumentacji t. 22 nr 4, s. 27-29. Ingwersen, Peter (1996). Cognitive perspective of information retrieval interaction: elements of a cognitive IR theory. Journal of Documentation vol. 52 nr 1, s. 3-50.

Bibliografia 2 Janiak, Małgorzata (2010). Informacja naukowa w Polsce na przełomie XX i XXI wieku. Dynamika zmian w świetle piśmiennictwa. Kraków: Wydawnictwo UJ. Leska, Maria; Leski, Kazimierz (1972). Informacja naukowa jako dziedzina wiedzy. Zagadnienia Informacji Naukowej nr 1, s. 7-28. Majewski, Zygmunt (1976). Dokumentacja – informacja naukowa – informatologia. Aktualne Problemy Informacji i Dokumentacji t. 21 nr 3, s. 6-7. Pindlowa, Wanda (1984). Kształcenie studentów jako użytkowników informacji naukowej. Z pogranicza informatologii i pedagogiki. Kraków: Uniwersytet Jagielloński. Pindlowa, Wanda (1994). Informetria w nauce o informacji. Metody i problemy. Kraków: Universitas. Piróg, Wojciech (1977). Zagadnienia informacji i dokumentacji naukowej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Próchnicka, Maria (1991). Informacja a umysł. Kraków: Universitas. Ratajewski, Jerzy (1994). Wybrane problemy metodologiczne informologii nauki (informacji naukowej). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Sapa, Remigiusz (2007). Wybrane aspekty komunikacji naukowej w informacji naukowej i bibliotekoznawstwie w Polsce. Zagadnienia Naukoznawstwa nr 1 (171), s. 91-106. Sapa, Remigiusz (2009). Metodologia badań obszaru pośredniczenia w komunikacji naukowej z perspektywy nauki o informacji. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Bibliografia 3 Sosińska-Kalata, Barbara (1999). Modele organizacji wiedzy w systemach wyszukiwania informacji o dokumentach. Warszawa: Wydawnictwo SBP. Sosińska-Kalata, Barbara (2002). Klasyfikacja. Struktury organizacji wiedzy, piśmiennictwa i zasobów informacyjnych. Warszawa: Wydawnictwo SBP. Sosińska-Kalata, Barbara (2007). Współczesne oblicze nauki o informacji w Polsce i za granicą. W: Studia z informacji naukowej i dyscyplin pokrewnych. Prace dedykowane Profesor Barbarze Stefaniak. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 93-119. Ścibor, Eugeniusz red. (1998). Informacja naukowa w Polsce: tradycja i współczesność. Olsztyn: Wyższa Szkoła Pedagogiczna. Woźniak, Jadwiga (1997). Kognitywizm w informacji. Zagadnienia Informacji Naukowej nr 2, s. 3- 16. Zins, Chaim (2007a). Classification Schemes of Information Science: Twenty-Eight Scholars Map the Field. Journal of the American Society for Information Science and Technology vol. 58 nr 5, s. 645-672. Zins, Chaim (2007b). Conceptions of Information Science. Journal of the American Society for Information Science and Technology vol. 58 nr 3, s. 335-350. Zins, Chaim (2007c). Conceptual Approaches for Defining Data, Information, and Knowledge. Journal of the American Society for Information Science and Technology vol. 58 nr 4, s. 479-493. Zins, Chaim (2007d). Knowledge Map of Information Science. Journal of the American Society for Information Science and Technology vol. 58 nr 4, s. 526-535.