Dług publiczny Procedury ostrożnościowe i sanacyjne

Dług publiczny Jest to zjawisko związane ze wzrastającymi potrzebami finansowymi państwa, przejawiającymi się w dokonywaniu wydatków publicznych w wysokości przekraczającej możliwości ich sfinansowania dochodami publicznymi.

Przyczyny powstawania długu publicznego Utrzymujący się deficyt budżetowy Wzmożone wydatki w okresach kryzysu Niepodnoszenie podatków przy jednoczesnym powstrzymywaniu się od cięć budżetowych W Polsce dług publiczny wynika przede wszystkim: z zadłużenia z lat poprzednich (często w związku z tzw. rolowaniem zadłużenia – prolongowaniem spłat) z różnic kursowych z bieżącego deficytu budżetowego

Uregulowania konstytucyjne Zakaz zaciągania pożyczek lub udzielania gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto (art. 216 ust. 5). Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa (art. 216 ust. 5). Zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie (art. 216 ust. 4). Zakaz zwiększania wydatków lub ograniczenia dochodów planowanych przez Radę Ministrów w sposób powodujący ustalenie przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej (art. 220 ust. 1). Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa (art. 220 ust. 2).

Uregulowania ustawowe Ustawa o finansach publicznych Ustawy budżetowe na poszczególne lata Ustawa o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez SP i niektóre osoby prawne

Zakres podmiotowo-przedmiotowy państwowego długu publicznego Art. 72. 1. u.f.p. Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów: 1)   wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne; 2)   zaciągniętych kredytów i pożyczek; 3)   przyjętych depozytów; 4)   wymagalnych zobowiązań: a)  wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych, b)  uznanych za bezsporne przez właściwą JSFP będącą dłużnikiem.

Zakres podmiotowo-przedmiotowy państwowego długu publicznego W doktrynie (prof. A. Borodo) definiowany jest jako zobowiązania sektora finansów publicznych, czyli JSFP, do zwrotu należności pieniężnych (wraz z odsetkami) podmiotom, które czasowo powierzyły te środki podmiotom publicznym. Od strony przedmiotowej katalog tytułów dłużnych jest „zamknięty” ale 4 pkt tego przepisu – wymagalne zobowiązania – w praktyce otwiera go. Do państwowego długu publicznego nie zalicza się długu potencjalnego, tworzonego przez zobowiązania z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji.

Art. 73 u.f.p. Ust. 1 Państwowy dług publiczny oblicza się jako wartość nominalną zobowiązań jednostek sektora finansów publicznych po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań między jednostkami tego sektora. Ust. 2 Przez wartość nominalną zobowiązania rozumie się wartość nominalną: 1)   wyemitowanych papierów wartościowych; 2)   zaciągniętej pożyczki, kredytu lub innego zobowiązania, to jest kwotę świadczenia głównego, należną do zapłaty w dniu wymagalności zobowiązania.

Zarządzanie państwowym długiem publicznym Minister finansów posiada kompetencje do zarządzania długiem publicznym. Minister Finansów opracowuje czteroletnią strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa oraz oddziaływania na państwowy dług publiczny (art. 75 ust. 1 u.f.p.) Strategia przedstawiana jest RM do zatwierdzenia a następnie Sejmowi wraz z uzasadnieniem projektu ustawy budżetowej.

Zarządzanie państwowym długiem publicznym W ramach polityki zarządzania długiem publicznym MF sprawuje kontrolę nad sektorem finansów publicznych w zakresie przestrzegania zasady stanowiącej, że państwowy dług publiczny nie może przekroczyć 60% wartości rocznego produktu krajowego brutto (art. 74 ust. 1 u.f.p.). Minister Finansów w tym celu sprawuje kontrolę nad stanem długu Skarbu Państwa w

Zarządzanie państwowym długiem publicznym art. 77 u.f.p. Minister Finansów w celu sfinansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz w związku z zarządzaniem długiem Skarbu Państwa jest upoważniony do: 1) zaciągania zobowiązań finansowych w imieniu Skarbu Państwa, w szczególności w drodze emisji papierów wartościowych oraz zaciągania pożyczek i kredytów na rynku krajowym i zagranicznym; 2) spłaty zaciągniętych zobowiązań, o których mowa w pkt 1; 3) przeprowadzania innych operacji finansowych związanych z zarządzaniem długiem, w tym operacji związanych z finansowymi instrumentami pochodnymi; 4) zarządzania nadwyżką budżetu środków europejskich.

Dług publiczny a deficyt sektora finansów publicznych Ujemna różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi, ustalona dla okresu rozliczeniowego jest deficytem sektora finansów publicznych (art. 7 ust. 1 u.f.p.) Art. 113 ust. 1. u.f.p. Różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa stanowi odpowiednio nadwyżkę budżetu państwa albo deficyt budżetu państwa. Deficyt sektora finansów publicznych ustala się po wyeliminowaniu przepływów finansowych między jednostkami tego sektora (art. 7 ust. 2 u.f.p.)

Źródła finansowania długu publicznego i deficytu budżetu państwa Przez potrzeby pożyczkowe budżetu państwa rozumie się zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do sfinansowania: 1) deficytu: a) budżetu państwa, b) budżetu środków europejskich; 2) rozchodów budżetu państwa (art. 76 u.f.p.) Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa oznaczają wysokość zobowiązań niezbędną do zrównoważenia przychodów i rozchodów w danym roku budżetowym

Źródła przychodów na sfinansowanie deficytu budżetu państwa i innych potrzeb pożyczkowych Art.. 113 ust, 2 u.f.p. 1)   sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym; 2)   kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych; 3)   pożyczek; 4)   prywatyzacji majątku Skarbu Państwa; 5)   kwot pochodzących ze spłat udzielonych kredytów i pożyczek; 6)   nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych; 7)   nadwyżki budżetu środków europejskich, z zastrzeżeniem art. 118 ust. 4; 8)   innych operacji finansowych.

Procedury ostrożnościowe i sanacyjne Ocena prawidłowości funkcjonowania finansów publicznych dokonywana jest przede wszystkim z punktu widzenia przestrzegania dyscypliny budżetowej w zakresie poziomu zadłużania państwa. Podstawową regułą zadłużania jest art. 216 Konstytucji – 3/5 wartości rocznego PKB Regułę zadłużania uzupełniają procedury ostrożnościowe i sanacyjne z art. 86 u.f.p. Mają one na celu chronić przed nadmiernym wzrostem długu Stanowią one zbiór zasad wdrażanych w sytuacji, gdy dług publiczny zaczyna zbliżać się do granicy 50%, 55% i 60%

Procedury ostrożnościowe i sanacyjne Stanowią „bariery bezpieczeństwa” przed przekroczeniem konstytucyjnego progu 3/5 wartości PKB. Środki naprawcze określone w art. 86 u.f.p. wdrażane są po ziszczeniu negatywnych przesłanek czyli niekorzystnych wyników współczynnika państwowego długu publicznego w relacji do PKB

Procedury ostrożnościowe i sanacyjne Prewencyjny charakter norm ostrożnościowo-sanacyjnych 1. wpływają na konstruowanie budżetu państwa na następny rok 2. dotyczą przede wszystkim budżetu państwa, ale mogą wpływać także na budżety j.s.t. 3. ograniczają wydatki nie tylko w ustawie budżetowej ale także w ustawach zwykłych 4. wpływają na zracjonalizowanie przyszłych wydatków budżetowych 5. Po stronie dochodowej oznaczają one obowiązek poszukiwania nowych źródeł dochodów publicznch

Progi ostrożnościowe Art. 86 u.f.p. – w przypadku, gdy wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto: jest większa od 50%, a nie większa od 55%, to ……………………………………………………. jest większa od 55%, a mniejsza od 60%, to: ……………………………………………………………….. jest równa lub większa od 60%, to: ……………………………………………………………………

Program sanacyjny W przypadku przekroczenia dwóch najwyższych wskaźników zadłużenia Rada Ministrów ma obowiązek przedstawić Sejmowi program sanacyjny (art. 87 u.f.p.). Zobligowana jest opisać przyczyny zadłużenia Przedstawić program przedsięwzięć mających na celu jego ograniczenie (poszukiwanie oszczędności) Stworzyć prognozę kształtowania się poziomu zadłużania na najbliższe trzy lata

Wyłączenie stosowania procedur Procedur nie stosuje się w przypadku: 1)   stanu wojennego; 2)   stanu wyjątkowego na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 3)   stanu klęski żywiołowej na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Procedury ostrożnościowe i sanacyjne Przepisu art. 86 ust. 1 pkt 1 nie stosuje się w roku 2013. Zawieszenie art. 86 a ma na celu niepowodowanie nadmiernego zaostrzenia polityki fiskalnej w warunkach znacznego spowolnienia gospodarczego

Odpowiedzialność za naruszenie art. 216 Konstytucji Powinno skutkować podaniem się Rady Ministrów do dymisji i pociągnięciem jej członków do odpowiedzialności przez Trybunałem Stanu na podstawie art. 198 Konstytucji.

Poręczenia i gwarancje Nie angażują bezpośrednio środków publicznych – ich wypłata następuje ze środków budżetu państwa dopiero wówczas, gdy dany podmiot nie spłaci swoich zobowiązań. Mogą przekształcać się w zobowiązania realne, powiększające dług publiczny Regulacja normatywna: art. 216 ust. 4 Konstytucji ustawa o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez SP oraz niektóre osoby prawne