WZROST GOSPODARCZY

Plan prezentacji Definicje. Granice wzrostu gospodarczego. 2 Plan prezentacji Definicje. Granice wzrostu gospodarczego. Przyczyny wzrostu gospodarczego. Wahania tempa wzrostu gospodarczego. Państwo a wzrost gospodarczy.

Wzrost gospodarczy jest to powiększanie się realnej wartości Produktu Krajowego Brutto - PKB (globalnej lub mierzonej per capita) w gospodarce. Tempo wzrostu gospodarczego ekonomiści opisują za pomocą stopy wzrostu gospodarczego, która informuje o stosunku zmiany wielkości realnego PKB w danym roku do poziomu realnego PKB wytworzonego przez gospodarkę w roku bazowym (np.: poprzednim). Wzrost gospodarczy jest zjawiskiem względnie nowym w światowej gospodarce, przez wiele tysiącleci stopa wzrostu była bliska zera, zaś gospodarka w zasadzie się nie rozwijała.

Czy wzrost gospodarczy sprzyja: (i) efektywności; (ii) sprawiedliwości? Zazwyczaj wzrost oznacza, że z posiadanych zasobów społeczeństwo wytwarza coraz więcej gotowych dóbr. Z definicji oznacza to wzrost efektywności gospodarowania. (ii) Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Na przykład, przez sprawiedliwość często rozumie się zmniejszanie różnic dochodów obywateli. Jednak wzrostowi gospodarczemu może towarzyszyć zarówno zmniejszanie się takich różnic, jak i ich zwiększanie się Niektórzy twierdzą, ze ceną za wzrost gospodarczy musi być mniejsza dbałość o sprawiedliwość; (i) podaj jeden argument na rzecz takiej opinii; (ii) a teraz podaj jeden kontrargument. Oto argument za taką tezą. Wzrostowi produkcji sprzyja wynagradzanie pracowników proporcjonalnie do efektów ich pracy (kto więcej pracuje, więcej zarabia). Skutkiem są zwykle znaczne różnice dochodów w społeczeństwie, czyli zdaniem wielu – niesprawiedliwość A oto kontrargument: zdaniem wielu ekonomistów w wielu krajach szybki wzrost jest m. in. efektem rozwoju oświaty i edukacji, czyli inwestycji w kapitał ludzki, a także polityki gospodarczej, której celem jest zwalczanie bezrobocia. Tego rodzaju działania przyczyniają się jednocześnie do zmniejszania różnic do-chodów obywateli. Ekonomiści ci wskazują także przykłady krajów, w których - mimo względnie niewielkiego zróżnicowania dochodów - od wielu lat trwa względnie szybki wzrost gospodarczy (np.: niektóre kraje Azji Południowo-Wschodniej). Czy sytuacja w Polsce po 1990 r. potwierdza, czy zaprzecza opinii z pytania (b)? Odpowiedź uzasadnij. Przykład Polski po 1990 r. zdaje się potwierdzać wiadomą tezę. PKB w Polsce po 1990 r. znacznie wzrósł, jednak towarzyszyło temu narastające rozwarstwienie dochodów (pomyśl np.: o skutkach bezrobocia i gwałtownym wzroście liczby bezdomnych, a także o dochodach polskich właścicieli sprywatyzowanych przedsiębiorstw po 1989 roku. 4

Zróżnicowanie tempa wzrostu gospodarczego 5 Zróżnicowanie tempa wzrostu gospodarczego

6

Granice wzrostu gospodarczego 7 Granice wzrostu gospodarczego

Czy wzrost gospodarczy jest zjawiskiem trwałym czy przejściowym? 8 Czy wzrost gospodarczy jest zjawiskiem trwałym czy przejściowym? Thomas R. Malthus (1766 – 1834) i prawo ludnościowe (pułapka Multazjańska): Liczba ludności rośnie szybciej niż ilość środków utrzymania (zwłaszcza żywności) Jak udało się uniknąć tej pułapki: Wzrost nakładów kapitałowych i postęp technologiczny w rolnictwie (wzrost produkcyjności), jak również zmiany trendów demograficznych (zmniejszenie dzietności kobiet). Kluczowa rola rynku – niedobór zasobu podnosi jego cenę, co pozwala na odpowiednie dostosowania po stronie popytu i podaży.

Czy wzrost gospodarczy jest zjawiskiem trwałym czy przejściowym? 9 Czy wzrost gospodarczy jest zjawiskiem trwałym czy przejściowym? Hipoteza konwergencji. Zdaniem części ekonomistów (pogląd ten da się zarówno wesprzeć, jak i obalić wykorzystując dane statystyczne prezentowane na slajdzie 4) istnieje tendencja do wyrównywania się poziomów rozwoju gospodarczego i poziomów życia (tzw. Efekt doganiania – catch-up effect) w różnych krajach. Przyczyny: Względna łatwość wyposażania pracowników w kapitał w krajach mniej zamożnych, Działanie prawa malejących przychodów krańcowych, Technologiczny i organizacyjny „efekt gapowicza”, Instytucje i wartości.

Czy naprawdę wciąż potrzebujemy wzrostu gospodarczego? 10 Czy naprawdę wciąż potrzebujemy wzrostu gospodarczego? Idea wzrostu zerowego i kontrowersje związane z miernikami wzrostu (np.: krytyka tempa wzrostu PKB jako adekwatnego wskaźnika zmian poziomu i jakości życia formułowana przez Z. Baumana) – por. spotkanie pierwsze.

Przyczyny wzrostu gospodarczego 11 Przyczyny wzrostu gospodarczego Wzrost nakładów pracy Wzrost produkcyjności pracy: Wzrost nakładów kapitału (techniczne uzbrojenie pracy, Wzrost zasobów kapitału ludzkiego, Postęp techniczny i organizacyjny, Korzyści ze skali, Zmiana struktury zatrudnienia, Pozostałe czynniki.

Przyczyny wzrostu gospodarczego 12 Przyczyny wzrostu gospodarczego   Przyczyny wzrostu gospodarczego w USA, 1929-1997 Źródło: E.F.Denison, Trends in American Economic Growth, 1929-1982, Washington Brookings Institution, Washington 1985, s. 30; szacunki C.R. McConnel i S.L.Brue, Economics. Principles, Problems, and Policies, McGraw-Hill, 1999, s, 374. Przyczyny wzrostu Znaczenie (w %) Wzrost nakładów pracy 33 Wzrost produkcyjności pracy 67 w tym w tym (w p. proc.) Wzrost nakładów kapitału 20 Wzrost wiedzy i doświadczenia pracowników 12 Postęp techniczny i organizacyjny 28 Korzyści skali 8 Zmiany alokacji zasobów w gospodarce Zmiany prawne, kulturowe, społeczne i inne -9 Razem 100

W jaki sposób do wzrostu gospodarczego przyczyniają się: 13 W jaki sposób do wzrostu gospodarczego przyczyniają się: Zwiększenie się ilości pracy w gospodarce? Więcej osób jest w stanie wytworzyć większą ilość dóbr. Wzrost produkcyjności pracy? Wzrost produkcyjności pracy oznacza, że z posiadanych zasobów ludzie są w stanie wytworzyć więcej dóbr. Zwiększenie się ilości kapitału przypadającej na zatrudnionego? Zwiększenie się ilości narzędzi, którymi dysponują pracownicy, umożliwia im wytworzenie większej ilości dóbr. Zmiany ilości kapitału ludzkiego? Podniesienie kwalifikacji pracowników umożliwia zwiększenie ilości wytwarzanych przez nich dóbr. Postęp techniczny? Postęp techniczny zwiększa produkcyjność pracy. Korzyści skali? Korzyści skali oznaczają zmniejszenie się przeciętnych kosztów produkcji. Z posiadanych zasobów społeczeństwo jest w stanie wytworzyć więcej dóbr. Zmiany struktury za-trudnienia? Przechodzenie pracowników z mniej wydajnych do bardziej wydajnych sektorów gospodarki przyczynia się do zwiększenia wytwarzanej w gospodarce ilości dóbr. Inne czynniki (np.: religia). Także inne czynniki, w tym religia, przyczyniają się do wzrostu gospodarczego. Na przykład, protestantyzm zdaniem wielu ekonomistów przyczynił się do powstania kapitalizmu, a zatem także do przyśpieszenia wzrostu gospodarczego.

Wahania tempa wzrostu gospodarczego 14 Wahania tempa wzrostu gospodarczego Wzrost nie jest równomierny, bywa szybki lub wolny, a czasem przeradza się w spadek wartości PKB (recesja). Od kilkuset lat w krajach rozwiniętych wielkość rzeczywistej produkcji waha się wokół wzrostowego trendu (średniej długookresowej). Ten trend odzwierciedla stopniowe powiększanie się produkcji potencjalnej (czyli zdeterminowanej zasobem i sposobem łączenia czynników produkcji). W długim okresie zmiany produkcji potencjalnej - Yp, są WZROSTEM GOSPODARCZYM. W okresie krótkim zmiany zagregowanych wydatków - AEPL powodują, że rzeczywista wielkość produkcji - YE, waha się wokół wielkości produkcji potencjalnej - Yp.

Wahania tempa wzrostu gospodarczego 15 Wahania tempa wzrostu gospodarczego Cykl koniunkturalny to wahania rzeczywistej wielkości produkcji wokół trendu długookresowego, który ukazuje zmiany wielkości produkcji potencjalnej. Typowy cykl koniunkturalny składa się z dwóch faz (recesja - recession i ekspansja - expansion) przedzielonych punktami zwrotnymi (szczyt - peak i dno - trough).

Wahania tempa wzrostu gospodarczego 16 Wahania tempa wzrostu gospodarczego Regularność cyklu koniunkturalnego nie jest wyraźna. Rodzi to pytania o przyczyny cykli koniunkturalnych. Odpowiedzi udzielane przez ekonomistów są w tym względzie bardzo różne: Przypadkowość (szoki podażowe i popytowe wywołane zdarzeniami losowymi), Cykl polityczny (przed wyborami rządzący za pomocą ekspansywnej polityki gospodarczej „nakręcają koniunkturę”), Umiędzynarodowienie cyklu koniunkturalnego (stan koniunktury w jednym kraju np. za pośrednictwem handlu zagranicznego wpływa na stan koniunktury w innych krajach).

Państwo a wzrost gospodarczy 17 Państwo a wzrost gospodarczy 1. Państwo tworzy warunki sprzyjające wzrostowi gospodarczemu: Rozwijanie rynków, Dbałość o wartość pieniądza, System ochrony i egzekucji praw własności. 2. Państwo – poprzez narzędzia polityki fiskalnej i pieniężnej - wpływa na (stabilizuje) wielkość zagregowanego popytu w gospodarce wydłużając fazę ekspansji i skracając fazę recesji. 3. Państwo wpływa na podaż w gospodarce poprzez wspieranie inwestycji w kapitał fizyczny i ludzki: Ulgi inwestycyjne, Wspieranie oszczędności, Budżet sektora finansów publicznych, Inwestycje zagraniczne. 4. Nakłady na badania i rozwój (B&R) i polityka przemysłowa. 5. Wolny handel.

18 W końcu lat dziewięćdziesiątych XX w. odsetki od wkładów bankowych nie były w Polsce opodatkowywane. Jaki wpływ na tempo wzrostu gospodarczego w Polsce wywarłoby objęcie tych dochodów podatkiem dochodowym? Odpowiedź uzasadnij. Negatywny. Opodatkowanie dochodów uzyskiwanych z tytułu oprocentowania wkładów bankowych powoduje spadek opłacalności oszczędzania. Malejące oszczędności mogą pociągnąć za sobą zmniejszenie inwestycji. Zaproponuj inne rozwiązanie, wywierające podobny wpływ na tempo wzrostu gospodarczego w Polsce. Alternatywą dla opodatkowania odsetek od wkładów w bankach jest opodatkowanie dochodów z lokat dokonywanych na rynku kapitałowym (zakup obligacji i akcji). Także w tym przypadku skutkiem będzie zmniejszenie się oszczędności społeczeństwa. W gospodarce często dochodzi do konfliktu efektywności ze sprawiedliwością. Pokaż to na przykładzie zdarzeń z dwóch powyższych punktów. W obu przypadkach zmniejszenie za pomocą podatków skali zróżnicowania do-chodów powoduje spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego, czyli zmniejsza stojącą do dyspozycji społeczeństwa ilość dóbr do podziału. Efektywność zostaje złożona na ołtarzu sprawiedliwości.