Irena Konopko Grajewo, marzec 2011r. Rozwój postaw twórczych u dzieci przedszkolnych i w młodszym wieku szkolnym. Irena Konopko Grajewo, marzec 2011r.

„zaufajcie dzieciom, bo one są twórcami przyszłości" (C. Freinet).

W Słowniku psychologicznym ( 1979, red W W Słowniku psychologicznym ( 1979, red W. Szewczuk) pojęcie postawy twórczej zostało zdefiniowane jako ; względnie trwała dynamiczna organizacja związana z określonym przedmiotem struktur i procesów poznawczych, emocjonalnych , oraz schematów zachowania się , którą charakteryzuje różny stopień złożoności, zwartości, siły, trwałości, natężenia ważności i adekwatności.

W życiu każdego dziecka szczególną rolę przypisuje się jego umiejętności poznawania otaczającego świata, rozumienia go, dostrzegania związków w nim zachodzących i współdziałania. Dla niektórych dzieci nie stanowi to żadnego problemu, dla innych jest to trudne, a jeszcze inne dzieci nie są w stanie sobie z tym w ogóle poradzić. Wyróżnić, więc można dzieci rozwijające się harmonijnie lub takie, których tempo rozwoju zakłócone jest częściowo (dysharmonia rozwojowa) lub globalnie (w różnym stopniu).

Podstawową formą aktywności dziecka w wieku przedszkolnym jest zabawa Podstawową formą aktywności dziecka w wieku przedszkolnym jest zabawa. To przez zabawę dziecko zdobywa nowe umiejętności, wiadomości, poznaje otaczający świat poprzez różne doświadczenia, uczy się współdziałania i współpracy w grupie rówieśniczej, doznaje poczucia bezpieczeństwa.

"Aktywność dziecka jest nie tylko jednym z czynników i wewnętrznych warunków rozwoju psychicznego, lecz można ją uważać za niezbędny wyznacznik procesów rozwojowych, za determinant, bez którego ów rozwój nie mógłby w ogóle się dokonywać i przebiegać". Czynnikiem pobudzającym organizm do aktywności są nie tylko potrzeby biologiczne, emocjonalne, ale i potrzeby poznawcze. Są to czynniki sterujące od wewnątrz.

Z kolei czynnikami sterującymi z zewnątrz aktywnością człowieka są zadania jakie stawia przed nim otoczenie fizyczne i społeczne. Jednakże także zewnętrzne zadanie może mieć całkowicie wewnętrzne pobudki, które skłaniają człowieka do podjęcia określonych działań w celu realizacji owego zadania, a z kolei wewnętrzne motywy powstałe na podłożu niezaspokojenia jakiejś potrzeby mogą mieć w swej istocie całkowicie zewnętrzne źródło.

w samokształceniu, zgodnie Twórcze działanie ucznia w szkole uwarunkowane jest między innymi stylem pracy nauczyciela - czy stymuluje on dziecko, czy hamuje, czy wytwarza pola wspólnej aktywności. Nauczanie oznacza w tym przypadku pomoc uczniowi w samokształceniu, zgodnie z motywacjami osobistymi ucznia. Zatem ważne jest, aby wiedzieć, co należy czynić, a czego unikać, chcąc wyzwolić twórcze działania w uczniu.

Współczesna szkoła powinna świadomie i konsekwentnie organizować takie działania, które rozbudzą naturalną aktywność i postawę twórczą w każdym dziecku. Pamiętajmy jednak, że w wychowaniu małego dziecka najważniejsza jest rodzina, dlatego też, aby wysiłki nauczycieli dawały najlepsze rezultaty, konieczna jest ścisła współpraca z rodzicami.

„Mamy prawo do szczęścia - szczęście to jest brać i dawać" – Jan Paweł II W pedagogice wczesnoszkolnej czynnikiem integrującym treści, strategie, metody i formy kształcenia oraz kontrolę i ocenę osiągnięć ucznia jest nauczyciel. Może on i powinien podejmować działania sprzyjające aktywizacji poznawczej oraz twórczej uczniów. Organizując tego rodzaju działalność nauczyciel musi być zorientowany w źródłach zainteresowań uczniów.

w poczuciu odpowiedzialności i mniejszej lub większej Działalność ucznia klas początkowych wykazuje cechy aktywności twórczej, gdy towarzyszą jej zjawiska: 1. automotywacja, 2. autosatysfakcja, 3. autorealizacja przebiegająca w poczuciu odpowiedzialności i mniejszej lub większej świadomości celu, 4. samodzielne tworzenie lub odkrywanie pożytecznych dla dziecka nowości.

że własnym wysiłkiem osiągnął coś dla siebie nowego i bardzo cennego. Bardzo ważne jest to, aby w kolejnych klasach wzrastał stopień świadomości celu twórczości, która stopniowo winna przenikać cały proces twórczy. Twórczość dziecka powinna być rezultatem jego działalności świadomej a nie przypadkowej, aby uczeń nie tylko tworzył lub odkrywał pożyteczne dla siebie nowości, ale też wiedział, że własnym wysiłkiem osiągnął coś dla siebie nowego i bardzo cennego.

w procesie aktywizowania uczniów jest metoda gier dydaktycznych Szkoła tradycyjna raczej preferuje podający styl nauczania, gdzie nauczyciel występuje w roli nadajnika, a uczeń to odbiorca. W myśl teorii nowoczesnej pedagogiki metody asymilacji wiedzy: jak wykład, opis, opowiadanie są wypierane przez metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy, metody waloryzacyjne i praktyczne, chociaż niektóre metody asymilacji wiedzy, jak pogadanka, dyskusja, praca z książką są użyteczne w pobudzaniu uczniów do współudziału w wytwarzaniu i przetwarzaniu informacji. Bardzo użyteczna w procesie aktywizowania uczniów jest metoda gier dydaktycznych

Najbardziej efektywnym sposobem rozwijania twórczej aktywności uczniów jest stosowanie strategii nauczania problemowego, w którym dominują metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy. Uczeń poprzez własna aktywność poznawczą i badawczą, w odniesieniu do znanych elementów podstawowych, rozwiązuje praktyczne, czy teoretyczne problemy samodzielnie.

„Zejdźcie na poziom dzieci, aby razem z nimi pracować, bawić się, popatrzeć na świat w zasięgu ich wzroku” C. Freinet

Proces twórczy obejmuje następujące fazy: a) odkrycie problemu b) analizowanie sytuacji problemowej c) wytwarzanie pomysłów rozwiązywania problemu d) weryfikowania pomysłów rozwiązywania problemu. Aktywność dziecka jest w pełni twórcza, gdy przejawia się w trzech podstawowych fazach działalności: planowania (obejmującego przygotowanie i projektowanie), realizowania i kontrolowania.

Zajęcia szkolne wymagają zastosowania zróżnicowanych form organizacyjnych. Praca grupowa i zbiorowa ma walory wychowawcze i kształcące. Sporą rolę w integrowaniu życia klasy może mieć nauczanie problemowe, realizowane w formie zbiorowej lub grupowej, choć większe szanse pobudzania aktywności stwarza stosowanie pracy grupowej - jednolitej lub zróżnicowanej.

Jednak najwięcej możliwości rozwijania aktywności twórczej, stwarza praca indywidualna, a głównie praca indywidualna-zróżnicowana, dostosowana do możliwości poznawczych uczniów, a głównie ich uzdolnień i zainteresowań. Formę tę należy uzupełniać pracą grupową lub zbiorową. Praca indywidualna dominuje również w pracy domowej, ale postuluje się odejście od typowych prac domowych na rzecz zadań typu przygotowawczego, kształcącego umiejętności eksperymentowania, obserwacji i operatywności wiedzy.

i wyrozumiałości w przypadku krytycznej oceny pracy uczniów. Aktywność uczniów może być rozwijana również poprzez czynności kontrolne i oceniające ze strony nauczyciela, jak i uczniów, również wdrażanie do samokontroli i samooceny. Nauczyciel może pomóc uświadomić uczniom jakie postępy uczynili, gdzie popełniają błędy, czy wnieśli coś nowego do swoich utworów, czy działają zgodnie ze schematem. Nauczyciele winna cechować postawa tolerancji i wyrozumiałości w przypadku krytycznej oceny pracy uczniów.

Aby nauczyciel mógł wyzwalać i rozwijać aktywność twórczą uczniów musi sam wykazywać inicjatywę twórczą. Powinien przyjmować postawę otwartości, przychylności i aprobaty dla uczniów o twórczym zachowaniu, tj. w sposób odmienny od innych rozwiązujących dany problem, czy oceniających jakieś zjawisko. Nauczyciel-twórca to również nauczyciel-inicjator, wprowadzający nowości.

Pomimo tego, że nauczyciel ma obowiązek realizowania celów i treści obowiązującego programu, to bardziej powinien koncentrować się na potrzebach i możliwościach uczniów niż na samym programie.

Jakże mało trzeba: jeden miły uśmiech, jedno słowo zachęty, trochę serdecznego ciepła, ludzka perspektywa i swoboda, a raczej prawo jednostki do wyboru własnej drogi, na którą wkracza się bez smyczy czy łańcucha i bez barier. Jeśli potraficie życzyć sercu trochę ciepła promykiem słońca, który wzbudzi zaufanie i nadzieję przezwyciężycie przymusową robotę rekruta i wasza praca będzie miała stuprocentową wydajność. Ten promyk słońca, to cały sekret nowoczesnej szkoły. (C. Freinet).