Standardy funkcjonowania bibliotek naukowych w Polsce "Polskie biblioteki akademickie w Unii Europejskiej" Biblioteka Główna Politechniki Łódzkiej, Łódź, 23-25 czerwca 2004 r. Standardy funkcjonowania bibliotek naukowych w Polsce Stan prac Zespołu ds. Standardów dla Bibliotek Naukowych Lidia Derfert-Wolf Biblioteka Główna Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy

Normy międzynarodowe i zalecenia dotyczące statystyki bibliotecznej i pomiarów efektywności Norma ISO 11620:1998, ISO 11620:1998/AD1:2003 Information and Documentation. Library performance indicators Raport techniczny ISO/TR 20983:2003 Information and documentation. Performance indicators for electronic library services Norma ISO 2789:2003 Information and Documentation. International Library Statistics Poll Roswitha, te Boekhorst Peter “Measuring Quality : International Guidelines for Performance Measurement in Academic Libraries”. IFLA 1996 NISO Z39.7-200X Draft "Information Services and Use: Metrics & statistics for libraries and information providers - Data Dictionary"

Pomiary efektywności i statystyka biblioteczna na świecie krajowe zestawy danych statystycznych i/lub wskaźników efektywności zbiorcze analizy lub badania porównawcze, np. benchmarking stowarzyszenia bibliotekarskie lub inne organizacje, przeważnie we współpracy z organami administracji rządowej ds. nauki albo edukacji i innymi instytucjami dane zbierane są często obowiązkowo, zwłaszcza jeśli biblioteka jest finansowana z budżetu państwa wskaźniki efektywności w oficjalnych raportach są najczęściej pochodnymi danych statystycznych gromadzonych przez biblioteki

Pomiary efektywności i statystyka biblioteczna w Polsce formularze Głównego Urzędu Statystycznego – w niewielkim stopniu zgodne z wymaganiami normy ISO 2789 brak ujednoliconej metody oceny funkcjonowania bibliotek bazującej na podstawowych wskaźnikach efektywności potrzeby i oczekiwania bibliotek przydatność oceny dla np. KBN, PKA, rankingów brak narzędzia do zbierania odpowiednich danych w sposób systematyczny brak instytucji nadzorującej i rozwijającej narzędzia i metody badań brak polskiego tłumaczenia norm w zakresie statystyki i pomiarów efektywności oraz zaleceń

Zespół ds. Standardów dla Bibliotek Naukowych utworzony po konferencji w AE w Krakowie w 2001 r. L. Derfert-Wolf (ATR w Bydgoszczy) E. Dobrzyńska-Lankosz (AGH w Krakowie) W. Dziadkiewicz (Uniwersytet Śląski w Katowicach) M. Górny (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu) E. Górska (Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy) M. Górski (Politechnika Krakowska) A. Jazdon (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu) M. Kłossowska (GBPiZS w Warszawie) D. Pawelec (Uniwersytet Śląski w Katowicach) A. Sokołowska-Gogut (Akademia Ekonomiczna w Krakowie) T. Wildhardt (Akademia Pedagogiczna w Krakowie)

Zespół ds. Standardów dla Bibliotek Naukowych Projekt „Analiza funkcjonowania bibliotek naukowych w Polsce” Częściowo finansowany ze środków MENiS Prace Zespołu wpisane do zadań KDBSW w punkcie "standaryzacja działalności bibliotek, badania porównawcze" Porozumienie Cele opracowanie metody oceny funkcjonowania bibliotek naukowych pozyskiwanie danych do bazy komputerowej w celu opracowania wskaźników i standardów dla bibliotek naukowych prowadzenie badań porównawczych wyników analizy ze wskaźnikami i standardami funkcjonowania zagranicznych bibliotek naukowych opracowywanie i publikowanie rocznych raportów.

Prace Zespołu Opracowanie kwestionariusza ankiety Opracowanie programu komputerowego do gromadzenia danych z ankiet Gromadzenie danych, gromadzenie uwag Promocja Analiza danych z ankiet wg danych z 2002 r.

Kwestionariusz ankiety Wzorce - konferencja „krakowska”, TEMPUS JEP Działy: pracownicy zbiory biblioteczne budżet infrastruktura udostępnianie zbiorów usługi informacyjne dydaktyka, własne wydawnictwa, własne bazy danych współpraca bibliotek, organizacja imprez bibliotecznych, aktywność zawodowa pracowników 50 pytań 42 wskaźniki (13 podawanych przez biblioteki + 29 obliczanych automatycznie)

Program komputerowy - założenia wypełnianie, modyfikacja i wysyłanie danych on-line przez biblioteki, na podstawie opisanego wyżej kwestionariusza automatyczne obliczane wybranych wskaźników efektywności na podstawie danych z ankiet automatyczna weryfikacja poprawności wypełnienia pól w ankiecie badania porównawcze prowadzone przez Zespół ds. Standaryzacji - zestawienie danych zbiorczych z danego roku lub na przestrzeni kilku lat, opracowanie wieloaspektowej analizy wybranych danych i wskaźników efektywności analizowanie danych oraz wskaźników efektywności indywidualnie przez biblioteki, w danym roku lub w przedziałach wieloletnich (analiza porównawcza).

Aplikacja internetowa witryna WWW - informacje o projekcie, instrukcje, kwestionariusz ankiety, przydatne linków, wyniki badań moduł dla bibliotek do pobierania, wypełniania i przesyłania on-line ankiety oraz analizowania danych własnej biblioteki (formularz dla bibliotek akademickich i publicznych oraz branżowych) moduł dla administratora - rejestrowanie bibliotek, kontakt, zmiany w ankietach baza komputerowa do przechowywania i przetwarzania danych z ankiet moduł dla Zespołu - analiza statystyczna, raporty

http://ssk.bu.amu.edu.pl/standaryzacja/index.htm

„Analiza ...” w liczbach do 15.06.2004 r. Zarejestrowanych bibliotek naukowych - 54, w tym: 49 akademickich (39 państwowych i 10 niepaństwowych), 3 publiczne 2 branżowe Ankietę za 2002 r. w całości wypełniło 17 bibliotek, w tym 16 akademickich (8 politechnik, 6 uniwersytetów, 2 inne) i 1 publiczna. Ankietę za 2003 r. w całości wypełniło 10 bibliotek

Analiza danych z ankiet - 2002 r. Analizie poddano: wskaźniki podawane przez biblioteki wskaźniki obliczane przez program automatycznie dane dotyczące procentowego udziału wpływów i wydatków w budżecie Wszystkie wskaźniki dotyczące "wydajności" biblioteki są podawane w przeliczeniu na ogólną liczbę pracowników działalności podstawowej Wyniki podano w postaci zarówno średniej arytmetycznej, jak i mediany Większość wyników pokrywa się z danymi z badań przed konferencja "krakowską" (dane z 2000 r.)

Procentowy udział podstawowych wydatków w budżetach bibliotek (średnia)

Procentowy udział wpływów w budżetach bibliotek (średnia)

Procentowy udział wydatków na zbiory w budżetach bibliotek (mediana)

Inne wskaźniki (mediany) Uniwersytety Politechniki Budżet biblioteki jako procent budżetu Uczelni 4,95 2,57 Zarejestrowani użytkownicy z uczelni jako procent potencjalnych użytkowników 84,40 69,36 Liczba vol. nabytków na 1 użytkownika 0,12 0,19 Liczba wypożyczeń na 1 zarejestrowanego czytelnika 6,76 6,84 Liczba wypożyczeń na 1 pracownika biblioteki 1467,70 1850,40 Liczba użytkowników na 1 pracownika biblioteki 293,15 409,29 Czas przysposobienia dokumentu 11 14 Zbiory opracowane komputerowo jako procent ogólnej liczby zbiorów 19 51,75 Procent opisów katalogowych pobieranych ze źródeł zewnętrznych 25 0 średnia 3,18

Wykaz zmian w kwestionariuszu za 2004 r. uszczegółowienie terminologii związanej z rodzajami zbiorów, głównie zbiorów specjalnych i dokumentów elektronicznych, bardziej szczegółowe komentarze w dziale "pracownicy" (przeliczanie wg etatów, a nie osób) bardziej szczegółowe komentarze w dziale "budżet" (dokładniejsze opisy rodzajów wpływów i wydatków), bardziej szczegółowe komentarze w dziale "bazy danych", "współpraca bibliotek", "aktywność zawodowa pracowników", dodanie wskaźnika "wydatki na komputeryzację (sprzęt komputerowy, oprogramowanie) w przeliczeniu na 1 użytkownika / studenta"

Wnioski i plany na przyszłość przydatność „Analizy...” dla całego środowiska i instytucji oceniających powodzenie zależy od większego zainteresowania w/w osób i gremiów obowiązkowe wypełnianie ankiet ??????? Porównywaniw wyników wxłasnej biblioteki ze średnią w danej grupie dostosowania kwestionariusza ankiety do wymagań normy ISO 2789 ze szczególnym uwzględnieniem źródeł elektronicznych wypracowania wskaźników efektywności zgodnych z normą ISO 11620 standardowy formularz badań użytkowników (ocena funkcjonowania) wypracowanie systemu współczynników – wag - porównanie tych samych danych w bibliotekach o różnych funkcjach i różnych strukturach organizacyjnych