Is Poland friendly towards disabled people?

STATYSTYKA: 2,1 mln ON w wieku produkcyjnym (= 8,7% społeczeństwa) tylko 24,6% jest aktywnych zawodowo, co wynosi ok 0,5 mln – 2009 rok. DLACZEGO?

*niekorzystny wizerunek OzN: - społeczne spostrzeganie i stereotypy: => mało atrakcyjna => nie kreatywna i mało aktywna - utrwalona i umacniana przez media pozycja społeczna - ugruntowana również w samych OzN (brak wiary w zmiany) * słaba sytuacja ekonomiczna: - niskie wykształcenie => warunki i oferta - brak odpowiedniego wspomagania - mało atrakcyjne stanowiska pracy - pułapki rentowe, brak wspomagania - brak asystentów osobistych wspomagających zarówno OzN i ich najbliższych (obowiązek opieki)

* Bariery architektoniczne i komunikacyjne: Stereotyp osoby pozostającej w zaciszu domu! Niepełnosprawność to nie ułomność własna ale nieodpowiednia i nieprzystosowana przestrzeń wokół - Polska a Unia Europejska - Zmiany w przestrzeni i komunikacji - Różnica miasto/obszar pozamiejski - Transport w miastach i poza miastami => WYKLUCZENIE

* Nieprzestrzeganie prawa i braki legislacyjne: - brak kompleksowej polityki i zróżnicowania niepełnosprawności: na ruchową, sensytywną i intelektualną => np. przewodnik dla osób niewidomych, asystent osobisty dla osób niesamodzielnych - niewłaściwy model: opieki zamiast wspomagania (jesteśmy teoretycznie beneficjentami wszystkich praw, ale pozostaje to wyłącznie na papierze – brak rzeczywistego wyrównywania szans: konkurowanie na rynku pracy, dostępu do edukacji czy kultury, swobodnego przemieszczania się, ochrony przed przemocą, prawo do tajnego głosowania a pełnomocnik) - Nie przestrzeganie istniejącego prawa polskiego - Nie respektowanie praw Uni Europejskiej - ( => deklaracja barcelońska) => WYKLUCZENIE

PRZYZWOLENIE NA DYSKRYMINOWANIE JEDNEJ GRUPY SPOŁECZNEJ WYŁĄCZNIE ZE WZGLĘDU NA OGRANICZENIA WYNIKAJĄCE ZE SPOSOBU PORUSZANIA SIĘ CZY ALTERNATYWNEGO ODCZYTYWANIA OTOCZENIA => WYKLUCZENIE

* Podstawowe Akty Prawne: Karta Praw Osób Niepełnosprawnych ON mają prawo do niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia oraz nie mogą podlegać dyskryminacji - Uchwała Sejmu RP - 1 sierpnia 1997 Komentarz: Jest to niewątpliwie bardzo ładnie i szlachetnie brzmiące stwierdzenie, nie dające jednak możliwości egzekwowania wspomnianych w nim praw

* Podstawowe Akty Prawne: Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu ON 27 sierpnia 1997 DU z 2010r., Nr 214 w którym Sejm obok określenia definicji ON organizacji pozarządowych, sposobu orzekania i rehabilitacji, ustala uprawnienia ON a także zasady zatrudniania ON, obowiązki i uprawnienia pracodawców - Brak zróżnicowania na stopień niesamodzielności i możliwości indywidualne - jednakowe ulgi dla wszystkich zaliczonych do tej samej grupy (np. parkingowe), kryterium otrzymywania pomocy finansowej czy opiekuńczej (opłaty za opiekunki) i in.

* Inne problemy prawne: Prawo budowane. Nie respektowanie prawa z powodu niskich sankcji (1000 pln wobec kosztu przystosowania…) Łatwo uzyskiwana zgoda na odstępstwo od dostosowania budynków (art. 9 Ust. O Prawie Budowlanym) Ubezwłasnowolnienie k.c. wyraźnie podkreśla, że może być ono stosowane ze względu na ochronę osób a nie wygodę urzędników - Doradza się ubezwłasnowolnienie w celu łatwiejszego załatwiania spraw, np. związanych ze świadczeniami (bo pacjent nie może się podpisać czy swobodnie poruszać), zaopatrzeniem ortopedycznym itd.

* Inne problemy: Osobiste stawiennictwo - Konieczność osobistego stawiennictwa po odbiór paszportu, dowodu i niektórych dokumentów Głosowanie przez pełnomocnika albo w innej komisji Konieczność zmiany komisji albo przez pełnomocnika ze względu na bariery ruchowe czy wzrokowe - Brak możliwości wyjścia komisji poza teren działania komisji Konstytucja: gwarancja osobistego, tajnego (czyli dyskretnego) głosowania. Tematy tabu: - Propozycja usuwania ciąży nie ze względów zdrowotnych - Seksualność ON - Wykorzystywanie i nadużywanie przemocy przez osoby opiekujące się

* Inne problemy: Nierówność edukacyjna Dzieci z niepełnosprawnością mają prawo do nauki: szkoły integracyjne, specjalne i ogólnodostępnych. Ale: osoba wspomagająca (pomagająca uczniowi podczas zajęć) może zostać zatrudniona jedynie w placówce integracyjnej i specjalnej. W szkołach ogólnodostępnych NIE. Dyskryminacyjny jest sam podział szkół na ogólnodostępne, specjalne i integracyjne. Studenci a Uniwersytety: - Niedostępne wydziały, - brak odpowiedniego wspomagania zaplecza studenta

* w/w problemy wymagają: Zmian prawnych, m.in. w systemie orzecznictwa oraz egzekwowania prawa istniejącego - skorzystania z rozwiązań europejskich, m.in. Deklaracji Barcelońskiej zajmującej się przestrzenią miejską (kompleksowa i planowa polityka miasta) Stworzenia spójnego systemu wsparcia pozwalającego indywidualnie wyrównywać szanse i uruchomić ogromny potencjał ludzki: - program mieszkań wspomaganych i treningowych - program asystenta osobistego - program rzecznika OzN opartego o wspólną pracę grup dyspanseryjnych: ruchowych (osoby na wózkach i z wózkami oraz os.starsze), niewidomych i głucho-niemych - program uzyskiwania kompleksowej informacji i pomocy

* Co jest przyczyną wykluczenia, obok barier natury technicznej: Brak zrozumienia problemu i strach przed nieznanym - tzw oswojenie tematu Brak poczucia jedności społecznej - bez podziału na oni i my: osoba z niepełnosprawnością a nie niepełnosprawna! Strach przed nieznanym - czyli stereotypy wykluczające Rozwiązanie: Zmiana wizerunku osób z niepełnosprawnością jako podstawowego problemu i podstawy podziału i wykluczenia *dotyczy zarówno osób Pro-Schodowych jak i Non-Schodowych Widzących oczami czy innymi zmysłami Mówiącymi ustami czy alternatywnie

* Podsumowując: OzN żyją na co dzień: - w nieprzystosowanym otoczeniu, - przy ogólnym przyzwoleniu na brak wyrównywania szans i łamanie praw człowieka (np. swobodnego dostępu), - bez podejmowania konkretnych działań na ich rzecz (zasłanianie się ekonomią) pieniądz usprawiedliwia dyskryminację jesteśmy w gorszej sytuacji niż osoby sprawne.

Zagwarantowanie praw człowieka osobom z niepełnosprawnością (i egzekwowanie ich) wymaga stworzenia mechanizmów umożliwiających wyrównanie szans. Wiele osób niepełnosprawnych, stało by się osobami żyjącymi z niepełnosprawnością, gdyby uzyskały możliwości przystosowania mieszkań, transportu, miejsc pracy. Inaczej byśmy poruszali się ale Wasz świat stałby się Naszym wspólnym Światem.

Zapominanie, że jesteśmy pełnoprawnymi uczestnikami życia i mamy takie same prawa jak osoby poruszające się inaczej (tzn. na własnych nogach), widzące czy słyszące – to objaw dyskryminacji ON. Do chwili obecnej nie mówi się o tym w sposób otwarty i jest to ogromny problem występujący w Polsce.

Dziękuję za uwagę, Marek Sołtys Fundacja TPSW Mobile: (+48)