Rynek zbóż i działania Agencji Rynku Rolnego Marzena Trajer Agencja Rynku Rolnego Dyrektor Biura Analiz i Programowania 1 Warszawa, czerwiec 2013 1

Plan wystąpienia Miejsce Polski na świecie i w UE Rynek zbóż na świecie i w UE Zasiewy zbóż w Polsce Podaż zbóż w Polsce Zużycie zbóż w Polsce Handel zagraniczny Ceny zbóż w Polsce na tle wybranych krajów UE Działania Agencji Rynku Rolnego 2

Udział wybranych krajów w światowych zbiorach zbóż w 2010 r. 3 Źródło: GUS – Rocznik Statystyczny 2012 r.

Prognoza zmian zbiorów zbóż na świecie w sezonie 2013/2014 w odniesieniu do 2012/2013 36% 6% 19% 5% 23% 10% 2% 4 Źródło: FAS USDA: Grain: World Markets and Trade, czerwiec 2013. 4

Światowe zbiory zbóż (w mln ton) *Zmiana w % - 2013/14 w porównaniu do 2012/13 Źródło: FAS USDA, Grain: World Markets and Trade, czerwiec 2013 r.

Światowe zbiory i zużycie zbóż Źródło: FAS USDA, Grain: World Markets and Trade, czerwiec 2013 r.

Zbiory zbóż w UE Ogółem prognozowane zbiory (łącznie z Chorwacją) 298,4 mln ton 7 Źródło: FAS USDA, Grain: World Markets and Trade, czerwiec 2013 r.

Obroty handlu zagranicznego zbożami* UE * Łącznie z przetworami zbożowymi w ekwiwalencie ziarna. 8 Źródło: FAS USDA, Grain: World Markets and Trade, czerwiec 2013r.

Bilans zbóż w UE-27 9 Źródło: FAS USDA: Grain: World Markets and Trade, czerwiec 2013 r.

POLSKA NIEMCY FRANCJA RUMUNIA WĘGRY HISZPANIA WŁOCHY 10

Zmiany w zbiorach zbóż w UE Porównanie prognozowanych zbiorów zbóż u głównych producentów sezon 2013/2014 do 2012/2013 Francja -2,4% Niemcy -1,3% Polska -2,5% Włochy 2,8% Wielka Brytania 1,2% Hiszpania 34,5% Węgry 27,7% Rumunia 35,7% 11 Źródło: Komisja Europejska

Zbiory zbóż w wybranych krajach WNP *Zmiana w % - 2013/14 w porównaniu do 2012/13 Źródło: FAS USDA: Grain: World Markets and Trade, czerwiec 2013 r.

Powierzchnia zasiewów zbóż u głównych producentów w UE mln ha 9,0-9,6 7,6-8,6 6,6-7,0 5,8-6,6 Polska jest na drugim miejscu w UE pod względem powierzchni zasiewów zbóż, jednak plony są znacząco niższe 13 Źródło: Eurostat (w latach 2006-2012)

Zbiory zbóż u głównych producentów w UE mln ton 59-70 41-50 22-30 19-24 Większe zbiory niż Polska osiągają Francja i Niemcy 14 Źródło: Eurostat (w latach 2006-2012)

Struktura zasiewów w Polsce w 2011 r. (%) Powierzchnia zasiewów w 2011 r. – 10 576 tys. ha 15 Źródło: GUS – Rocznik Statystyczny 2012 r.

Struktura uprawy zbóż w 2012 r. Powierzchnia uprawy zbóż ogółem – 7 700 tys. ha 16 Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych GUS, „Przedwynikowy szacunek głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych 2012 r.”

Plony zbóż w Polsce Źródło: GUS, Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2012, 2012 r.- Wynikowy szacunek produkcji głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych w 2012 r. 17

Zbiory i skup zbóż w Polsce w latach 2003-2012 18 Źródło: dane GUS

Skup zbóż w Polsce 19 Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych GUS, „Przedwynikowy szacunek głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych 2012 r.” 19

Wykorzystanie ziarna zbóż w Polsce w latach 2004/05-2012/13 Źródło: obliczenia ARR na podstawie danych GUS, IERiGŻ-PIB.

Asortyment produktów zbożowych

Handel zagraniczny ziarnem i przetworami zbożowymi w latach gospodarczych 2008/09-2011/12 22 Źródło: obliczenia ARR na podstawie danych MF. 22

Handel zagraniczny ziarnem zbóż w latach gospodarczych 2008/09-2011/12 23 Źródło: obliczenia ARR na podstawie danych MF.

Handel zagraniczny ziarnem pszenicy w latach gospodarczych 2008/09-2011/12 24 Źródło: obliczenia ARR na podstawie danych MF. 24

Handel zagraniczny ziarnem kukurydzy w latach gospodarczych 2008/09-2011/12 25 Źródło: obliczenia ARR na podstawie danych MF. 25

Kierunki eksportu ziarna zbóż w sezonie 2011/2012 (tys. ton) 26 Źródło: dane MF

Kierunki importu ziarna zbóż w sezonie 2011/2012 (tys. ton) 27 Źródło: dane MF

Handel zagraniczny produktami przetwórstwa wstępnego (w wadze produktu) w latach gospodarczych 2008/09-2011/12 28 Źródło: obliczenia ARR na podstawie danych MF.

Handel zagraniczny wtórnego przetwórstwa (w wadze produktu) w latach gospodarczych 2008/09-2011/12 29 Źródło: obliczenia ARR na podstawie danych MF.

Zmiany krajowej podaży zbóż i samowystarczalność produkcji ** Procent pokrycia zużycia krajowego przez krajową produkcję * prognoza 30 Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych IRGŻ-PIB oraz GUS, szacunek i prognoza ARR.

Ceny skupu pszenicy w wybranych krajach UE 31 Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych Komisji Europejskiej

Ceny jęczmienia w Polsce i innych krajach UE 32 Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych Komisji Europejskiej

Ceny skupu kukurydzy w wybranych krajach UE 33 Źródło: opracowanie ARR na podstawie danych Komisji Europejskiej

Liczba gospodarstw prowadzących uprawę zbóż ogółem wg grup obszarowych powierzchni użytków rolnych

Udział powierzchni uprawy zbóż w gospodarstwach wg grup obszarowych powierzchni użytków rolnych

Działania Agencji Rynku Rolnego na rynku zbóż

Interwencyjny zakup i sprzedaż zbóż

Interwencyjny zakup i sprzedaż zbóż Termin interwencji – od 1 listopada do 31 maja Od akcesji Polski do UE ARR zakupiła – 2 136,6 tys. ton (w latach 2004-2006 i 2009-2010) i w ramach programu pomocy żywnościowej dla najuboższej ludności UE wydała 669,2 tys. ton zbóż (z tego: 443,8 tys. ton jęczmienia i 225,4 tys. ton pszenicy)

Zboża przejęte na zapasy interwencyjne przez ARR w latach 2004/05 - 2009/10 (tys. ton) Ogółem 2 137 tys. ton

Ceny zbóż w Polsce w okresie interwencji (listopad-maj)

Rodzaj i ilość zbóż przejęte na zapasy interwencyjne przez ARR w latach 2004/05 - 2009/10 (tys. ton) Ogółem pszenica – 1 297 tys. ton jęczmień – 587 tys. ton kukurydza – 253 tys. ton

Zakup interwencyjny zbóż w UE i w Polsce w latach 2004/05 - 2010/11 (w tys. ton) Ogółem UE – 30 352 tys. ton Polska – 2 137 tys. ton (7%)

Zakupy interwencyjne zbóż Od roku gospodarczego 2010/2011 interwencyjne zakupy zbóż są limitowane. Roczny limit wynosi: pszenica zwyczajna – 3 mln ton dla całej UE, pozostałe zboża (pszenica durum, jęczmień, kukurydza i sorgo) – po 0 ton. W ramach limitu pszenica jest kupowana po cenie referencyjnej, która wynosi 101,31 €/tonę. Po wykorzystaniu limitu, jeżeli sytuacja podażowo-popytowa będzie tego wymagała, decyzją KE może zostać uruchomiony zakup ww. zbóż, w ramach procedury przetargowej. Cena zakupu w zaakceptowanych przez KE ofertach przetargowych nie może być wyższa od ceny referencyjnej.

Działania promocyjne „Makarony Europy” 3-letni program informacyjny dotyczący makaronów realizowany od 2012 r. Rynki – Ukraina. Budżet – 3 mln EUR (netto). Wnioskodawca – Polska Izba Makaronu. Wydatki ARR na program wyniosły 3,4 mln zł /na 31.05.2013 r./ * 20% kwoty netto + VAT.

Wymiana towarowa z krajami trzecimi na rynku zbóż i ryżu (maj 2004 – maj 2013) Rynek zbóż: Aktualnie system pozwoleń obejmuje przywóz wybranych produktów: bez preferencji – w ilości większej, w zależności od produktu, niż 5000 kg lub 1000 kg preferencyjny bez ustalonych z góry ograniczeń ilościowych oraz w ramach kontyngentów taryfowych – każdej ilości produktu ARR wydała 1,8 tys. pozwoleń na przywóz Aktualnie system pozwoleń obejmuje wywóz bez refundacji wybranych produktów w ilości większej, w zależności od produktu, niż 5000 kg lub 500 kg ARR wydała 4,6 tys. pozwoleń na wywóz Rynek ryżu: Aktualnie system pozwoleń obejmuje przywóz wybranych produktów: bez preferencji – w ilości większej niż 1000 kg preferencyjny bez ustalonych z góry ograniczeń ilościowych oraz w ramach kontyngentów taryfowych – każdej ilości produktu ARR wydała 1,4 tys. pozwoleń na przywóz Aktualnie system pozwoleń obejmuje wywóz bez refundacji wybranych produktów w ilości większej 500 kg ARR wydała 182 pozwolenia na wywóz 45

Dopłaty do materiału siewnego 46 46

Dopłaty do materiału siewnego Mechanizm, uruchomiony przez ARR w 2007 r., umożliwia rekompensowanie rolnikom części kosztów zakupu materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany Dopłaty do materiału siewnego są udzielane producentom, przede wszystkim w ramach pomocy de minimis w rolnictwie. W okresie trzech lat obrotowych łączna kwota pomocy de minimis dla jednego producenta rolnego, nie może przekroczyć 7,5 tys. EUR ARR udziela dopłat producentom rolnym na ich wniosek, do powierzchni gruntów ornych obsianych lub obsadzonych materiałem siewnym kategorii elitarny lub kwalifikowany

Wykaz gatunków roślin uprawnych, do których przysługuje dopłata rośliny zbożowe: pszenica (zwyczajna i mieszańcowa), żyto (populacyjne, syntetyczne lub mieszańcowe), jęczmień, pszenżyto, owies, pszenica twarda (gatunek objęty dopłatą od 13.06.2013 r.) rośliny strączkowe: łubin (żółty, wąskolistny lub biały), groch siewny (odmiany roślin rolniczych), bobik, wyka siewna, soja (gatunek objęty dopłatą od 13.06.2013 r.) ziemniak mieszanki: mieszanki zbożowe i mieszanki pastewne (sporządzone z gatunków objętych dopłatami, z wyłączeniem ziemniaka) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 maja 2013 r. w sprawie wykazu gatunków roślin uprawnych, do których materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany przysługuje dopłata z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany (Dz. U. z 2013 r., poz. 615). Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 maja 2013 r. w sprawie minimalnej ilości materiału siewnego, jaka powinna być użyta do obsiania lub obsadzenia 1 ha powierzchni gruntów ornych (Dz. U. z 2013 r., poz. 616).

100 zł – w przypadku zbóż, mieszanek zbożowych i pastewnych Stawki dopłat Od dnia 1 grudnia 2007 r. stawki dopłat do 1 ha powierzchni gruntów ornych obsianych lub obsadzonych materiałem siewnym kategorii elitarny lub kwalifikowany wynoszą odpowiednio: 100 zł – w przypadku zbóż, mieszanek zbożowych i pastewnych 160 zł – w przypadku roślin strączkowych 500 zł – w przypadku ziemniaków

Dopłaty do materiału siewnego – wydatki ARR (w mln zł) i powierzchnia (w tys. ha), do której udzielono dopłat Ogółem 413 mln zł Źródło: dane ARR

Dopłaty do materiału siewnego Liczba beneficjentów korzystających z dopłat do materiału siewnego w 2012 r. – 60,3 tys. (wzrost w stosunku do 2011 r. o 2,2%, a w stosunku do 2009 r. aż o 44,7%) Zwiększa się udział powierzchni gruntów ornych (objętej dopłatami z ARR), obsianej materiałem siewnym kategorii elitarny lub kwalifikowany roślin zbożowych w powierzchni zasiewów zbóż ogółem z mieszankami zbożowymi (w 2012 r. wyniósł on 11% wobec 9,9% w 2011 r. i 8,4% w 2010 r.)

Procentowy udział powierzchni roślin strączkowych, zbożowych i ziemniaka w powierzchni zasiewów objętej dopłatami Grupa roślin 2010 r. 2011 r. 2012 r. Rośliny strączkowe 2,8 2,0 1,7 Rośliny zbożowe 94,3 95,2 95,9 Ziemniak 2,9 2,4

Zakup materiału siewnego Według danych GUS wzrasta zainteresowanie zakupem materiału siewnego – w sezonie gospodarczym 2011/2012 sprzedaż kwalifikowanego ziarna zbóż podstawowych wyniosła 175 tys. ton i była o 24,1% większa niż w sezonie 2008/2009.

Dopłaty do materiału siewnego W dniu 25 czerwca 2013 r. upływa termin składania do OT ARR wniosków o dopłaty do materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany w ramach pomocy de minimis w rolnictwie Od 13 czerwca br. wnioski o dopłaty mogą dotyczyć również soi i pszenicy twardej Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 maja 2013 r. w sprawie wykazu gatunków roślin uprawnych, do których materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany przysługuje dopłata z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany (Dz. U. z 2013 r., poz. 615). Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 maja 2013 r. w sprawie minimalnej ilości materiału siewnego, jaka powinna być użyta do obsiania lub obsadzenia 1 ha powierzchni gruntów ornych (Dz. U. z 2013 r., poz. 616).

Pomoc de minimis w rolnictwie W Komisji Europejskiej trwają prace nad projektem rozporządzenia w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy de minimis w sektorze produkcji rolnej w latach 2014-2020. Nowe rozporządzenie będzie obowiązywało od 1 stycznia 2014 r.

Agencja Rynku Rolnego ul. Nowy Świat 6/12 00-400 Warszawa Dziękuję za uwagę Agencja Rynku Rolnego ul. Nowy Świat 6/12 00-400 Warszawa www.arr.gov.pl 56