Zamek w Malborku

O zamku Malborskim W krajobraz wschodniej krawędzi Żuław Wiślanych, od schyłku XIII do połowy XV stulecia wpisywano jeden z największych zespołów obronnych średniowiecznej Europy - Zamek i miasto Malbork. Powstawał on ewolucyjnie, w trakcie realizacji koncepcji tworzenia przez Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego, zwanego w Polsce Zakonem Krzyżackim - państwa w Prusach. Zakon został założony w okresie wypraw krzyżowych w latach 1190 - 1198 w Palestynie dla niesienia pomocy niemieckim pielgrzymom. Podobne, jak wcześniej powstałe zgromadzenia rycerskie templariuszy i joannitów, wywodził się z bractwa opiekuńczego. Mnisi, oprócz opieki nad ubogimi i chorymi, podczas ślubów zakonnych przyjmowali także obowiązek walki z niewiernymi. Było to jedno z podstawowych zadań, jakie określała reguła zatwierdzona w 1199 roku przez papieża Inocentego III. Zgodnie z jej statutami, podstawowe grupy w Zakonie Krzyżackim stanowili bracia świeccy - rycerze i księża zakonni. Składali oni śluby wieczyste.

Trzecią i czwartą kategorię członków Zakonu tworzyli służebni i tzw Trzecią i czwartą kategorię członków Zakonu tworzyli służebni i tzw. półbracia. Pełnili oni funkcje pomocnicze w armii oraz administracji i mogli należeć do zgromadzenia na stałe lub czasowo, w zależności od złożonych ślubów. Zakon nie stawiał zbyt wygórowanych wymagań w stosunku do nowicjuszy. Wystarczyło wykazać się szlachectwem, znajomością języka niemieckiego i w przeciągu półrocznego nowicjatu opanować podstawowe modlitwy. Reguła preferowała brata - rycerza, a nie ascetycznego mnicha. Podstawą wszelkich sukcesów militarnych Zakonu była dyscyplina. Rycerzowi nie wolno było do snu zdejmować obuwia ani koszuli. Musiał być zawsze gotowy, zdolny do walki. Statuty zakonne i regulamin wojskowy określały miejsce i obowiązki rycerza w czasie wojny i pokoju. W razie wykroczenia stosowano różnego rodzaju kary, włącznie z chłostą. Raz na tydzień, podczas zgromadzenia kapituły członkowie konwentu wyznawali publicznie, wobec współbraci, swoje wykroczenia. Nie wolno im było posiadać żadnej własności a wszelkie przejawy zbytku, np. w ozdobnym uzbrojeniu, były czynem nagannym. Jednakże z biegiem czasu surowa reguła uległa złagodzeniu, a władze Zakonu już w XIV wieku tolerowały wykroczenia swoich członków.

W ciąg umocnień obronnych zapewne najpierw drewniano-ziemnych a od XIV wieku murowanych, wkomponowano (od strony wschodniej) szereg trójściennych (otwartych od wnętrza miasta) baszt i cztery bramy. Najwięcej uwagi poświęcono umocnieniom od strony południowej. Wzniesiono tu cztery linie murów, wał ziemny i wykopano dwie fosy. Na krańcach wału, opasanego murami oporowymi ustawiono cylindryczne baszty połączone ścianą przegrodową (z przepustami wodnymi) z zewnętrznym i wewnętrznym ciągiem obronnym. Najważniejszym akcentem architektonicznym i obronnym był zespół bramy wjazdowej - Marickiej, zwanej również Przewozową lub (później) Sztumską. Tworzyła go kilkukondygnacyjna wieża bramna, stojąca na linii muru wewnętrznego z przejazdem i furtą dla pieszych, mosty i długi (nad zewnętrzną fosą) budynek przedbramia wkomponowany pomiędzy mur środkowy i zewnętrzny. Na piętrze tego budynku mieściła się kaplica pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny z cudownym obrazem Matki Bożej.

Największy trzeci człon malborskiej warowni, Przedzamcze (zwane także Zamkiem Niskim) zostało założone w I połowie XIV wieku na obszernej terasie zalewowej Nogatu i posiadało charakter gospodarczy. Zlokalizowano tu przede wszystkim warsztaty, magazyny, zbrojownie, stajnie na 400 koni, obory, spichlerze, kościół p. w. św. Wawrzyńca, szpital i mieszkania dla służby. Dwukrotnie przewyższający obszarem pozostałe człony Zamek Niski posiadał także rozbudowany, własny system obronny, w który wkomponowano bramy wjazdowe - newralgiczne miejsca każdej fortyfikacji. Bram wjazdowych na zamek w Malborku było kilka lecz niezależne od kierunku wszystkie prowadziły przez Przedzamcze i dalej, już Jednym ciągiem na Zamek Średni i Wysoki. Goście wjeżdżający od zachodu do malborskiego zamku w I połowie XV wieku musieli przejechać około: 14 bram, 4 zwodzone mosty i 3 kraty brony z mechanizmem zdolnym do natychmiastowego (w razie potrzeby) zablokowania wjazdu. Podobnie skomplikowany był wjazd od wschodu poprzez Nową Bramę, zbudowaną w latach 1418 - 1420 przez M. Fellensteina. Zamierzonym celem utrudnionych wjazdów była konieczność dłuższej obserwacji ruchu osobowego i towarowego przy każdej bramie, moście, kracie - tam, gdzie stały warty.

Bardzo chętnie zapraszam Was do zwiedzenia zamku w Malborku.