Sposoby uzyskiwania mleka od krów kiedyś i dziś. Oraz kilka ciekawostek

Historia produkcji mleka Produkcja mleka jest częścią rolnictwa od tysięcy lat. W przeszłości produkcja mleka była domeną małych gospodarstw rolnych. W ostatnim stuleciu hodowle bydła mlecznego skoncentrowały się w większych gospodarstwach. Duża skala produkcji mlecznej jest jedynie możliwa w przypadku gdy duża ilość mleka jest niezbędna do produkcji bardziej trwałych produktów mlecznych, takich jak ser, masło, itp. lub w przypadku istnienia dużego popytu na mleko nie pochodzące od własnej krowy związanego ze wzrostem liczby mieszkańców miast. Produkcja mleka, a w szczególności jej bardziej skoncentrowane formy, rozwijała się wokół wsi i miast, których mieszkańcy nie byli w stanie mieć własnych krów ze względu na brak pastwisk. W okolicach miast, rolnicy mogli zarobić dodatkowe pieniądze dzięki hodowli bydła i sprzedaży ich mleka mieszkańcom miast. Rolnicy napełniali rano beczki z mlekiem a następnie wodzili je na rynek do miasta.

Dojenie ręczne Do końca XIX wieku, dojenie krów wykonywano ręcznie. W Stanach Zjednoczonych istniało kilka dużych farm mlecznych położonych w północno-wschodnich i zachodnich stanach, których stada liczyły aż kilkaset krów. Można sobie wyobrazić jak dużą liczbę dojarzy musiały zatrudniać. Natomiast indywidualny rolnik produkujący mleko nie był w stanie posiadać więcej niż tuzin krów. Udział w rynku indywidualnych producentów mleka był w tamtych czasach dominujący. W większości gospodarstw dojenie odbywało się w oborach dwa razy dziennie. W oborach bydło było wiązane linkami za szyję do drewnianych słupów lub utrzymywane na stanowiskach poprzez drewniane ogrodzenia. Karmienie odbywało się równocześnie z dojeniem w oborach, choć większość rolników pasło bydło mleczne także w ciągu dnia w czasie pomiędzy dojami.

Rasa czarno-biała (cb) – najpospolitsza rasa w Polsce - hodowana jest na terenie całego kraju. Sprowadzono ją do Polski w średniowieczu z Fryzji Zachodniej. Masa ciała krów wynosi 650-700 kg, wysokość w kłębie 140 cm, wydajność 6000-8000 kg mleka o zawartości 4,2% tłuszczu i 3,3% białka. Dojrzałość rozpłodową jałówki uzyskują w wieku 15-16 miesięcy. Dobowy przyrost buhajów wynosi średnio 1000 g. Wydajność rzeźna kształtuje się na poziomie 56-60%.

Jak to wyglada w teorii…

A jak w praktyce…

Dojenie automatyczne Pierwsze dojarki były przedłużeniem tradycyjnych wiader na mleko. Wczesne urządzenia udojowe były montowane na szczycie wiadra oraz stawiane pod krową. Po wydojeniu każdej krowy, mleko z wiadra było zlewane do zbiornika. W późniejszym czasie wymyślono dojarki podwieszane. Przed dojeniem, duży szeroki pasek ze skóry (lub dwa) zwany „surcingle” zakładano na dolną część pleców krowy (patrz fot. poniżej). To innowacyjne rozwiązanie pozwoliło krowom na naturalnie poruszanie się w trakcie procesu doju zamiast nieruchomego stania podczas dotychczasowego dojenia do wiadra stojącego pod krową.

Dojarki przewodowe Kolejną innowacją w automatyce doju były dojarki przewodowe. W ich skład wchodzą dwa stałe rurociągi – rurociąg mleczny i rurociąg próżniowy, które otaczały oborę nad rzędami krów i które wyposażone były w szybkie porty wejścia (końcówki) nad każdą krową. Dzięki wyeliminowaniu konieczności stosowania pojemników na mleko, aparat udojowy zmniejszył swoją wielkość i masę na tyle, że nie było konieczności wieszania go na skórzanych paskach – aparat udojowy trzymał się wymienia dzięki podciśnieniu próżniowemu. Mleko dzięki podciśnieniu było zdajane od krowy, a następnie spływało grawitacyjnie do zbiornika. System dojenia przewodowego znacznie zmniejszył nakład pracy fizycznej dojarza. Możliwa długość rurociągów ciągle wzrastała wraz z rozwojem technologii oraz podnoszeniem ciśnienia w instalacjach. Rolnicy posiadający krowy w bardzo dużych stadach mogli jednorazowo doić tylko część stada, gdyż instalacja przewodowa z odpowiednim ciśnieniem nie obejmowała dużych obór. Gdy wielkości stad nadal rosła, zaczęto produkować bardziej wydajne dojarki przewodowe.

Dojarnie Innowacje udoju koncentrują się na mechanizacji dojenia, tak aby proces dojenia przypominał linię montażową, a także dąży do zmniejszenia wysiłku fizycznego dojarza, przez umieszczenie na platformie krów nieznacznie powyżej osoby dojącej w celu wyeliminowania konieczności nieustannego schylania się. Wiele starszych i mniejszych gospodarstw nadal posiada obory uwięziowe z tradycyjnymi dojarkami, ale na całym świecie większość dużych gospodarstw posiada dojarnie. Dojarnie są wyposażane w stałe systemy pomiarowe monitorujące ilości mleka i zapisujące statystyki doju dla każdego zwierzęcia. Numery identyfikacyjne krów pozwalają systemowi dojarni do automatycznej identyfikacji każdego zwierzęcia w momencie jego wejścia do dojarni.

Czym jest UHT UHT (ang. Ultra-high temperature processing) – sterylizacja produktów żywnościowych, polegająca na błyskawicznym, 1-2-sekundowym podgrzaniu do temperatury ponad 100 °C (135-150 °C dla mleka) i równie błyskawicznym ochłodzeniu do temperatury pokojowej. Cały proces trwa 4-5 sekund. Taka sterylizacja zabija florę bakteryjną nie zmieniając walorów smakowych produktu.

Dojarnie karuzelowe