PODMIOTY GOSPODARKI ŚWIATOWEJ Krajowe systemy biznesu Instytucje wspomagające współdziałanie krajowych systemów biznesu Przedsiębiorstwa międzynarodowe Porozumienia międzynarodowe Międzynarodowe (regionalne ugrupowania integracyjne) Międzynarodowe organizacje gospodarcze PODMIOTY GOSPODARKI ŚWIATOWEJ

Krajowe systemy biznesu Przedsiębiorstwa narodowe Tylko wówczas są podmiotami gospodarki światowej gdy ich działalność ma wymiar międzynarodowy Gospodarki narodowe wraz z instytucją państwa Krajowe systemy biznesu

Instytucje wspomagające współdziałanie krajowych systemów biznesu Pośrednicy eksportowi i importowi Rynki zorganizowane (targi, giełdy towarowe, wyspecjalizowane firmy obsługujące handel zagraniczny, banki, giełdy finansowe Powyższe instytucje usprawniają operacje międzynarodowe Instytucje wspomagające współdziałanie krajowych systemów biznesu

Przedsiębiorstwa międzynarodowe Def: to jednostki prowadzące bezpośrednią działalność gospodarczą (produkcyjną lub usługową) w więcej niż jednym kraju Inaczej: korporacje transnarodowe Przedsiębiorstwa międzynarodowe

Porozumienia międzynarodowe międzynarodowe porozumienia towarowe Umowa między krajem eksportującym określone produkty a krajem importerem. CEL: Uzgodnienia o łącznej produkcji danego towaru i jej podział między kraje eksportujące (kwoty i kontyngenty) Ustalenie cen (minimalnych i maksymalnych) sprzedaży kontyngentów Spada znaczenie dwustronne umowy handlowe. dotyczą: produktów zaopatrzeniowych (rolno-spożywczych, surowców niezbędnych do produkcji przemysłowej, źródeł energii, materiałów do produkcji) Porozumienia międzynarodowe

Międzynarodowe (regionalne) ugrupowania integracyjne Def: Wyłaniający się z gospodarki światowej nowy organizm obejmujący dwa lub więcej krajów. Struktury gospodarcze krajów uczestniczących w integracji wzajemnie się dopasowują Międzynarodowe (regionalne) ugrupowania integracyjne

Międzynarodowe (regionalne) ugrupowania integracyjne suwerenność „Interesów narodowych trzeba bronić w sposób narodowy musi zastąpić maksyma: „nasza polityka jest tym bardziej narodowa i tym skuteczniejsza im bardziej jest kosmopolityczna”. Urlich Beck Międzynarodowe (regionalne) ugrupowania integracyjne suwerenność

The Evolution of Regional Trade Agreements in the world, 1948 - 2007

ETAPY MIĘDZYNARO- DOWEJ INTEGRACJI GOSPODARCZEJ SWH – STEFA WOLNEGO HANDLU = zniesienie barier celnych i innych ograniczeń ilościowych miedzy partnerami. Każdy z krajów stosuje własną politykę handlową w odniesieniu do krajów z poza strefy UC – UNIA CELNA = swh + realizacja wspólnej polityki handlowej wobec państw trzecich WR – WSPÓLNY RYNEK = swh + uc + swoboda przepływu ( j. w. usług i towarów) czynników produkcji UE-M – UNIA EKONOMICZNO - WALUTOWA = swh + uc + wr + wysoki poziom integracji w dziedzinach fiskalnej, walutowej, produkcyjnej i społecznej. Wspólna waluta PI- PEŁNA INTEGRACJA = jednolity obszar z ponadnarodowymi instytucjami ekonomicznymi i politycznymi, działającymi w sferze polityki zagranicznej i obronnej PI UE-M WR UC SWH ETAPY MIĘDZYNARO- DOWEJ INTEGRACJI GOSPODARCZEJ

CUSFTA – układ o wolnym handlu Kanady i USA (1988) przekształcono w 1992 roku w NAFTA (w 1994 wchodzi w życie) NAFTA – North American Free Trade Agreement Północnoamerykańskie porozumienie o wolnym handlu (strefa wolnego handlu)

PRZYKAŁADY UGRUPOWAŃ INTEGRACYNYCH W AMERYCE POŁUDNIOWEJ MERCOSUR (1991) Mercado Comun del Sur – Wspólny Rynek Południa (Argentyna , Brazylia, Paragwaj, Urugwaj) GRUPA ANDYJSKA (1969) – Boliwia, Peru, Ekwador, Kolumbia, Wenezuela LAFTA (1960) – 1989 ALADI Latynoamerykańskie Stowarzyszenie Integracyjne (MERCOSUR + GR. ANDYJSKA +Meksyk, Chile) GRUPA TRZECH (1994) – Kolumbia, Meksyk, Wenezuela CACM (1960) – Wspólny Rynek Ameryki Środkowej – Gwatemala, Salwador, Kostaryka, Nikaragua, Honduras, Panama Stowarzyszenie Karaibskie (1966) – CARICOM (1972) – Antigua, Barbuda, Barbados, Dominikana, Grenada, Gujana, Jamajka, Montserrat, St. Christopher, Nevis, St. Vincenti Grenady, Trynidad, Tobago PRZYKAŁADY UGRUPOWAŃ INTEGRACYNYCH W AMERYCE POŁUDNIOWEJ

INTEGRACJA NA KONTYNENCIE AZJATYCKIM ASEAN – Obszar wolnego handlu 1967 (The Association of Southeast Asian Nations) Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, and Thailand. Brunei Darussalam joined on 8 January 1984, Vietnam on 28 July 1995, Laos and Myanmar (Burma) on 23 July 1997, and Cambodia on 30 April 1999. 1992 AFTA (ASEAN Free Trade Agreement) cel realizacji strefy wolnego handlu ASEANu do 2008 r. ASEAN + Chiny (grudzień 2004) podpisano układ o integracji gospodarczej INTEGRACJA NA KONTYNENCIE AZJATYCKIM

WYBRANE PRZYKŁADY UGRUPOWAŃ INTEGRACYJNYCH W EUROPIE EFTA (European free Trade Association) Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu:Irlandia, Norwegia, Szwajcaria, Lichtenstein EWG (Europejska Wspólnota Gospodarcza 1957) – WE (Wspólnota Europejska 1986) – UE (Unia Europejska 1992) – wspólny rynek 25 krajów, 12 tworzy unię gospodarczo-walutową EOG (Europejski Obszar Gospodarczy) UE + EFTA (bez Szwajcarii) 1994 CEFTA Cental European Free Trade Agreement - Polska, Czechy, Słowacja, Rumunia, Węgry, Bułgaria, Słowenia BFTA Baltic Free Trade Agreement – Bałtycka Strefa Wolnego Handlu – Litwa, Łotwa, Estonia                                            WYBRANE PRZYKŁADY UGRUPOWAŃ INTEGRACYJNYCH W EUROPIE

AUSTRALIA – NOWA ZELANDIA Układ o Wolnym Handlu N. Zelandii i Australii 1965 – przekształcony w 1983 w układ handlowy o zbliżeniu ekonomicznym tzw.: ANZCERTA (New Zeland Closer Economic Relations Trade Agreement) renegocjowany w 1988 AUSTRALIA – NOWA ZELANDIA

COMESA 20 krajów (Angola, Burundi, Comoros, Congo, Djibouti, Egypt, Eritrea, Ethiopia, Kenya, Madagascar, Malawi, Mauritius, Nambia, Rwanda, Seychelles, Sudan, Swaziland, Uganda, Zambia, Zimbabwe) SWH utworzona w 1994 r. (w miejsce wcześniejszego – 1981 – PTA) 385 mln. Obywateli ECOWAS – Wspólnota Ekonomiczna Państw Afryki Zachodniej, 1975 – 15 krajów SACU – 1969 - unia celna Afryki Południowej – RPA, Botswana, Lesotho, Namibia, Suazi INTEGRACJA W AFRYCE

PODMIOTY GOSPODARKI ŚWIATOWEJ Krajowe systemy biznesu Instytucje wspomagające współdziałanie krajowych systemów biznesu Przedsiębiorstwa międzynarodowe Porozumienia międzynarodowe Międzynarodowe (regionalne ugrupowania integracyjne) Międzynarodowe organizacje gospodarcze PODMIOTY GOSPODARKI ŚWIATOWEJ

Międzynarodowe organizacje gospodarcze To forma współpracy podmiotów prawa międzynarodowego jakimi są państwa. Zaczęły pojawiać się w stosunkach międzynarodowych dopiero w I poł. XVIII wieku . Wywierają istotny wpływ na mechanizmy międzynarodowej współpracy gospodarczej i na stosunki gospodarcze między podmiotami gospodarki światowej Pełnią funkcje regulacyjne Formułują pewne wzorce i normy postępowania Międzynarodowe organizacje gospodarcze

KLASYFIKACJA ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH organizacje międzyrządowe: organizacje utworzone przez państwa, Do powstania takiej organizacji potrzebne są minimum 3 państwa, określona struktura działania, zasady i mechanizmy współpracy. Np.: ONZ i Systemy NZ, NATO... organizacje pozarządowe (NGOs) grupa organizacji, które nie zostały utworzone przez państwa. Organizacje te nie działają ze skutkiem prawnym na płaszczyźnie prawa międzynarodowego. Są to instytucje lub stowarzyszenia o charakterze publicznym lub prywatnym. Ich celem nie jest osiąganie zysku lecz realizacja określonych zadań w sferze społecznej, kulturalnej czy gospodarczej. Np.: Międzynarodowa Izba Handlowa, Amnesty International, Międzynarodowy czerwony Krzyż, AIESEC. KLASYFIKACJA ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH

KRYTERIA KLASYFIKACJI ORGANIZACJI MIĘDZYRZĄDOWYCH Kryterium zasięgu podmiotowego Organizacje powszechne Organizacje grupowe Kryterium zakresu posiadanej władzy Organizacje koordynacyjne Organizacje ponadpaństwowe Kryterium przedmiotowe Organizacje polityczno-wojskowe Organizacje gospodarcze Organizacje kultury Organizacje komunikacji KRYTERIA KLASYFIKACJI ORGANIZACJI MIĘDZYRZĄDOWYCH

KLASYFIKACJA ORGANIZACJI MIĘDZYRZĄDOWYCH kryterium zasięgu podmiotowego Organizacje powszechne (uniwersalne) - obejmujące swoim zasięgiem wszystkie lub prawie wszystkie państwa świata (np. ONZ i organizacje wyspecjalizowane Systemu NZ czyli: MFW, IBRD, WTO, WHO, Organizację ds. Wyżywienia i Rolnictwa, Międzynarodową, Agencję Energii Atomowej) Organizacje grupowe (regionalne) - z reguły są to kraje pochodzące z jednego regionu geograficznego lub państwa zajmujące się określoną dziedziną produkcji lub wydobycia surowców. (np. NAFTA, CEFTA, BFTA, UE, OPEC, Organizacja Jedności Afrykańskiej, OPEC) KLASYFIKACJA ORGANIZACJI MIĘDZYRZĄDOWYCH

KLASYFIKACJA ORGANIZACJI MIĘDZYRZĄDOWYCH kryterium zakresu posiadanej władzy Organizacje ponadpaństwowe: decyzje podejmowane większością głosów WE, EWWiS (już nie istnieje), Euroatom Organizacje koordynacyjne: (konsultacje) UNICEF - Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom, WHO, Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO), Międzynarodowa organizacja Lotnictwa Cywilnego (ICAO). KLASYFIKACJA ORGANIZACJI MIĘDZYRZĄDOWYCH

KLASYFIKACJA ORGANIZACJI MIĘDZYRZĄDOWYCH kryterium przedmiotowe Organizacje polityczno - wojskowe: NATO, UZE, Organizacje komunikacji: ICAO – Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego Organizacje kultury: UNESCO Organizacje gospodarcze: UE, EFTA KLASYFIKACJA ORGANIZACJI MIĘDZYRZĄDOWYCH

PRZYKŁADY MIĘDZYNARODOWYCH ORGANIZACJI GOSPODARCZYCH WTO – Światowa Organizacja Handlu (wcześniej GATT – Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu IMF – Międzynarodowy Fundusz Walutowy EBOR – Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju ILO – Międzynarodowa Organizacja Pracy ONZ – Organizacja Narodów Zjednoczonych i jej agendy np..: - UNCTAD – Konferencja Narodów Zjednoczonych d.s. Handlu i Rozwoju - WHO – Światowa Organizacja Zdrowia - UNIDO – Organizacja Narodów Zjednoczonych d.s. Rozwoju Przemysłowego Grupa Banku Światowego w tym: - (IBRD) Bank Światowy - (IFC) Międzynarodowa Korporacja Finansowa ....... PRZYKŁADY MIĘDZYNARODOWYCH ORGANIZACJI GOSPODARCZYCH

Podstawę prawną organizacji stanowi statut (czasem noszący nazwę konstytucji). Uznaje się, że organizacje międzynarodowe funkcjonują wg trzech typów funkcji: funkcje regulacyjne polegają na ustanawianiu norm i wzorców o charakterze moralnym, politycznym, prawnym - kształtują postępowanie uczestników stosunków międzynarodowych, funkcje kontrolne funkcje operacyjne polegają na bezpośrednim świadczeniu przez organizację różnych usług na podstawie jej własnych decyzji, za pomocą jej zasobów. FUNKCJE ORGANIZACJI

PRZESŁANKI POWSTANIA I ROZWOJU ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH: motywy ekonomiczne i polityczne - rozwój techniki, kształtowanie się rynku światowego, zacieśnianie się współpracy międzynarodowej, wzrost współzależności; uświadomienie przez państwa korzyści wynikających z takiej współpracy pojawienie się wspólnych interesów PRZESŁANKI POWSTANIA I ROZWOJU ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH:

PODSUMOWANIE INSTYTUCJE GOSPODARKI ŚWIATOWEJ Przedmioty regulacji rynku światowego Działy rynku światowego Instytucje międzynarodowe TOWARY Handel światowy WTO, IMF, WB, UNCTAD, ugrupowania regionalne KAPITAŁ PRODUKCYJNY Inwestycje bezpośrednie Zasady ONZ, OECD, regulacje ugrupowań reg. KAPITAŁ FINANSOWY M-nar system finansowy IMF, WB, BIS, Klub Londyński PRACA M-nar rynki siły roboczej ILO, regionalne ugrupowania ŚRODOWISKO NATURALNE Globalna gospodarka energia, globalny handel odpadami Konwencja z Montrealu, Bazylei, Rio PODSUMOWANIE INSTYTUCJE GOSPODARKI ŚWIATOWEJ