HISTORIA RACHUNKOWOŚCI Wiesław Rychlicki www.lesko.hg.pl/wr PRACOWNIA EKONOMICZNO-INFORMATYCZNA ZESPÓŁ SZKÓŁ EKONOMICZNO-ROLNICZYCH w Lesku

Głównymi przesłankami powstania rachunkowości były: Rachunkowość jest systemem wartościowego odzwierciedlenia zdarzeń gospodarczych Głównymi przesłankami powstania rachunkowości były: Rozwój produkcji towarowej, a w konsek-wencji wymiana produktów w formie tran-sakcji kupna-sprzedaży. Stosowanie pieniądza jako powszechnego ekwiwalentu, umożliwiającego określenie wartości przedmiotu wymiany.

Masowość wymienionych zjawisk, odpo-wiedni poziom wiedzy i jej powszechność (umiejętność pisania, znajomość zasad arytmetyki) doprowadziły do powstania rachunkowości. Zapisy w rachunkowości wynikają z po-trzeby wspomagania pamięci ludzkiej odpowiednimi notatkami dotyczącymi zjawisk gospodarczych oraz posiadanego majątku.

Ewidencja gospodarcza starożytności Mezopotamia - gliniane tabliczki z zapisami wpływów, wydatków, należności, zobowiązań, posiadanych bogactw. Egipt - zwoje papirusu... Grecja, Rzym - tabliczki woskowe... Wzmianki o prowadzonych zapisach można też znaleźć w Starym Testamencie.

Śedniowieczna księgowość kupiecka... Koniec XI w. - rozwój handlu w basenie Morza Śródziemnego i w krajach Bliskiego oraz Dalekiego wschodu (Wielka Rewolucja Handlowa). Wymianie towarowej towarzyszył rozwój obrotów kredytowych - rolę bankierów pełnili przeważnie kupcy. Skomplikowane transakcje handlowe i finansowe oraz rosnąca ilość kontrahentów wymagały ewidencji dokonywanych transakcji (nazwy dłużników, kwoty należności, terminy zapłaty, fakt realizacji zapłaty). Rozwój stosunków handlowo-finansowych spowodo-wał konieczność ewidencji wierzycieli, zobowiązań wobec nich, terminów spłaty i faktu ich dotrzymania.

Średniowieczna księgowość kupiecka... Koniec XIII w. - pojawiają się zapisy dotyczące składników majątkowych (kasa, towary). Postęp kulturalno-naukowy wyrażający się coraz powszechniejszą umiejętnością pisania i czytania, wprowadzenie we Włoszech cyfr arabskich, stosowanie dziesiętnego układu liczenia, coraz większa dostępność papieru - sprzyjały rozwojowi ewidencji.

Najstarszy zabtytek rachunkowości 1340 r. - księgi władz skarbowych w Genui. Zachowane z tego lub późniejszego okresu księgi domów handlowych lub bankowych z miast włoskich mają cechy księgowości pojedynczej. W XIV w. w miastach pólnocnowłoskich pojawia się system księgowości podwójnej prowadzonej w dwóch księgach: - dziennik do zapisów chronologicznych - księga główna - zapisu dokonywano na kontach. Konto jako urządzenie księgowe funkcjonuje wg zasady podwójnego zapisu (bez zmian) do dzisiaj.

Pierwsze opracowania naukowe... 1458 r. - Benedetto Cotrugli napisał rozprawę pod tytułem „O handlu i doskonałym kupcu”. Praca ta ukazała się drukiem dopiero w 1573 r. 1494 r. - Luca Paccioli wydał pracę pod tytułem „Zasady arytmetyki, geometrii, proporcji i propor-cjonalności”. Traktat XI zawarty w niniejszej księdze w sposób naukowy omawia system księgowości oraz zasady jej prowadzenia.

Dzieło Paccioliego (XV w.) W traktacie XI, złożonym z 36 rozdziałów, autor przedstawia zagadnienia dotyczące prowadzenia inwentarza, memoriału, dziennika, księgi głównej, a także dokonywania rozrachunków, poprawiania omy-łek, zamykania kont, sporządzania bilansu, rachunku zysków i strat, przechowywania pism i kwitów. Księgowość podwójna potraktowana została jako przydatny w praktyce uniwersalny model matema-tyczny wykorzystujący zasadę równowagi. Dało to początek metodzie bilansowej.

Pierwszy kodeks handlowy Księgowość przenika z miast włoskich do krajów Europy Zachodniej - związane jest to z przesunięciem ośrodków handlu i powstawaniem dużych manufaktur. W 1673 r. we Francji wydano kodeks handlowy (Ordonnance de commerce) nakładający na kupców obowiązek prowadzenia ksiąg handlowych, sporządza-nia co dwa lata inwentarza i bilansu oraz archiwowania dokumentów i ksiąg przez dziesięć lat. Kodeks ten stał się wzorcem dla wielu regulacji prawnych w innych krajach europejskich.

Rewolucja przemysłowaw XVIII w. Księgowość kupiecka nie wystarczała dla potrzeb powstających kapitalistycznych przed-siębiorstw przemysłowych. Nowy dział rachunkowości rachunek kosztów (zapoczątkowany co prawda w księgowości czternasto- i piętnastowiecznych manufaktur) nabrał znaczenia i rozwinął się w warunkach przedsiębiorstw kapitalistycznych.

Razwój rachunkowości w XX w. W początkach XX w zaczęły powstawać odmiany rachunku kosztów postulowanych oraz zaczęła się kształtować rachunkowość zarządcza. Postęp w gospodarce i technice, złożoność procesów gospodarczych przyczyniły się do ciągłego doskonalenia rachunkowości. Powstały nowe formy rachunkowości (prze-bitkowa, rejestrowa). Do przetwarzania danych stosowano coraz nowocześniejsze środki tech-niczne.

Historia rachunkowości w Polsce W XV w. umiejętność prowadzenia ksiąg handlo-wych zaczęła docierać do Polski z miast włoskich lub niemieckich. Najstarsze i najcenniejsze księgi handlowe pochodzą z Gdańska z I połowy XV w. W większych majątkach ziemskich prowadzono księgowość rolną. Najstarsze z zachowanych ksiąg, tzw. inwentarze dworskie, pochodzą z XV w. W Gdańsku, jako w jedynym do XVIII w. mieście w Polsce, wydawano podręczniki z księgowości kupieckiej.

Współczesne regulacje prawne... Opracowane przez międzynarodową organizację standardy rachunkowości nie są normami prawnymi, lecz stanowią podstawę do odpowiednich unormowań w prawie poszczególnych krajów. W krajach Unii Europejskiej system rachunkowości oparty jest na dyrektywach rachunkowości. Dyrektywy nie są prawem, są ogólnymi wzorcami, możliwymi do adaptacji przez poszczególne kraje. Podstawowym aktem prawnym regulującym ogólne zasady prowadzenia rachunkowości w Polsce jest Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. (z późniejszymi zmianami).

KONIEC Wiesław Rychlicki www.lesko.hg.pl/wr PRACOWNIA EKONOMICZNO-INFORMATYCZNA ZESPÓŁ SZKÓŁ EKONOMICZNO-ROLNICZYCH w Lesku