Rola ekspertów w procesie identyfikacji wartości dodanej na obszarach objętych wdrażaniem LSR dr Jacek Puchała – Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie Projekt opracowany przez Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Projekt zatytułowany: Budowanie systemu wsparcia eksperckiego i doradczego dla lokalnych grup działania (LGD) we wdrażaniu lokalnych strategii rozwoju - cztery seminaria regionalne i jedno seminarium krajowe Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie Kraków

Rysunek 1. LEADER to współpraca trzech sektorów Publiczny Prywatny Społeczny 2

Znaczenie LEADERA "LEADER" stał się czwartym filarem podtrzymującym rozwój obszarów wiejskich (rysunek 1). Rysunek 2. Wizualizacja miejsca programu Leader w podtrzymaniu zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich Źródło: opracował Jacek Puchała. 3 3

Lokalna Grupa Działania po obecnym okresie programowania Osoby znające lepiej swój teren funkcjonowania, Osoby z wizją obszaru działania, Osoby zorientowane w prawidłowościach (może lepiej) praktycznej realizacji zadań z wykorzystaniem środków Unii Europejskiej. 4

Pod pojęciem wartość dodana należy rozumieć: przyrost wartości -zasobów fizycznych (ruchomości i nieruchomości) -kapitału ludzkiego (wiedzy i umiejętności) -kapitału społecznego (zdolności do współpracy). 5

Ograniczenia percepcji Zasoby fizyczne są najłatwiej identyfikowalne (np. prace remontowo budowlane – wartość, liczba) Zasoby wiedzy i umiejętności są już trudniej dostrzegalne (nie chodzi tu tylko o wysokość kosztów kursu/szkolenia ale o rzeczywisty jego wpływ na dalsze losy osoby szkolonej) 6

Ograniczenia percepcji Największe trudności wiążą się z identyfikacją kapitału społecznego, Dostrzegane są najbardziej jaskrawe skutki jego obecności (stowarzyszenia, akcje społeczne, współpraca gospodarcza), Długotrwałość procesu budowania kapitału społecznego powoduje, że dostrzec jest go najtrudniej. 7

Kapitał społeczny jako element wartości dodanej Kapitał społeczny tworzony jest w oparciu o zasoby fizyczne i zasoby ludzkie (stąd znaczenie tworzenia miejsc i wydarzeń – sale, święta lokalne) Kapitał społeczny pomiędzy osobami należącymi do różnych sektorów – kapitał najbardziej pożądany z punktu widzenia trójsektorowosci. 8

Kapitał społeczny jako element wartości dodanej Zbyt silne więzi kapitału społecznego wiążącego wewnątrz np. grupy społecznej mogą powodować wykluczanie osób nie należących do grupy – kapitał społeczny może przyjmować wartość ujemną 9

Lokalne Grupy Działania Nie zawsze są jednak w stanie zidentyfikować całościowo wartość dodaną wynikającą ze swojego funkcjonowania, Stąd pojawiają się pytania do doradców/ekspertów o pomoc w identyfikacji możliwości wykorzystania powstałego potencjału infrastrukturalnego i społecznego w przyszłości. 10

Wartość dodana współpracy Grono osób znających teren stworzyło jego plan rozwoju, Zrealizowano szereg działań promujących możliwość włączenia się do realizacji planu rozwoju (Lokalnej Strategii Rozwoju), Przeprowadzono szereg działań aktywizujących mieszkańców obszaru, Wzajemne poznanie swoich słabych i mocnych stron i samokształcenie. 11

Wartość dodana współpracy Za każdym ze zrealizowanych projektów, które przeszły przez ręce pracowników biura i Rady LGD kryje się inna opowieść. Beneficjenci zyskali wiedzę, że środki unijne nie są do wzięcia od zaraz – najpierw trzeba środki finansowe mieć i to najlepiej swoje. 12

13 Zakup maszyn i urządzeń, środka transportu, założenie działalności gospodarczej związanej ze sprzątaniem budynków Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej

14 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Zakup maszyn i urządzeń, środka transportu, założenie działalności gospodarczej związanej ze sprzątaniem budynków

15 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Zakup maszyn i urządzeń, środka transportu, założenie działalności gospodarczej związanej ze sprzątaniem budynków

Doradca w zakresie identyfikacji wartości dodanej w LGD pomaga Spojrzeć z innego punktu widzenia, zewnętrznego obserwatora na efekty współpracy, Podpowiedzieć nowe możliwości rozwoju organizacji/obszaru funkcjonowania łącząc dotychczasowe dokonania LGD ze swoją wiedzą, 16

Doradca pomaga dostrzec Obecną konfigurację podstawowych elementów układanki rozwoju lokalnego, Tematyczny zakres wykorzystania potencjału infrastrukturalnego i społecznego, 17

Doradca jako ekspert rozwoju lokalnego Możliwości wyboru kierunków rozwoju nie mamy zbyt wiele Funkcje, które możemy rozwijać na obszarach wiejskich można zamknąć w czterech podstawowych: rolnicza, mieszkaniowa, usługowa i przemysłowa. Te funkcje oznaczmy jako klocki o różnych kolorach i spróbujmy je ułożyć tak aby odpowiadały one obecnej konfiguracji lokalnej. 18

Rysunek 3. Schemat przekształceń funkcjonalnych gmin rolniczamieszkaniowausługowaprzemysłowaFunkcja: Funkcje towarzyszące: transportowa, łącznościowa. Funkcje towarzyszące: turystyczna, wypoczynkowa, rekreacyjna, uzdrowiskowa. Źródło: opracowanie własne na podstawie Strategie rozwoju funkcji pozarolniczych województwa małopolskiego D. Sochackiej i innych [1999] s

Określenie wartości dodanej w zakresie: Rozwoju/podtrzymania funkcji rolniczej (funkcje te nie powinny całkowicie zaniknąć), Rozwoju funkcji mieszkaniowej, Rozwoju funkcji usługowej, Rozwoju funkcji przemysłowej. 20

Wskazywany przez doradcę tematyczny zakres wykorzystania potencjału Wynikać powinien z wiedzy eksperckiej (znajomości teorii i praktyki rozwoju lokalnego) Doradca nie tylko wskazuje na przyrost wartości dodanej ale także potrafi podpowiedzieć wspieranie jakich funkcji przyniesie relatywnie większy efekt dodany Dla przykładu: doradca podpowiada działania z zakresu sprzedaży bezpośredniej i marketing artykułów rolnych na małą skalę – ostateczna decyzja zawsze w rękach LGD. 21

Doradca pomaga dostrzec szansę Po wyborze zakresu tematycznego należy się zastanowić nad bardziej szczegółowymi pytaniami. Dla przykładu ważne jest pytanie o to w jaki sposób utrzymać dostępność powstałej infrastruktury i kto ma to robić oraz jak może w tym pomóc LGD? 22

Rysunek 2. Lokalna Grupa Działania może łączyć różne inicjatywy w spójną całość - doradca pobudza kreatywność Źródło: opracowanie własne. 23

Doradcy źródłem inspiracji, np. jak wykorzystać sale wiejskie? Można prowadzić w nich szkolenia, spotkania tematyczne grup zainteresowań, Mogą one być i już są miejscem, gdzie udostępniany jest Internet dla mieszkańców wsi, Można pomyśleć o sfinansowaniu w ramach nowego okresu odnawialnych źródeł energii przy każdym z tych miejsc – promocja proekologicznej aktywności mieszkańców (dobre przykłady) 24

Doradcy poznają przykłady rozwiązania konkretnego problemu np. czas wolny starszych osób Uruchomienie uniwersytetu trzeciego wieku, którego zajęcia odbywają się w każdej lokalizacji (sali wiejskiej) po kolei, Gry, hobby, grupy zainteresowań osób starszych, Lokalne miejsce wymiany myśli i wiedzy. 25

Doradcy mogą pokazywać możliwości – LGD podejmuje decyzje Dla przykładu: organizowanie imprez integracyjnych dla firm (w tym czasie dzieci pod specjalistyczną opieką – wyjazdy rodzinne) Ten i inne pomysły wynikać powinny z uwarunkowań lokalnych obszaru. Nikt tych uwarunkowań nie zna lepiej niż ich mieszkańcy i poprzez kontakt z terenem samo LGD. 26

Podsumowanie Doradcy są w stanie ocenić wartość pomysłów projektowych z perspektywy pracy z różnymi Lokalnymi Grupami Działania. Praca z Grupą wnosi wartość poznawczą dla eksperta, który – co tu dużo mówić – uczy się też od osób pracujących w LGD. Być może to jest największa wartością dodaną, że zaczęliśmy się bardziej przyglądać rozwojowi danego miejsca i dobre praktyki przenosić w inne im podobne. 27

Dziękuję za uwagę 28