Historia Kościoła w Opatówku Spis treści: Wstęp Pierwsze zapiski Początki kościoła Kościół pw. Św. Doroty XVI wiek Tryptyk z Opatówka Kaplica św. Anny XVIII wiek Dzwonnica Nowe zwyczaje W rękach gen. Zajączka Przebudowa Kościoła cz. 1 Przebudowa Kościoła cz. 2 Zmiany po remoncie Opis ołtarzy, witraże Wizyta Nuncjusza w Kościele Przed II wojną światową II wojna światowa Okres powojenny Kolejne zmiany Czasy obecne Galeria Zakończenie

Historia Kościoła w Opatówku Kościół parafialny p.w. NSPJ w Opatówku zimą Spis treści

Nie wiadomo, kiedy w Opatówku zbudowano pierwszy kościół Nie wiadomo, kiedy w Opatówku zbudowano pierwszy kościół. Źródła archiwalne mówią, że w 1246 r. Opatówek należał do arcybiskupów gnieźnieńskich. Spis treści

Około 1360 r. arcybiskup Jarosław Bogoria Skotnicki wybudował w Opatówku zamek przeznaczony na rezydencję prymasów oraz gotycki, jednonawowy murowany kościół pod wezwaniem św. Doroty. Najprawdopodobniej kościół ten stanął na miejscu wcześniejszego drewnianego kościółka. Nie znamy żadnej ryciny przedstawiającej kościół. Można jedynie przypuszczać, że był podobny do innych kościołów pochodzących z tej samej fundacji (szczególnie do istniejącego do dziś gotyckiego kościoła p.w. św. Jana Chrzciciela z lat 1347-1370 w Skotnikach nieopodal Sandomierza). Konsekracji kościoła w Opatówku dokonał prawdopodobnie sam arcybiskup Jarosław Bogoria Skotnicki. Kościół nocą Spis treści

Spis treści Kaplica św. Doroty – gotyckie okienko Z pierwszego wzmiankowanego kościoła p.w. św. Doroty zachowała się do dziś gotycka kropielnica z piaskowca i gotycka monstrancja. Według miejscowej tradycji z najstarszej świątyni murowanej pochodzi niewielkie gotyckie okienko w ścianie pomiędzy prezbiterium, a kaplicą św. Anny.

Na początku XVI w. do parafii Opatówek należały oprócz Opatówka następujące wsie: Borów, Cienia, Michałów, Szulec, Trojanów i Zabrodzie, a probostwo w Opatówku należało do największych i otrzymywali je najczęściej członkowie kapituły kolegiaty kaliskiej lub kapituły z Chocza. Kościół od strony zachodniej Spis treści

Ok. 1460 r. arcybiskup Jan Gruszczyński ufundował tryptyk poświęcony Matce Bożej, którego autorem był prawdopodobnie mistrz zwany "małopolskim". W Muzeum Narodowym w Warszawie w Galerii Sztuki Średniowiecznej im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski znajduje się cenny zabytek o wielkich walorach artystycznych, historycznych i poznawczych Tryptyk został namalowany na drewnie lipowym. Środkowy obraz o wymiarach 1,82 x 1,36 cm przedstawia Marię z Dzieciątkiem stojącą na półksiężycu na tle zawieszonej wzorzystej kotary. Na skrzydłach bocznych znajdują się święci: Mateusz z księgą i halabardą i Wojciech w stroju pontyfikalnym. Po zamknięciu skrzydeł widoczna jest scena zwiastowania NMP. Spis treści

Na początku XVII w. wzniesiono z ofiar wiernych kaplicę św Na początku XVII w. wzniesiono z ofiar wiernych kaplicę św. Anny, która była oddzielnie konsekrowana. W 1633 r. erygowano przy niej bractwo św. Anny. W tym czasie istniała także szkółka parafialna, której uczniowie śpiewali przed niedzielną sumą modlitwy brewiarzowe. Po południu odprawiano nieszpory. Dniem szczególnie uroczystym była niedziela po Wielkanocy. Na pamiątkę podróży Chrystusa z Jerozolimy do Emaus, przybywała z Kalisza do Opatówka pielgrzymka piesza. Uważano bowiem, że jest to ta sama odległość. Witraż w lewej nawie - św. Anna Spis treści

Wizytator kościoła w latach 1719 i 1729 wymieniał w kościele 4 ołtarze Wizytator kościoła w latach 1719 i 1729 wymieniał w kościele 4 ołtarze. Ołtarz główny był poświęcony Matce Boskiej Wniebowziętej. Po lewej stronie znajdował się, istniejący do dziś, ołtarz Krzyża Świętego, po prawej ołtarz Matki Bożej, w którym musiał być także obraz św. Doroty (w 1729 r. ołtarz był już pod wezwaniem św. Doroty), czwarty ołtarz znajdował się w kaplicy i był zapewne poświęcony św. Annie. Brakuje wzmianki o tryptyku - być może tryptyk znajdował się w kaplicy zamkowej, ale nie potwierdza tego żaden znany dokument ani opis. Z relacji powizytacyjnych wynika, że prezbiterium było murowane, a sklepienie nawy głównej drewniane. Do kościoła przylegała murowana zakrystia. Ołtarz Krzyża Świętego w lewej nawie. Spis treści

Szczególne zasługi w odnowieniu kościoła położył ksiądz Andrzej Piętkiewicz (Piątkiewicz) (ok. 1749 - ok. 1759), kustosz kapituły kaliskiej, który oprócz remontów kościoła, odnowienia ołtarzy (być może wówczas nad ołtarzem głównym umieszczono obraz Ukoronowania Maryi przez Trójcę Świętą) wybudował nową dzwonnicę z dwoma dzwonami, kostnicę na cmentarzu przykościelnym oraz nową plebanię. Dzwonnica z 1948 roku Spis treści

W tym czasie dzwony dzwoniły trzy razy w ciągu dnia na Anioł Pański W tym czasie dzwony dzwoniły trzy razy w ciągu dnia na Anioł Pański. W niedzielę i święta śpiewano przed główną mszą jutrznię i odmawiano różaniec. Parafia była bogato uposażona, o czym świadczą zapisy na rzecz parafii i wielkość dziesięcin. Figura Chrystusa na ołtarzu głównym (obecnie) Spis treści

W 1793 r. dobra opatóweckie należące do arcybiskupów gnieźnieńskich zostały skonfiskowane przez zaborców pruskich. W 1807 r. klucz dóbr opatóweckich otrzymał z donacji Napoleona I gen. Józef Zajączek. Nowy właściciel poczynił wiele inwestycji, w tym przebudował kościół w stylu neogotyckim wg projektu jednego z najwybitniejszych polskich architektów tamtych czasów - Chrystiana Piotra Aignera. Nad wejściem do kościoła wzniesiono wieżę, a cały kościół został otoczony kolumnadą. W podziemiach kościoła przygotowano kryptę, w której 5 sierpnia 1826 r. pochowano zabalsamowane ciało zmarłego 28 lipca 1826 r. namiestnika Józefa Zajączka. W kaplicy św. Anny umieszczono klasycystyczny nagrobek namiestnika z herbem rodziny Zajączków - Świnką. Herb Świnka na Cukierence, stojącej naprzeciw kościoła Spis treści

Pod koniec XIX w. ówczesny proboszcz kościoła w Opatówku - ks Pod koniec XIX w. ówczesny proboszcz kościoła w Opatówku - ks. Paweł Patocki rozpoczął przygotowania do rozbudowy kościoła, które przerwała nagła śmierć w 1903 r. Przebudowy dokonał jego następca ks. Adam Marczewski. Władze carskie nie zezwoliły na budowę nowej świątyni, jedynie na remont już istniejącej. Kościół parafialny pw. św. Doroty z początku XIX w., przebudowany w latach 1905-1910 Spis treści

Ok. 1905 r. przystąpiono do rozbiórki starego kościoła i wykorzystując jego elementy przystąpiono do rozbudowy wg projektu architekta Konstantego Wojciechowskiego. Ołtarz, który pierwotnie znajdował się od wschodu, przeniesiono na zachód, dobudowano 2 wysokie wieże, a nad prezbiterium pozostawiono wieżę, która w poprzednim kościele górowała nad wejściem. Kościół parafialny pw. św. Doroty z początku XIX w., przebudowany w latach 1905-1910 Spis treści

Zmiany w Kościele Zamiast kolumn umieszczono na murach zewnętrznych półkolumny. Pozostawiono kaplicę św. Anny. W 1910 r. gmach świątyni był już w stanie surowym, a 26 czerwca 1912 roku nastąpiła uroczysta konsekracja, której dokonał biskup diecezji kujawsko - kaliskiej ks. Stanisław Zdzitowiecki. Nowy kościół otrzymał wezwanie Najświętszego Serca Pana Jezusa. Ołtarz i ambonę wykonaną przez snycerza Nowakowskiego z Poznania w stylu neogotyckim ufundował właściciel fabryki sukna, ewangelik - Ferdynand Nitsche i jego żona Maria. Ołtarz główny Spis treści

Matka Boska Częstochowska w ołtarzu bocznym Prawdopodobnie w okresie późniejszym zamontowano witraże z pracowni Żeleńskiego w Krakowie. Ich fundatorami byli: ks. Adam Marczewski, poszczególni obywatele Opatówka i mieszkańcy pobliskich wiosek. W neogotyckim, drewnianym ołtarzu głównym znajduje się w części centralnej postać Chrystusa, nad nim - Matka Boska. Po bokach święci - Stanisław i Wojciech. W lewej nawie znajduje się ołtarz Świętego Krzyża, a w prawej ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej, obok obrazy św. Teresy i św. Stanisława Kostki. Na ambonie umieszczone są podobizny 4 ewangelistów. Matka Boska Częstochowska w ołtarzu bocznym Spis treści

W czasie I wojny światowej okupanci niemieccy zdjęli dzwony, przy przetopić je w celach militarnych. 14 czerwca 1919 r. przybył do Opatówka, uroczyście witany przez mieszkańców różnych wyznań, nuncjusz papieski Achille Ratti. Wkrótce Achille Ratti został papieżem i przyjął imię Piusa XI. Papież Pius XI; portret znajduje się w zakrystii Spis treści

Ks. Adam Marczewski zmarł 29 kwietnia 1931 r Ks. Adam Marczewski zmarł 29 kwietnia 1931 r. i został pochowany w podziemiach opatóweckiego kościoła obok namiestnika Zajączka. W 1936 r. proboszczem parafii Opatówek został ks. Jerzy Bekier. Nowy proboszcz energicznie przystąpił do budowy domu parafialnego (zamiar nie został zrealizowany) i uporządkowania cmentarza. W tym czasie wykopano studnię na końcu głównej alei, wytyczono i nazwano alejki i pola pochówku oraz posadzono wzdłuż drogi na cmentarz i na cmentarzu topole włoskie. Ks. dr Adam Marczewski - budowniczy kościoła w Opatówku Spis treści

Nawa główna - tabernakulum Na początku II wojny światowej kościół został zamknięty dla Polaków, a na bramie kościoła okupanci umieścili napis: "Für Polen verboten" to znaczy "Polakom wstęp wzbroniony". Opatowianie mieli prawo uczęszczać do kościoła w Dębem, który był oddalony o 7 km od Opatówka i obejmował 20 okolicznych parafii. Jesienią 1943 r. Niemcy przy pomocy miejscowych Volksdeutschów zdjęli wszystkie dzwony z wieży opatowskiego kościoła, roztrzaskali je na dziedzińcu, a następnie wywieźli do huty. W budynku plebanii w czasie wojny mieściła się niemiecka żandarmeria. Nawa główna - tabernakulum Spis treści

Zaraz po zakończeniu wojny rozpoczęto remonty opatowskiej świątyni Zaraz po zakończeniu wojny rozpoczęto remonty opatowskiej świątyni. W 1948 wybudowano stalową dzwonnicę i zawieszono trzy nowe dzwony, które zostały poświęcone przez ks. biskupa Karola Radońskiego. Największy z dzwonów otrzymał imię "Piotr", mniejszy "Paweł", a najmniejszy "Dorota". Na pamiątkę działań wojennych w małej wieży kościelnej wmurowano łuskę pocisku. Ze zbiórek pieniężnych parafian odnowiono m.in. witraże, uszkodzone przez Rosjan. Spis treści

Remonty kościoła były prowadzone z różnym skutkiem Remonty kościoła były prowadzone z różnym skutkiem. Pod koniec lat 60-tych, w czasie instalowania pieca c.o. w podziemiach kościoła, zniszczono nieodwracalnie kryptę grobową ze szczątkami gen. Józefa Zajączka i ks. Adama Marczewskiego. W 1991 r. w trakcie przebudowy prezbiterium usunięto piękną balustradę, a na posadzce ułożono różowy marmur i ustawiono ołtarz z tego samego marmuru. W latach 70-tych zbudowano kaplicę przedpogrzebową. W 1995 r. na kościele zawieszono bardzo dokładny zegar sterowany z satelity. Godziny wybija 150-cio kilogramowy dzwon umieszczony z tyłu zegara. Widok nawy głównej Spis treści

Obecny proboszcz ks. Władysław Czamara prowadzi, przy wsparciu parafian, wiele koniecznych remontów kościoła i plebanii. Odrestaurowano metalowe drzwi i ławki kościelne. Przed wejściem do kościoła wykonano poręcze i podjazdy dla wózków inwalidzkich, wyremontowano zakrystię. W czerwcu 2002 r. ustawiono na filarze naprzeciw ambony zabytkową drewnianą figurę św. Jana Nepomucena, która dotychczas stała przy ul. Św. Jana narażona na działanie słońca, mrozu i deszczu. Przeprowadzono także konieczną renowację organów, odnowiono obraz św. Anny. Obecnie trwa remont kaplicy św. Anny. W wyniku prac remontowych i konserwatorskich znacznie poprawiła się estetyka kościoła, którą podnoszą jeszcze kwitnące wokół kościoła i plebanii kwiaty Figura św. Jana Nepomucena

Galeria Święty Szymon (po lewo) i święty Piotr (po prawo) Spis treści Dalej

Witraże w prawej nawie w Kościele Święty Piotr Święty Tomasz Święty Tadeusz Witraże w prawej nawie w Kościele Spis treści Dalej Wstecz

Święty Andrzej Święty Bartłomiej Święty Szymon Wstecz Spis treści Dalej

Witraż na ścianie wschodniej (od strony plebanii) Ołtarz w prawej nawie Wstecz Spis treści Dalej

Gotycka chrzcielnica, stojąca w kościele, przy wejściu do Kościoła. Wstecz Spis treści Dalej

Mateusz Walczak kl. II d Prace wykonał Podczas mojej pracy wykorzystałem materiały Biblioteki Publicznej im. Braci Gillerów w Opatówku Spis treści