DYSLEKSJA ROZWOJOWA Co to jest dysleksja rozwojowa Przyczyny Objawy dysleksji i dysleksji rozwojowej Terapia pedagogiczna

Dysleksja ,a dysleksja rozwojowa Dysleksja to termin stosowany zwykle w stosunku do osób dorosłych, a przynajmniej nastolatków. W przypadku dzieci poniżej dziesiątego roku życia mówimy raczej o dysleksji rozwojowej. Dysleksja rozwojowa może - choć nie musi - przekształcić się w dysleksję.

Sławni dyslektycy Umysł dyslektyka funkcjonuje w taki sam sposób jak umysły wielu genialnych ludzi. Te same funkcje umysłowe, które powodują dysleksję, są źródłem naturalnych zdolności i talentów, takich jak m.in.: korzystanie z wrodzonej umiejętności przetwarzania i kreowania doznań percepcyjnych większa wrażliwość na otoczenie ponadprzeciętna ciekawość myślenie obrazami, nie słowami świetna intuicja i przenikliwość myślenie i spostrzeganie ma charakter polisensoryczny (dyslektycy wykorzystują wszystkie zmysły) realistycznie przeżywają swoje myśli mają żywą wyobraźnię

Wymienione cechy, jeśli nie zostaną stłumione przez rodziców lub w procesie edukacji, dają w rezultacie wyższą od przeciętnej inteligencję i ponadprzeciętne zdolności twórcze w różnych dziedzinach. Sławni dyslektycy to m.in.: Leonardo da Vinci Winston Churchill Aleksander Bell Henry Ford Nelson Rockefeller Hans Christian Andersen Giacomo Puccini Walt Disney Cher Tom Cruise Whoopi Goldberg Danny Glover Pablo Picasso Jacek i Maciej Kuroń Adam Wajrak Jacek Żakowski Agata Christie Salma Hayek Muhammad Ali

Co to jest dysleksja rozwojowa? Dysleksja rozwojowa to specyficzne trudności w uczeniu się m.in. pisania, czytania, liczenia. Wynikają z pewnych zakłóceń w rozwoju u dziecka czynności mowy, spostrzegania, pamięci (słuchowej i wzrokowej), ruchu czy koncentracji. Jest to zaburzenie, które występuje u dzieci, które: nie powinny mieć z taką nauką problemów, są normalnie rozwinięte intelektualnie, nie mają żadnych poważnych wad wzroku i słuchu ani schorzeń neurologicznych, są otoczone w szkole prawidłową opieką dydaktyczną, nie są zaniedbane środowiskowo. Dysleksja występuje w różnym nasileniu u kilku –kilkunastu procent populacji.

Termin dysleksja rozwojowa obejmuje kilka rodzajów zaburzeń: Dysleksja - rozumiana jako trudności w czytaniu, przejawiające się zaburzeniami tempa i techniki czytania, jak i stopnia rozumienia treści. Używanie terminu "dysleksja" do określenia kłopotów z czytaniem zwiększa bałagan w terminologii, jednak tak się niezbyt szczęśliwie przyjęło. Dysortografia - czyli trudności z opanowaniem poprawnej pisowni. Żeby można było stwierdzić dysortografię trzeba sprawdzić, czy dziecko popełnia błędy ortograficzne mimo dobrej znajomości zasad pisowni. U dzieci popełniających błędy ortograficzne i nie znających zasad pisowni trudno mówić o dysortografii. Dysgrafia - czyli niski poziom graficzny pisma (potocznie mówimy, że dziecko brzydko pisze). Litery pisane przez dziecko są koślawe, różnej wielkości i często lądują na niewłaściwej wysokości. Praktycznie wszystkie dzieci zaczynające pisać popełniają tego typu błędy, więc występowanie ich w pierwszym zeszycie nie stanowi podstawy do obaw. Problem pojawia się, gdy błędy utrzymują się mimo upływu czasu.

Przyczyny występowania Czynniki dziedziczne (występowanie rodzinne) zmiany anatomiczne i zaburzenia fizjologiczne układu nerwowego (mikrouszkodzenia powstałe w okresie ciąży, okresie okołoporodowym i pierwszych miesiącach życia). Przy rozpoznaniu dysleksji należy wykluczyć jako przyczynę: niską sprawność intelektualna, * wady wzroku, wady słuchu, * schorzenia neurologiczne (np. mózgowe porażenie dziecięce, epilepsja) * zaniedbanie środowiskowe i dydaktyczne, które często prowadzi do podobnych objawów, ale nazywanych pseudodysleksją, * brak motywacji do nauki. niewłaściwe metody nauczania.

Objawy dysleksji (wg M. Bogdanowicz)

Wiek niemowlęcy i poniemowlęcy W wieku niemowlęcym i poniemowlęcym dzieci te wykazują opóźnienie w rozwoju mowy i rozwoju ruchowym. Później niż u rówieśników pojawiają się u nich takie osiągnięcia rozwojowe jak wypowiadanie pierwszych słów, zdań prostych i złożonych. Słabo lub w ogóle nie raczkują. Późno zaczynają chodzić, biegać, mają trudności z utrzymaniem równowagi, obniżone napięcie mięśniowe . Są mało zręczne manualnie, nieporadne w samoobsłudze np. myciu rąk, ubieraniu się, jedzeniu łyżką. Dłużej utrzymują się pierwotne odruchy wrodzone. Nie próbują same rysować.

Wiek przedszkolny (3-5 lat) Mała sprawność ruchowa w zakresie całego ciała: dziecko słabo biega, ma trudności z utrzymaniem równowagi, niezdarne w ruchach, źle funkcjonuje w zabawach ruchowych, z trudem uczy się jeździć na rowerku trzykołowym. Mała sprawność ruchowa rąk: trudności i niechęć do samoobsługi np. zapinania guzików, sznurowania butów, zabaw manipulacyjnych takich jak nawlekanie korali; źle trzyma ołówek, rysując - za mocno lub za słabo go naciska. Słaba koordynacja wzrokowo-ruchowa: budowanie z klocków sprawia mu trudność, rysuje niechętnie i prymitywnie. Nie umie narysować koła jako 3-latek, kwadratu i krzyża - jako 4-latek, trójkąta - jako 5-latek.

Opóźniony rozwój lateralizacji: używa na zmianę raz jednej raz drugiej ręki. Zaburzenia rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej dają znać o sobie w formie: nieporadności w rysowaniu (rysunki bogate treściowo lecz prymitywne w formie), trudności w składaniu obrazków pociętych na części, puzzli, wykonywaniu układanek; Opóźniony rozwój mowy, nieprawidłowa artykulacja wielu głosek, trudności z wypowiadaniem złożonych wyrazów, budowaniem wypowiedzi, z zapamiętywaniem nazw. Wydłużony okres posługiwania się neologizmami, zniekształcanie nazw przez używanie niewłaściwych przedrostków.

Klasa "O" (6 - 7 lat) Obniżona sprawność ruchowa: dziecko słabo biega, skacze, ma trudności z uczeniem się jazdy na nartach, rzucaniem i chwytaniem piłki. Trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie samoobsługi np. z zawiązywaniem sznurowadeł na kokardkę, używaniem widelca, nożyczek. Opóźnienie rozwoju lateralizacji: mimo prób ustalenia ręki dominującej, nadal jest oburęczne. Opóźnienie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni: ma trudności ze wskazywaniem na sobie części ciała, określając je terminami: prawe - lewe (np. prawa i lewa ręka, noga, ucho). Nie umie określić kierunku na prawo i na lewo od siebie (np. droga na prawo, drzwi na lewo).

Trudności z rysowaniem rombu (w wieku 6-7 lat), odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych, rysowaniem szlaczków. Ma trudności z wyróżnianiem elementów z całości, a także z ich syntetyzowaniem w całość, np. podczas budowania konstrukcji z klocków lego, układania mozaiki - według wzoru, trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki, z odróżnianiem kształtów podobnych (np. figur geometrycznych, liter m-n, 1-t-) lub identycznych lecz inaczej położonych w przestrzeni (np. liter p-g-b-d-). Trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych, wyrażających stosunki przestrzenne nad - pod, za - przed, wewnątrz - na zewnątrz. Pierwsze próby pisania - częste pisanie liter i cyfr zwierciadlane oraz odwzorowywanie wyrazów, zapisując je od strony prawej do lewej. Wadliwa wymowa "przekręcanie" trudnych wyrazów (przestawianie głosek i sylab, asymilacje głosek np. sosa lub szosza), błędy gramatyczne.

Trudności z zapamiętywaniem wiersza, piosenki, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie: trudność z zapamiętywaniem nazw, mylenie nazw zbliżonych fonetycznie; trudność z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w serie i sekwencje, takiego jak nazwy dni tygodnia, pór roku, kolejnych posiłków i szeregi cyfrowe. Trudności w różnicowaniu głosek podobnych (np. z-s, b-p, k-g czyli zaburzenia słuchu fonemowego): trudności z wydzielaniem sylab i głosek ze słów, ich syntetyzowaniem (zaburzenia analizy i syntezy głoskowej i sylabowej) oraz manipulowaniem ze strukturą fonologiczną słów (np. odszukaj słowa ukryte w nazwie "lewkonia", wymyśl rym do słowa "kotek", o czym myślę: Baba ... aga). Trudności w orientacji w czasie np. określaniu pory roku, dnia, godziny na zegarze. Trudności w nauce czytania (np. czyta bardzo wolno; najczęściej głoskuje i nie zawsze dokonuje poprawnej, wtórnej syntezy, przekręca wyrazy, nie rozumie przeczytanego tekstu). Współwystępowanie wielu wymienionych objawów u jednego dziecka pozwala z większą pewnością przypuszczać, że mamy do czynienia z dzieckiem "ryzyka dysleksji".

Wiek szkolny (klasa I - III) Mała sprawność ruchowa całego ciała: dziecko ma trudności z nauczeniem się jeździć na dwukołowym rowerze, wrotkach, łyżwach, nartach oraz niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach wf; Obniżona sprawność ruchowa rąk: nie opanowane w pełni czynności samoobsługowe związane z ubieraniem się, myciem i jedzeniem; trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem; Utrzymująca się oburęczność; Trudność z odróżnieniem prawej i lewej ręki, strony, określenia położenia przedmiotów względem siebie;

Trudności koordynacji czynności ręki i oka: brzydko i niechętnie rysuje, pisze, nie mieści się w liniaturze, zagina "ośle uszy", zbyt mocno przyciska ołówek/długopis, ręka szybko się męczy; Trudności z zapamiętywaniem (np. tabliczki mnożenia, wierszy), szczególnie sekwencji (np. nazwy miesięcy, liter w alfabecie); Wadliwa wymowa, przekręcanie złożonych wyrazów, używanie sformułowań niepoprawnych pod względem gramatycznym; Trudności z opanowaniem poprawnej pisowni związane z opóźnieniem rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej: trudność z zapamiętaniem kształtu rzadziej wystąpujących liter, o skomplikowanej strukturze (F, H, Ł, G): mylnie liter podobnych pod względem kształtu: np. l - t - l, m-n; mylenie liter identycznych lecz inaczej położonych w przestrzeni; p - b - d - g; popełnianie błędów podczas przepisywania tekstów;

Trudności z opanowywaniem poprawnej pisowni związane z opóźnieniem rozwoju spostrzegania słuchowego dźwięków mowy, pamięci słuchowej i mowy: - mylenie liter odpowiadających głoskom podobnym fonetycznie (np. głoski z-s, w-f, d-t, k-g), - trudności z zapisywaniem zmiękczeń, mylenie głosek i-j, głosek nosowych ą-om, ę-en, - nagminne opuszczanie, dodawanie, przestawianie, podwajanie liter i sylab; -- - pisanie wyrazów bezsensownych; bardzo nasilone trudności podczas pisania ze słuchu (dyktanda); Trudności w czytaniu: wolne tempo, prymitywna technika (głoskowanie lub sylabizowanie z wtórną syntezą słowa), błędy, powolne i słabe rozumienie tekstu; Brzydkie pismo i rysunek.

Wiek szkolny - powyżej klasy IV Wolne tempo czytania, niechęć do czytania; Nieprawidłowa pisownia, dominują błędy ortograficzne; Trudności z zapamiętywaniem: wierszy, terminów, nazw np. miesięcy, dat, danych numerów telefonu; przekręcanie nazwisk i nazw, liczb wielocyfrowych;

Trudności w przedmiotach szkolnych wymagających dobrej percepcji wzrokowej przestrzennej i pamięci wzrokowej: - arytmetyka – zmiana kolejności cyfr w liczbach, -geografii - zła orientacja na mapie, - geometrii, rysunek uproszczony, schematyczny, - chemii - łańcuchy reakcji chemicznych; Trudności w przedmiotach szkolnych wymagających dobrej percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy: - arytmetyka – kłopot z zapamiętaniem tabliczki mnożenia, - trudności w opanowaniu języków obcych, - biologia - opanowanie terminologii, - historia - zapamiętanie nazwisk, nazw.

Dekalog dla rodziców dzieci dyslektycznych Nie traktuj dziecka jak chorego, kalekiego, niezdolnego, złego lub leniwego. Nie karz, nie wyśmiewaj dziecka w nadziei, że zmobilizujesz je to do pracy. Nie łudź się, że dziecko "samo z tego wyrośnie", "weźmie się w garść", "przysiądzie fałdów" lub że ktoś je z tego "wyleczy". Nie spodziewaj się, że kłopoty dziecka pozbawionego specjalistycznej pomocy ograniczą się do czytania i pisania i skończą się w młodszych klasach szkoły podstawowej. Nie ograniczaj dziecku zajęć pozalekcyjnych, aby miało więcej czasu na naukę, ale i nie zwalniaj go z systematycznych ćwiczeń.

Staraj się zrozumieć swoje dziecko, jego potrzeby, możliwości i ograniczenia, aby zapobiec trudnościom szkolnym. Spróbuj jak najwcześniej zaobserwować trudności dziecka: na czym polegają i co jest ich przyczyną. Skonsultuj się ze specjalistą (psychologiem, pedagogiem, logopedą). Aby jak najwcześniej pomóc dziecku: zaobserwuj w codziennej pracy z dzieckiem, co najskuteczniej mu pomaga, korzystaj z odpowiedniej literatury i fachowej pomocy nauczyciela - terapeuty (w formie terapii indywidualnej i grupowej), bądź w stałym kontakcie z nauczycielem i pedagogiem szkolnym. Bądź życzliwym, pogodnym, cierpliwym przewodnikiem i towarzyszem swego dziecka w jego kłopotach szkolnych. Chwal i nagradzaj dziecko nie tyle za efekty jego pracy, ile za włożony w nią wysiłek. Spraw, aby praca z dzieckiem była przyjemna dla was obojga.

Terapia pedagogiczna Dyslektykiem jest się na całe życie. Dlatego ważne jest wyćwiczenie różnych strategii postępowania, dzięki którym dysleksja nie będzie przeszkadzać w życiu codziennym. Powinna w tym pomóc terapia pedagogiczna (zajęcia kompensacyjno-korekcyjne). Im wcześniej terapia się zacznie, tym lepiej dla dziecka. Dysleksja prowadząc do trudności szkolnych często jest podłożem zaburzeń nerwicowych o typie nerwicy szkolnej. Dysleksja to nie choroba, którą można wyleczyć.

Sytuacja ucznia doznającego niepowodzeń szkolnych jest nie do zniesienia-ganiony, karany i nie akceptowany przez najbliższe otoczenie- żyje w ciągłym konflikcie i poczuciu zagrożenia. Stara się bronić przed stałym uczuciem napięcia, dzięki mechanizmom psychologicznym, których celem jest redukcja lęku związanego z zagrożeniem poczucia własnej wartości. Jednym z nich jest przypisywanie innym winy za własne niepowodzenia, które rodzi postawę agresywną i buntowniczą. Bunt manifestuje się w postaci aroganckich zachowań wobec rodziców i nauczycieli, wagarów, aspołecznych wybryków. Stłumienie reakcji buntu z kolei prowadzi do narastania somatycznych objawów nerwicowych i neurotycznych cech osobowości. Innym mechanizmem obronnym jest obniżenie znaczenia tych działań, w których spotyka nas porażka oraz zmniejszenie znaczenia osób, które nas nie akceptują. Mechanizm ten prowadzi do negowania wartości nauki i pracy szkolnej, obojętnienia na nagany i pochwały oraz obniżenia autorytetu rodziców i nauczycieli. Konsekwencją takiej postawy jest poszukiwanie akceptacji w grupach przestępczych, sektach.

Zajęcia korekcyjno - kompensacyjne są przeznaczone dla uczniów u których nieprawidłowości rozwojowe utrudniają opanowanie określonych umiejętności, dotyczą przede wszystkim zdolności analizy i syntezy wzrokowej, koordynacji wzrokowo-ruchowej, pamięci wzrokowej oraz analizy i syntezy słuchowej. zajęcia prowadzą nauczyciele posiadający przygotowanie w zakresie terapii pedagogicznej. Liczba uczestników tych zajęć powinna wynosić od 2 do 5 osób.

Celem zajęć terapii pedagogicznej jest: Stymulowanie ogólnego rozwoju ucznia. wyrównywanie dysharmonii rozwojowej, korygowanie zaburzonych funkcji, a tym samym ułatwienie dzieciom opanowania umiejętności czytania i pisania poprzez: a) ćwiczenie koncentracji uwagi b) rozwijanie spostrzegawczości c) usprawnianie koordynacji wzrokowo-ruchowej i sprawności manualnej d) rozwijanie percepcji słuchowej e) kształtowanie umiejętności porównywania i samokontroli Ułatwienie dzieciom opanowania tych wiadomości, umiejętności, które są przewidziane programem nauczania Zapobieganie powstawaniu wtórnych zaburzeń emocjonalnych w zachowaniu Wyrabianie u uczniów tych cech osobowości, które warunkują dalsze samodzielne funkcjonowanie w systemie szkolnym, rozbudzanie zainteresowań i wyrabianie właściwej motywacji do nauki.

Jeśli dziecko ma problemy dyslektyczne, jak najszybciej powinno trafić do poradni pedagogiczno-psychologicznej. Jeśli specjaliści zdiagnozują dysleksję, wydadzą opinię. Opinia stwierdzająca dysleksję rozwojową daje prawo do indywidualnego traktowania ucznia przez szkołę. Nauczyciel jest zobowiązany na podstawie pisemnej opinii poradni obniżyć wymagania edukacyjne. Uczeń z opinią o dysleksji jest łagodniej oceniany na egzaminach zewnętrznych po podstawówce, na koniec gimnazjum, także na nowej maturze. Może rozwiązywać testy dłużej, nie traci punktów za błędy ortograficzne. Dzięki temu łatwiej mu się potem dostać do wybranej szkoły czy na studia.

Dziękuję za uwagę Agata Oleszczuk-Biernacka Przedstawione materiały opracowano na podstawie własnych doświadczeń, lektury książek oraz publikacji zamieszczonych w internecie. Zdjęcia skopiowano z ksiązki B. Sawy „Jeżeli dziecko źle czyta i pisze”. Dziękuję za uwagę Agata Oleszczuk-Biernacka