Warsztat ESPON INTERSTRAT: wymiar terytorialny w zintegrowanych strategiach rozwojowych Katarzyna Wojnar Krajowy Punkt Kontaktowy ESPON, EUROREG, Uniwersytet Warszawski espon@espon.pl

Formuła warsztatu Celem warsztatu jest określenie na ile wyniki projektów programu badawczego ESPON oraz europejska perspektywa związana z rozwojem terytorialnym UE mogą być przydatne twórcom polityk i strategii w tworzeniu zintegrowanych terytorialnych strategii rozwojowych.

Program dnia 10.00 – Wprowadzenie 10.50 – Burza mózgów: „Co to znaczy dobra strategia rozwojowa?” „Co to jest wymiar terytorialny?” 11.45 - Quiz wiedzy o Europejskim Rozwoju Terytorialnym: Polska w kontekście międzynarodowym. 12.15 – Lunch 13.00 - World Café: wiedza, wskaźniki, przydatność wyników ESPON 14.00 - Przerwa kawowa 14.20 - Cicha burza mózgów 15.30 - Zakończenie

Projekt ESPON-INTERSTRAT 9 Punktów kontaktowych Programu ESPON: BE, BG, GR, IE, IT, PL, RO, SI, UK aktywne uczenie się praktyków w oparciu o wyniki badań ESPON, maksymalizację współpracy międzynarodowej uwzględniającej specyfikę różnych systemów instytucjonalnych i obszarów o różnych potencjałach terytorialnych, wspieranie procesów tworzenia zintegrowanych terytorialnych strategii rozwojowych,

www.espon-interstrat.eu

Jak rozumieć wymiar terytorialny w strategiach rozwojowych Jak rozumieć wymiar terytorialny w strategiach rozwojowych? Dyskusja i kontekst. Wymiar terytorialny w praktyce – doświadczenia międzynarodowe?

Co to jest dobra strategia? ELEMENTY: wizja/misja -> the power of story-telling Diagnoza i SWOT Priorytety, cele -> koncepcje agendy terytorialnej, Kto ma się o niej dowiedzieć i kto ma ją wykonać? Zintegrowana strategia terytorialna Wymaga zmiany sposobu myślenia (od barier do potencjałów, od konkurencji do współpracy władz publicznych różnego szczebla) Nowe mechanizmy koordynacji – multi-level governance Nowy system programowania w oparciu o ograniczoną liczbę kwestii Nowy system instytucjonalny ułatwiający realizację strategii przy współpracy i zrozumieniu różnych sektorów

Zmiana podejścia w rozwoju terytorialnym Od dylematu spójność vs. konkurencyjność W kierunku założenia, że każdy region/obszar ma wyjątkowy potencjał terytorialny, który należy wykorzystać prorozwojowo za pomocą polityk skrojonych na potrzeby różnych typów terytoriów -> smart growth Żeby rozpoznać potencjał terytorialny potrzebna jest porównywalna wiedza o terytorium oraz jego otoczeniu. Pomagają w tym narzędzia ESPON: analiza wielopoziomowa, typologie oraz scenariusze TIA: Territorial Impact Assessment

Spójność terytorialna oznacza obrócenie bogactwa różnorodności terytorialnej Europy w zaletę, która przyczyni się do zrównoważonego rozwoju Unii jako całości. Spójność oparta na różnorodności wzmocni wzrost gospodarczy, wzmocni konkurencyjność i dobrobyt. Każde terytorium obdarzone jest innym typem potencjału rozwojowego i potrzebuje polityk i strategii dostosowanych do tej specyfiki, aby w pełni wykorzystać swój potencjał. Geneza koncepcji polityki spójności Danuta Hübner

Cele polityki terytorialnej Jak zarządzać wyzwaniami regionalnymi Jak uwalniać potencjał terytorialny poszczególnych regionów Pytanie kluczowe: czy istnieją regiony, które wypadają słabiej niż wskazuje na to ich potencjał i zasoby? Cele administracji terytorialnej (sprawne państwo): Doing the right things (właściwe priorytety) Doing things right (sprawna i przyjazna administracja)

Priorytety polityki terytorialnej Smart, Sustainable and Inclusive Growth Harmonijny i zrównoważony rozwój przestrzenny Policentryczność Funkcjonalna integracja obszarów przygranicznych „Usieciowienie” miast Relacje miasto-wieś w oparciu o FUA: funkcjonalne obszary miejskie -> multi-level governance Terytoria specyficzne (wybrzeża, wyspy, góry, peryferie, granice itd.) Konkurencyjność Nasycenie sieciami infrastruktury i połączeniami Ochrona i opieranie rozwoju na wartościach dziedzictwa kulturowego i naturalnego

Wyzwania polityki terytorialnej Różnice międzyregionalne: konwergencja vs. dywergencja Niekontrolowana suburbanizacja urban sprawl Rozwój obszarów specyficznych Gospodarcze skutki podziału na centrum i peryferie Peryferyjność Ochrona dziedzictwa naturalnego i kulturowego Zagrożenia i zmiany demograficzne Wzrost cen energii Zmiany klimatu

Nawet dość abstrakcyjne idee inspirują realne przedsięwzięcia

Co to znaczy „wymiar terytorialny”? Nikt tego do końca nie rozumie, wszyscy się dopiero uczą Brakuje definicji operacyjnej Brak definicji „spójności terytorialnej” Doświadczenia międzynarodowe: każdy kraj ma swoje definicje koncepcji takich jak policentryczność, współpraca transgraniczna, spójność, konkurencyjność. Często są traktowane wybiórczo: podejście sieciowe w krajach Nordyckich vs. podejście korytarzowe w krajach Bałtyckich Ciekawym przykładem są makroregionalne strategie terytorialne np. VASAB

Pozycjonowanie przestrzenne Konceptualizacja własnego położenia pozwalająca na zidentyfikowanie: szans, przewag komparatywnych i możliwości rozwijania nowych połączeń, relacji i współpracy Lepsze zrozumienie relacji z sąsiadami, sojusznikami i konkurentami

Których polityk dotyczy wymiar terytorialny? Polityki o silnym wymiarze terytorialnym Polityka spójności Polityka rolna i rozwoju obszarów wiejskich Polityka regionalna Polityka środowiskowa Polityka transportowa Polityki o istotnym wymiarze terytorialnym Polityka energetyczna Polityka morska i rybołówstwo Polityka rynkowa i konkurencyjności Polityka rozwoju innowacyjnej gospodarki

Przykład programów ramowych Polityki „ślepe terytorialnie”, tak jak programy ramowe UE mają istotny wymiar terytorialny Faworyzują regiony najbardziej innowacyjne o doskonałym dostępie do kapitału inwestycyjnego Słabiej rozwinięte regiony nie odnoszą sukcesów w pozyskiwaniu funduszy z PR, przez co różnice rozwojowe coraz bardziej się pogłębiają.

Terytorializacja a transport Priorytet mają inwestycje prowadzące do spójności wewnętrznej nad inwestycjami tranzytowymi Uwzględnienie oddziaływania transportu na środowisko, dziedzictwo kulturowe i emisje

Terytorializacja a sprawne państwo Nowe rozwiązania instytucjonalne: zbliżenie jednostek planowania przestrzennego i rozwoju regionalnego Połączenie celów polityki przestrzennej i regionalnej na poziomie programowania i poziomie operacyjnym Tworzenie instytucji ponad podziałami administracyjnymi i sektorowymi (multi-level, cross-sectoral governance) Tematyczne grupy instytucji i agend wynikające z priorytetów strategii np. konkurencyjność, przedsiębiorczość, zatrudnienie Regularne, formalne i nieformalne spotkania robocze przedstawicieli różnych szczebli Regularna współpraca trasngraniczna w skali regionalnej i makroregionalnej (EŚ-W, Region Morza Bałtyckiego)

Program ESPON 2013 ESPON jest Europejską Siecią Obserwacyjną Rozwoju Terytorialnego i Spójności Terytorialnej: Program badawczy dotyczący rozwoju przestrzennego Celem jest wspieranie procesu tworzenia strategii i polityk w oparciu o wiedzę o terytorium Europy: strukturach, trendach, perspektywach i przestrzennym oddziaływaniu polityk Ambicją jest identyfikacja potencjałów terytorialnych w oparciu o wiarygodne dane o miastach i regionach UE. BUDŻET: 47 mln euro PRIORYTETY: Badania stosowane Analiza celowa na potrzeby praktyków Platforma naukowa i narzędzia Kapitalizacja i popularyzacja wyników

Co oferuje ESPON? POZIOM WSPÓLNOTOWY I KRAJOWY Dopasowanie interwencji funduszy strukturalnych do różnorodności regionalnej Kierunki wspierania spójności terytorialnej Wsparcie wymiaru terytorialnego w politykach sektorowych Wspieranie konkurencyjności UE w skali globalnej POZIOM REGIONALNY I METROPOLITALNY Zrozumienie unikalnego kapitału i potencjału Selekcja priorytetowych przedsięwzięć rozwojowych Identyfikacja synergii wynikających ze współpracy Bardziej efektywna alokacja środków UE POZIOM LOKALNY Koncepcje i metodologia Dane i wskaźniki Porównywalna wiedza o rozwoju terytorialnym Krytyka ESPONa: Zbyt skomplikowane mapy i typologie Słabe rozpowszechnienie wyników Narzędzia zbyt złożone do powszechnego stosowania

www.espon.eu

Burza mózgów „Co to znaczy dobra strategia rozwojowa?” „Co to jest wymiar terytorialny?”

WORLD CAFE World Cafe jest metodą służącą do prowadzenia dialogu, dzielenia się wiedzą i kreatywnymi pomysłami, a nie do wypracowania konkretnych rozwiązań czy poznania opinii jakiejś grupy na dany temat. Do czego pasuje? do generowania pomysłów, uwspólniania wiedzy i wymiany informacji, pobudzania kreatywnego myślenia Czego wymaga? odpowiedniej organizacji miejsca (kilka stolików, napoje, kawiarniana atmosfera) papierowych obrusów lub dużych kartek, na których uczestnicy mogą pisać Kto może uczestniczyć? w sesji World Cafe może uczestniczyć od 12 do 1200 osób.

Zasady Uczestnicy podzieleni są na kilkuosobowe grupki, które przy stolikach dyskutują na zadany temat. Po pewnym czasie (np. 20 minut) następuje zmiana i wszyscy poza jedną osobą (gospodarzem stolika) przenoszą się do innych stolików, omawiających inny temat lub inny aspekt danego tematu. Gospodarz stołu streszcza to, co powiedziały poprzednie grupy i zachęca do dalszej dyskusji. Ponadto uczestnicy zachęcani są do zapisywania bądź rysowania swoich pomysłów (na papierowych obrusach lub kartkach "przypisanych" do stolika), aby następne grupy mogły się do nich odwoływać. Na zakończenie dyskusje podsumowywane są w części plenarne.

Zasady World Cafe Dobra zabawa i miła atmosfera Aktywność i zaangażowanie Każdy głos jest ważny Rysuj, kreśl, łącz i komentuj Kojarz i rozwijaj pomysły Słuchaj innych Szukaj wspólnych motywów i powtarzających się wątków

Cicha burza mózgów indywidualna praca z formularzem pierwsza runda wypowiedzi: jak rozumieć wymiar terytorialny, ocena ESPONa druga runda wypowiedzi: wrażenia z warsztatu

Kalendarz ESPON 2011 MEDIA I PUBLIKACJE –First Scientific Report in January –Territorial Observation 4/IT in March –Polskie wydanie pierwszego raportu syntetyczne ESPON czerwiec/lipiec –Territorial Observation 5/Creative Workforce in November –ESPON Brochure, Video clip, MapArt, etc. SPOTKANIA –ESPON Stakeholder Conference on Targeted Analyses in Bruxelles, 11 May 2011 –ESPON Workshop on Land Use on 24 May 2011 –ESPON Open Seminar 21-22 June 2011 in Budapest –ESPON Workshop/Territorial Indicators in October 2011 –Krajowe seminarium INTERSTRAT wrzesień 2011 –ESPON Internal Seminar on 29-30 November 2011 in Krakow