ŻYWA PAMIĘĆ SYBIRU

POLSKA GOLGOTO WSCHODU! Bądź przestrogą dla przyszłych pokoleń Polaków, hołdem dla tych, których kości pozostały na zesłaniu i wyrzutem sumienia dla sprawców tej strasznej zbrodni.

AGRESJA ZSRR NA POLSKĘ 17 września 1939 r., na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow, wojska sowieckie zdradziecko zaatakowały Polskę. 28 września 1939 r. III Rzesza i ZSRR zawarły układ o przy-jaźni i granicach. 1 i 2 listopada 1939 r. Prezy-dium Rady Najwyższej ZSRR włączyło zajęte ziemie polskie do BSRR i USRR.

DEPORTACJE NA SYBIR Polityka deportacji była jednym z głównych narzędzi sta-linowskiego systemu władzy. Sowieckie władze chciały w ten sposób pozbyć się przeciwników ustroju komunis-tycznego, zniszczyć więzi wśród Polaków, zapobiec kształtowaniu się podziemia niepodległościowego. Zsyłano głównie: przedstawicieli władz państwowych, samorządowych, duchownych, nauczycieli, działaczy społecznych, kolejarzy, ziemian, bogatszych chłopów. Podczas drugiej wojny światowej deportowano na Sybe-rię i do Kazachstanu ponad milion Polaków. Niektórzy historycy liczbę represjonowanych przez władze sowiec-kie obywateli polskich szacują na 2 miliony.

FALE DEPORTACJI 10 LUTEGO 1940 R. – zsyłka „spiecpieriesieleńców” (ro-dziny osadników wojskowych i służba leśna). 13 KWIETNIA 1940 R. – deportacja „wolnych zesłańców” (rodziny oficerów, policjantów, urzędników, przedsię-biorców). CZERWIEC 1940 R. – zsyłka „bieżeńców” (uciekinierów z centralnej i zachodniej Polski, których nie przekazano Niemcom). MAJ-CZERWIEC 1941 R. – deportacja Polaków z obszaru tzw. Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi oraz obywateli byłych republik nadbałtyckich. 1944-1946 R. – zsyłki członków polskich organizacji pod-ziemnych aresztowanych przez NKWD.

OBSZARY ZESŁAŃ

PRZEBIEG DEPORTACJI Radzieccy żołnierze oraz funkcjonariusze NKWD, najczęściej w nocy, przy-bywali do domów osób skazanych na zesłanie. Rodzinom dawano kilka-naście minut na spako-wanie potrzebnych rze-czy, po czym przewożo-no zesłańców na dworce kolejowe. Tam kierowano Polaków do ustawionych wagonów bydlęcych, w których mieli spędzić bardzo długą podróż…

PRZEBIEG DEPORTACJI Podczas kilkutygodnio-wych podróży w bydlę-cych wagonach zesłańcy przemierzali ogromne połacie ZSRR. Pociągi zatrzymywały się dopiero tam, gdzie kończyły się tory kolejowe. W dalszą drogę Sybiracy wyruszali barkami bądź też pokony-wali ją pieszo. Wycień-czającej podróży nie przetrwało wielu Polaków.

WARUNKI NATURALNE Życie na zesłaniu bardzo utrudniał wyjątkowo uciążliwy klimat. Syberię charakteryzuje długa i surowa zima, a nawet latem glebę pokrywa wieczna zmarzlina. Kazachstan cechują natomiast bardzo wysokie letnie temperatury. Nieprzy-zwyczajeni do tych warunków Polacy często umierali na niespotykane w Europie Środ-kowej choroby.

PRACA NA SYBERII Sybiraków zmuszano do ciężkiej, katorżniczej pra-cy, za którą nie otrzymy-wali właściwie żadnych pieniędzy. Deportowanych Polaków kierowano do pracy m.in. w cegielniach, kopal-niach, kołchozach. Podczas bardzo suro-wych syberyjskich zim mężczyźni często praco-wali przy wyrębie drzew.

WARUNKI ŻYCIA Deportowane rodziny żyły na zesłaniu w spartań-skich warunkach. Niektó-rzy „mieli szczęście” żyć w domach u Rosjan wraz z kilkunastoma innymi lo-katorami. Wielu Sybira-ków mieszkało jednak w prymitywnych barakach wraz z setkami innych towarzyszy niedoli.

MODLITWA Modlitwa była elementem życia, który ciągle towarzyszył zesłańcom. Mimo okrutnych doświadczeń Sybiracy nigdy nie utracili nadziei i wiary w mi-łosierdzie Boże. Szczególnie poruszające są opowieści deportowanych o organizo-wanych w ścisłej konspiracji nabożeństwach, które były na Syberii zabronione. Mimo groźby okrutnych kar Polacy tłumnie gromadzili się m.in. na pasterkach, chrzcili również narodzone na nieludzkiej ziemi dzieci.

ŻYCIE NA SYBERII Podstawowym problemem Sybiraków była troska o po-żywienie. Do podstawowych składników bardzo skrom-nego jadłospisu deportowa-nych Polaków należały: ka-sza, ziemniaki, złowione ry-by, zebrane owoce gołub-nicy. Wielu Sybiraków do dziś wspomina wyjątkowy smak chleba, który w latach zesłania nie trafiał codzien-nie do ich ust…

SYBIRACY Z GMINY NOWE PIEKUTY Stalinowski aparat terroru nie oszczędził również mieszkańców gminy Nowe Pieku-ty. Z jej terenu na Syberię deportowano około 130 osób (z czego 32 osoby zmarły na nieludzkiej ziemi). Zesłano ich podczas czwartej fali deportacji – główną akcję deportacyjną w naszym regionie przepro-wadzono w nocy z 19 na 20 czerwca i z 20 na 21 czerwca 1941 r.

PAMIĘĆ O SYBIRAKACH Nasza mała ojczyzna nie zapomina o ge-hennie zesłańców na Sybir. Ku ich czci na grocie obok parafialnego kościoła w No-wych Piekutach postawiona została ka-mienna płyta. Wewnątrz świątyni znajduje się natomiast pamiątkowa tablica z listą Sybiraków deportowanych w czerwcu 1941 r. z terenu piekuckiej parafii.

PAMIĘĆ O SYBIRAKACH

PAMIĘĆ O SYBIRAKACH 18 IX 2010 r. Gimnazjum w Nowych Piekutach otrzymało imię Sybiraków oraz sztandar.

PAMIĘĆ O SYBIRAKACH

PAMIĘĆ O SYBIRAKACH Delegacja uczniów z Gimnazjum im. Sybiraków w Nowych Piekutach rokrocznie bierze udział w odbywających się w Białymstoku Marszach Żywej Pamięci Polskiego Sybiru. Od roku szkolnego 2006/2007 w naszym gimnazjum istnieje również Klub Wnuka Sybiraka.

PAMIĘĆ O SYBIRAKACH

BIBLIOGRAFIA K. Borowska-Skarżyńska: „Byłam zesłana”, Warszawa 2003. A. Dobroński: „Losy Sybiraków”, Warszawa 1997. J. Pogorzelski: „Piętno zesłania. Opowieść o Sybirakach z gminy Nowe Piekuty.”, Olsztyn 2009. P. Żaroń: „Ludność polska w ZSRR w czasie II wojny świato-wej”, Warszawa 1990. www.sybiracy.pl