Przestępczość zorganizowana Zwalczanie przestępczości zorganizowanej w Polsce i służące temu środki

System zwalczania przestępczości zorganizowanej w Polsce obejmuje: Środki prawne pozostające w dyspozycji państwa i jego organów, także praktyka stosownego orzecznictwa Wyspecjalizowane organy państwa powołane do zwalczania przestępczości zorganizowanej Współpraca międzynarodowa w tym zakresie Organizacje pozarządowe Analizy naukowe zjawiska i szkolenia agend zwalczających przestępczość

Środki prawne Art. 258 par. 1 kk: Kto bierze udział w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. par. 2: Jeżeli grupa albo związek określone w par. 1 mają charakter zbrojny albo mają na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Środki prawne par. 3: Kto grupę albo związek określone w par. 1, w tym mające charakter zbrojny, zakłada lub taką grupą albo związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. par. 4: Kto grupę albo związek mające na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym zakłada lub taką grupą lub związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat

Struktury zorganizowanej działalności przestępczej Zorganizowana grupa przestępcza (niższa forma zorganizowania, co najmniej 3 osoby, może być sformowana nawet dla jednego przestępstwa – przykładem Kwinto i s-ka) Związek przestępczy (wyższa forma zorganizowania - większa liczba członków, rozbudowane struktury, ale i kilkuosobowy zespół, wyspecjalizowany; działalność długotrwała, podstawowa)

Rodzaje grup i związków przestępczych Jak wynika z art. 258 kk, wyróżniamy: Grupy i związki mające na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego Grupy i związki o charakterze zbrojnym (zob. też art. 263 par. 2) Grupy i związki o charakterze terrorystycznym (zob. też art. 115 par. 20)

Środki prawne – pranie brudnych pieniędzy, sprawca zamieszany wprost w przestępstwo Art. 299 kk par. 1: Kto środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości, pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego, przyjmuje, przekazuje lub wywozi za granicę, pomaga do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmuje inne czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Środki prawne – pranie brudnych pieniędzy, sprawca z systemu finansowego, działający w grupie, osiągający znaczną korzyść par. 2: podlega karze w wymiarze przewidzianym w par. 1 par. 5: jeśli sprawca działa w porozumieniu z innymi osobami – podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 (przestępczość zorganizowana) par. 6: podobna kara grozi sprawcy czynu określonego w par. 1 i 2, jeśli osiągnął znaczną korzyść majątkową.

Złagodzenie odpowiedzialności, wyłączenie karalności (czynny żal; dezintegracja grupy) Art. 259 kk: Nie podlega karze za przestępstwo określone w art. 258, kto dobrowolnie odstąpił od udziału w grupie albo związku i ujawnił przed organem powołanym do ścigania przestępstw wszystkie istotne okoliczności popełnionego czynu lub zapobiegł popełnieniu zamierzonego przestępstwa, w tym i przestępstwa skarbowego.

Złagodzenie odpowiedzialności, wyłączenie karalności (mały świadek koronny; dezintegracja grupy) Art. 60 kk par. 3: Sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia.

Złagodzenie odpowiedzialności, wyłączenie karalności (mały świadek koronny; dezintegracja grupy) Art. 60 kk par. 4: Na wniosek prokuratora sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy przestępstwa, który, niezależnie od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie, ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności, nieznane dotychczas temu organowi, przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności.

Złagodzenie odpowiedzialności, wyłączenie karalności (świadek anonimowy/incognito; dezintegracja grupy) Art. 184 kpk par 1: ...sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, w tym danych osobowych, jeżeli nie mają one znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie (Ale, mimo wszystko, czyt. niżej) par. 2: (...) Protokół przesłuchania świadka wolno udostępniać oskarżonemu lub obrońcy tylko w sposób uniemożliwiający ujawnienie okoliczności, o których mowa w par. 1.

Świadek koronny Podstawą prawną są ustawy: o świadku koronnym z 1997 r. i o zmianie ustawy o świadku koronnym z 2006 r. Uzupełnieniem są rozporządzenia Rady Ministrów z 1998 r. i z 2006 r. w sprawie udzielania ochrony i pomocy świadkom koronnym i innym uprawnionym osobom

Świadek koronny – instytucję tę stosuje się w sprawach takich, jak: Przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w zorganizowanej grupie Udział w zorganizowanej grupie lub związku Łapownictwo bierne Łapownictwo czynne Płatna protekcja bierna Płatna protekcja czynna Przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków przez funkcjonariusza publ. Bierne i czynne łapownictwo wyborcze, sportowe oraz związane z wykonywaniem działalności gospodarczej

Świadek koronny Status świadka koronnego może uzyskać podejrzany, który do czasu wniesienia do sądu aktu oskarżenia: przekazał organowi prowadzącemu postępowanie informacje mogące przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia innych sprawców, ujawnienia innych przestępstw lub zapobieżenia im ujawnił majątek swój oraz innych sprawców zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań dotyczących uczestników i okoliczności przestępstwa

Świadek koronny Status świadka można uzyskać także pod warunkiem zobowiązania się do zwrotu korzyści majątkowej odniesionej z przestępstwa (także skarbowego) oraz naprawienia szkody nim wyrządzonej Świadkiem koronnym nie może zostać podejrzany kojarzony z: popełnieniem lub współudziałem w popełnieniu zabójstwa nakłanianiem innej osoby do popełnienia takiego czynu kierowaniem zorganizowaną grupą lub związkiem

Świadek koronny Podejrzany, któremu przyznano status świadka koronnego, nie podlega karze za przestępstwa (także skarbowe), w których uczestniczył i które jako świadek koronny ujawnił w trybie przewidzianym ustawą (to ewenement na skalę światową)

Świadek koronny Status świadka koronnego uchyla się obligatoryjnie, jeśli tenże świadek: zeznał nieprawdę lub zataił prawdę popełnił nowe przestępstwo działając w zorganizowanej grupie lub związku zataił majątek swój lub pozostałych sprawców uzyskał status świadka niezgodnie z prawem

Świadek koronny Można podjąć zawieszone (na 14 dni, do czasu umorzenia) postępowanie w danej spawie wobec świadka koronnego, jeśli: popełnił on nowe przestępstwo umyślne nie wykonał w oznaczonym terminie lub w oznaczony sposób zobowiązania do naprawienia szkody lub zwrotu korzyści uzyskanych z przestępstwa

Proces ustanawiania świadka koronnego i program ochronny Trzy etapy: sędziowski (postanowienie o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka koronnego) prokuratorski (postanowieni o zastosowaniu ochrony lub pomocy) policyjny (zarządzenia komendanta głównego o formach ochrony i pomocy) lub więzienny (w tym przypadku wykonuje dyrektor generalny Służby Więziennej)

Proces ustanawiania świadka koronnego i program ochronny Ochroną świadka koronnego zajmuje się Zarząd Ochrony ŚK (ZOŚK) CBŚ KGP Czynnikiem zwiększającym bezpieczeństwo ŚK jest możliwość przesłuchania ŚK dzięki wideotransmisji Programem ochronnym bywają też objęte rodziny ŚK 80% ŚK to ludzie w wieku 31-50 lat (doświadczeni) 85% funkcjonariuszy ZOŚK pracowało w CBŚ Elementem programu ochrony jest uzyskanie wyższych/dodatkowych kwalifikacji

Świadek koronny - efekty Po 10 latach stosowania instytucji ŚK efektem procesowym tylko głównych spraw było wskazanie/sformułowanie: 3834 podejrzanych 12 797 zarzutów (m.in. 106 popełnienia zabójstwa) ogółem wykryto blisko 13 tys. przestępstw odzyskano mienie na kwotę 37 606 427 zł zabezpieczono mienie na kwotę 30 324 756 zł aresztowano tymczasowo 2422 osoby

Kompetencje policji (art. 19 ustawy o policji) - kontrola operacyjna Kontrola operacyjna – jedna z metod stosowanych w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych Warunkiem zastosowania – bezskuteczność wcześniej zastosowanych środków typu: obserwacja, zasadzka, pułapka kryminalistyczna, wywiad, pomoc osób niebędących policjantami, dostępne bazy danych Zarządza ją – na wniosek komendanta głównego policji – właściwy sąd okręgowy na posiedzeniu niejawnym W sytuacjach wyjątkowych – komendant główny bądź wojewódzki za zgodą prokuratora okręgowego, ale w ciągu 5 dni sąd musi to zatwierdzić.

Kompetencje policji (art. 19 ustawy o policji) - kontrola operacyjna Kontrola operacyjna prowadzona jest niejawnie i polega na: kontrolowaniu treści korespondencji; kontrolowaniu zawartości przesyłek; stosowaniu środków technicznych umożliwiających uzyskiwanie w sposób niejawny informacji i dowodów oraz ich utrwalanie, a w szczególności treści rozmów telefonicznych i innych informacji przekazywanych za pomocą sieci telekomunikacyjnych.

Kompetencje policji – kontrola operacyjna Kontrola operacyjna jest zarządzana na 3 miesiące, z możliwością jej przedłużenia na okresy wyznaczane przez sąd Uzyskane materiały o znaczeniu procesowym są przekazywane właściwemu prokuratorowi Pozostałe materiały są po 2 miesiącach od zakończenia kontroli komisyjnie niszczone

Ofensywne metody pracy operacyjnej – zakup kontrolowany Sens tych metod polega na szybkim reagowaniu już w momencie rozpoznania możliwości popełnienia przestępstwa (zwłaszcza przez zorg. grupy przestępcze) Zakup kontrolowany – celem jest sprawdzenie uzyskanych wcześniej wiarygodnych informacji o przestępstwie oraz ustalenie sprawców i uzyskanie dowodów (zakup, sprzedaż, przejęcie) W grę wchodzą: broń, narkotyki, używki objęte akcyzą, materiały promieniotwórcze Zakup zarządza komendant główny lub wojewódzki policji po uzyskaniu pisemnej zgody prokuratora okręgowego, na 3 miesiące, z możliwością przedłużenia

Ofensywne metody pracy operacyjnej – kontrolowane przyjęcie lub wręczenie korzyści majątkowej Przedmiotem przejęcia lub wręczenia mogą być środki płatnicze krajowe bądź zagraniczne, prawa majątkowe, rzeczy ruchome bądź nieruchome Prowokacja policyjna – różni się od ww. tym, że to policjant (funkcjonariusz) występuje z inicjatywą dokonania niejawnego nabycia, zbycia, przejęcia, wręczenia lub przyjęcia (łapówki, przedmiotów zabronionych, np. pochodzących z przestępstwa). Uwaga: prowokacja może być stosowana wyłącznie w sytuacji, gdy uzyskano wcześniej wiarygodne informacje o przestępstwie

Ofensywne metody pracy operacyjnej – przesyłka niejawnie nadzorowana Celem jest udokumentowanie przestępstwa, ustalenie osób w nim uczestniczących, przejęcie przedmiotów przestępstwa Polega na niejawnym nadzorowaniu wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami przestępstwa Obserwacji podlegają: przesyłki, nieruchomości i przedmioty ruchome (co do których zachodzi podejrzenie, że są wykorzystywane do wytwarzania, przemieszczania, przechowywania lub obrotu przedmiotami przestępstwa), osoby w to zaangażowane

Ofensywne metody pracy operacyjnej – przesyłka niejawnie nadzorowana Przedmiotem zainteresowania w przypadku nadzorowanej niejawnie przesyłki są: środki odurzające, broń, używki objęte akcyzą, miejsca nielegalnego wytwarzania takich produktów, pakowania, rozlewania itp. Zarządzenie o przesyłce kontrolowanej wydaje komendant główny bądź wojewódzki, zawiadamiając niezwłocznie właściwego prokuratora okręgowego

Jeśli jest to niezbędne, policja może skorzystać: Ofensywne metody pracy operacyjnej – ujawnienie tajemnicy bankowej i ubezpieczeniowej (art. 20 ustawy o policji) Jeśli jest to niezbędne, policja może skorzystać: z informacji dotyczących umów ubezpieczenia (w tym z przetwarzanych przez zakłady ubezpieczeń danych podmiotów, które zawarły umowy ubezpieczenia) z przetwarzanych przez banki informacji stanowiących tajemnicę bankową Postanowienie wydaje sąd okręgowy na wniosek komendanta głównego lub wojew.

Niekiedy dotyczy to też współpracowników policji Ofensywne metody pracy operacyjnej – posługiwanie się dokumentami legalizacyjnymi (art. 20 ustawy o policji) Policjanci realizujący zadania zmierzające do ujęcia członków zorganizowanych grup przestępczych muszą niejednokrotnie posługiwać się dokumentami uniemożliwiającymi ich identyfikację Niekiedy dotyczy to też współpracowników policji Dokumenty takie wydaje komendant główny policji; może też zwrócić się o ich przygotowanie do organów administracji bądź innych organów czy służb

Ofensywne metody pracy operacyjnej – korzystanie z bilingów połączeń telefonicznych (art. 20 u. o policji) Policja ma prawo otrzymać od operatora: dane identyfikujące abonenta, zakończenia sieci, urządzeń telekomunikacyjnych, między którymi uzyskano połączenie dane dotyczące uzyskania lub próby uzyskania połączenia dane o okolicznościach i rodzaju wykonywanego połączenia Wnioskuje o to komendant główny, wojewódzki lub policjant przez nich wskazany

Policja może korzystać z pomocy osób niebędących policjantami Ofensywne metody pracy operacyjnej – osoby współpracujące z policją (art. 22 ustawy o policji) Policja może korzystać z pomocy osób niebędących policjantami Osoby takie mogą uzyskać wynagrodzenie za udzielenie policji pomocy (np. z funduszu operacyjnego) Ujawnianie danych dotyczących osób udzielających pomocy w zakresie czynności operacyjno-rozpoznawczych, jest zabronione

Okoliczności, wydarzenia niewyjaśnione, punkt wyjścia opowieści... Pierwsza połowa mijającej dekady, późny grudniowy wieczór; do mieszkania Jerzego S., dyrektora IV oddziału PKO BP w Warszawie, puka dwóch mężczyzn. Dyrektor nocy nie przeżyje; umrze, jak później orzekną śledczy, „wskutek nagłego zatrzymania krążenia”, choć podobno nie miewał problemów z krążeniem. Tego samego wieczoru popełnił samobójstwo przyjaciel Jerzego S. Kilka dni wcześniej zmarł od pchnięcia nożem człowiek, z którym dyrektor banku spotykał się w ostatnich dniach regularnie.

Co było przedtem... W okresie poprzedzającym jego śmierć Jerzy S. bywał często na Cyprze, w posiadłości Patricka Castellego vel Igora Kopylowa/Grzegorza Dąbrowskiego) Tenże Castelli, w porozumieniu z wysokimi rangą oficerami WP (WSI) związanymi z fundacją Pro Civili, rozkręcił w Polsce biznes (fikcyjne firmy zaciągające kredyty na wielomilionowe sumy...) Gwarantem wielu kredytów była Wojskowa Akademia Techniczna

Pro Civili, Fundacja Bezpieczna Służba... Fundację Pro Civili powołano do życia w 1994 r. Miała zajmować się m.in. ochroną funkcjonariuszy i pracowników służb państwowych oraz ich rodzin. Celem było też prowadzenie działalności charytatywnej na rzecz osób potrzebujących. W rzeczywistości działała w obszarze ubezpieczeń, budownictwa, nauki (WAT), importu – eksportu. Była podobna do fundacji Bezpieczna Służba (o której niżej). Współtworzyli ją, działali w niej (podobnie jak w Bezpiecznej Służbie) ludzie związani z WSI, dawnym UOP.

Pro Civili, Fundacja Bezpieczna Służba... Głównymi założycielami byli Wolfgang Casco i Manfred Holetschek, utrzymujący kontakty m.in. z Leszkiem Danielakiem, pseudonim Wańka (z „Pruszkowa”), z grupami przestępczymi z Rosji, Ukrainy. W kontaktach z „Pruszkowem” pośredniczył Jarosław Sokołowski, pseudonim Masa. Jako świadek koronny zeznawał o korumpowaniu urzędników i funkcjonariuszy państwowych. Mówił o tym, jak „Pruszków” wchodził w przedsięwzięcia publiczne.

Pro Civili, Fundacja Bezpieczna Służba... W zeznaniach oficerów WSI zeznających przed Komisją Weryfikacyjną przewijają się nazwiska Zdzisława Herszmana, Jeremiasza Barańskiego (Baraniny), Nikodema Skotarczyka (Nikosia), Tadeusza Maziuka (Saszy) – jako współpracowników tajnych służb PRL-u. Herszman znał Jaruzelskiego, Kiszczaka, Urbana, Leonida Breżniewa (zmarłego w 1982 r. wieloletniego szefa radzieckich komunistów), a po 1990 r. utrzymywał kontakt ze sferami rządowymi dzięki znajomości z jednym z ministrów w rządzie Tadeusza Mazowieckiego.

Pro Civili, Fundacja Bezpieczna Służba... To Herszman razem m.in. z żoną Baraniny założył w 1991 r. fundację Bezpieczna Służba. Znał Nikosia, znał Andrzeja Kolikowskiego „Pershinga” (zamordowanego w 1999 r.) – współzałożycieli polskiej mafii.

Fundacje chronione W 1999 r. wysoka urzędniczka Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej zwróciła uwagę fundacji Pro Civili, że miała zajmować się działalnością charytatywną, a nie biznesową. Niebawem jednak podobne monity ustały. Zdaniem śp. posła Zbigniewa Wassermana, fundacja musiała uzyskać wsparcie od organów tyleż nadrzędnych wobec niej, ile wobec MPiPS.

Mafia, a nie wyłącznie bandy pospolitych kryminalistów Wg członka Komisji Weryfikacyjnej WSI – to funkcjonariusze służb specjalnych PRL zorganizowali nielegalny handel paliwami, alkoholem, zakładali firmy ochroniarskie, zaczęli działać w handlu bronią, w finansach (parabanki). – W pierwszym okresie III RP wszystko działo się za zgodą i wiedzą „ludzi na wysokich stołkach” wywodzących się ze specsłużb, a większość przywódców podziemia – twierdził ów członek Komisji - stanowili byli oficerowie WSW lub SB. Struktury korumpowały urzędników, przedstawicieli organów ścigania, lekarzy i polityków.

Mafia, a nie wyłącznie bandy pospolitych kryminalistów Barański współpracował w Austrii z Andrzejem Kuną i Aleksandrem Żaglem, którzy założyli spółkę Concordia, a prezesem tej spółki uczynili byłego szefa wywiadu UOP, o czym donosiła w 2008 r. „Rzeczpospolita”. Miał on doprowadzić do zwolnienia oficerów UOP zajmujących się sprawą Ałganowa. Kuna i Żagiel mieli za pomocnika Ireneusza Sekułę, byłego szefa GUC, który zniósł cło na import zbóż, kiedy panowie nim handlowali. Wszyscy też współpracowali z Edwardem Mazurem, który pracował dla służb specjalnych III RP.

Mafia, a nie wyłącznie bandy pospolitych kryminalistów Sokołowski ps. Masa miał zeznać m.in., że na początku „Pruszków” zajmował się napadami na tiry, wymuszaniem haraczy od firm (z właścicielami warzywniaków włącznie), odzyskiwaniem długów. Potem przejmował kolejne „biznesy”: narkotyki, prostytucję, przemyt spirytusu zza wschodniej granicy, przerzut kradzionych samochodów na Wschód. Rzekomo kupował za łapówki działki budowlane w Warszawie, odsprzedając je później z wielokrotnym zyskiem.

Mafia, a nie wyłącznie bandy pospolitych kryminalistów Na przełomie wieków największe zyski mafia z Pruszkowa czerpała z automatów do gier i handlu narkotykami. Wg Masy, grupa miała powiązania polityczne dotyczące podziału rynku automatów do gier, ale ten wątek zeznań zignorowano. W marcu 2010 r. śp. Zbigniew Wasserman mówił o zaniedbywanych wątkach śledztwa dotyczącego „Pruszkowa”, o tym, że przez lata sprawy tego związku przestępczego prowadziło kilka prokuratur okręgowych, nie wiedząc wzajemnie o swoich działaniach.

Mafia, a nie wyłącznie bandy pospolitych kryminalistów Ogromne zyski „legalizowano”, zakładając firmy transportowe, developerskie, dyskoteki, agencje towarzyskie, hotele, pensjonaty, restauracje. Prowadzono też współpracę z zagranicznymi mafiami (np. rosyjskim „Sołncewem”, współtworzonym, przez byłych funkcjonariuszy scpecsłużb, m.in. KGB). Powiązań przestępców ze światem polityki i gospodarki nie podjęto (na właściwą skalę; wpadały płotki; za kuriozum należy uznać śledztwo w sprawie zabójstwa gen. Marka Papały).

Pytanie, które tu i ówdzie już pada/padło... Różne wątki tej opowieści ciekawie się układają, mogłyby stanowić kanwę doskonałej powieści kryminalnej, logicznie spójnej, z rodzaju tych, które pisze Dan Brown. Punktem wyjścia mogłaby być... katastrofa smoleńska. Pytanie: dlaczego do niej doszło, dlaczego się wydarzyła?