Komunikacja a cywilizacja  Powstanie cywilizacji nie byłoby możliwe bez opanowania technik komunikacji. Bez umiejętności porozumiewania się, człowiek nie tylko nie byłby w stanie zainicjować postępu technicznego i rozwoju cywilizacji, ale nawet nie mógłby tworzyć jakichkolwiek społeczności. Ale czym jest komunikacja? Komunikacja może oznaczać celową wymianę poglądów w dialogu, ale też przypadkowy sygnał. W 1970 Frank Dance podał 126 stosowanych definicji 1 i od tego czasu ich liczba stale rośnie. 1  Wraz z upływem czasu liczba możliwych sposobów komunikacji wzrasta, a coraz bardziej skomplikowane i łatwiej dostępne informacje można przesyłać szybciej na większe odległości. Dziś używamy technik komunikacji, o których nie śnili nasi przodkowie. Można z dużym prawdopodobieństwem założyć, że nasze dzieci poznają technologie dziś opisywane tylko w literaturze science-fiction. Nowe, lepsze narzędzia komunikacji napędzają spiralę zmian w dzisiejszym społeczeństwie 2. Nie zawsze jednak tak było: najstarsze wynalazki dzieliły od siebie ogromne przedziały czasowe. To przyspieszające tempo zmian doskonale widać, jeśli spojrzymy na poszczególne “kamienie milowe” w komunikacji i odstępy czasowe jakie dzielą ich powstanie. 2 Źródło:Histmag.org

p.n.e - Mowa  Ewolucja mózgu odróżniła człowieka od zwierząt, gdy doprowadziła do powstania rewolucyjnego sposobu komunikacji - mowy. Zakłada się, że duże znaczenie miał tutaj gen FOXP2 3, który 200 tys. lat temu dał człowiekowi wiele zdolności językowych. 3  Mowa, zbiór wokalnych symboli opartych na logicznej strukturze, umożliwiła przekazywanie informacji i wiedzy kolejnym pokoleniom w doskonalszy sposób. Doświadczenia przekazywane za pomocą języka stawały się coraz bogatsze, a człowiek mógł zmieniać się i przystosowywać się do otoczenia – bądź przystosowywać otoczenie do siebie – znacznie szybciej niż gatunki opierające się na genetycznej ewolucji. Mowa oznaczała możliwość koordynacji i współpracy, postępu technicznego, nauki, inżynierii, powstania pojęć abstrakcyjnych i kultury. Ulokowała człowieka na szczycie łańcucha pokarmowego, umożliwiając homo sapiens walkę i zwycięstwo nad zwierzęcymi drapieżnikami. Pośrednio umożliwiła podróże przez niesprzyjające tereny (morza, pustynie) i ekspansję człowieka we wszystkie rejony Ziemi.  Mowa nie jest jednak doskonała. Wypowiedziane słowo czy zdanie docierało tylko do osób znajdujących się w pobliżu mówiącego. Komunikacja przy pomocy głosu, bądź sygnałów migowych, na odległości większe niż kilometr była praktycznie niemożliwa. Pamięć ludzka wraz z upływem czasu często ulegała zniekształceniu, istnieje także ograniczenie ilości informacji możliwych do zapamiętania przez jednostkę. Wraz z przedwczesną śmiercią ‘osób pamiętających’ – szamanów, mędrców – którzy nie zdążyli przekazać swojej wiedzy uczniom - prymitywna społeczność mogła bezpowrotnie stracić wiedzę wielu pokoleń. Źródło:histmag.org

3300 p.n.e. - Pismo  Symbole były prekursorem kolejnego wielkiego wynalazku – pisma. Zamknięty zbiór symboli, wyrażających dźwięki fonetyczne bądź pojęcia, umożliwił przechowywanie skomplikowanych, długich wiadomości i stanowił ‘graficzny zapis mowy’.  Pismo było darzone wielkim szacunkiem. Starożytni Egipcjanie uważali za jego twórcę Thota, boga kultury, nauki i magii. Nebo, syn Marduka, był babilońskim bogiem pisma – i ludzkiego przeznaczenia. Według tradycji żydowskiej pismo wynalazł Mojżesz, według mitów greckich – Hermes. Klasa urzędników rządzących imperium chińskim, literati, za jedną z najważniejszych cech wykształconego człowieka uważała zdolność czytania i pisania.  Nieco kontrowersyjne jest ustalenie dokładnej daty powstania pisma. Pierwsze piktogramy i ideogramy pojawiły się wkrótce po pierwszych petroglifach, bo juz w okolicach 9000 p.n.e., ale pismo powstało nie wcześniej niż w okolicach 5000 p.n.e. Ponieważ staroeuropejske znaki Vinčów są do tej pory nieodczytane i uważane przez wielu archeologów za motywy zdobnicze, za najstarsze znane nam pismo uważa się sumeryjskie piktogramy z 3400 p.n.e. Mniej więcej wy tym samym czasie wynalezione zostały też hieroglify i symbole proto-elamickie Źródło: histmag.org

Hieroglify 1 1.źródło: 2 2.źródło: Mowa, mowa Ciała 3 3.pl.wikipedia.org Maszyna do pisania

Narzędzia do pisania  Duże znaczenie dla ewolucji technik komunikacji miała kwestia narzędzi, jakie stosowano do utrwalania pisma. Po długich tysiącleciach używania kamiennych rylców i organicznych farb nakładanych na kamienne płaszczyzny, znaczący przełom nastąpił gdy zaczęto używać glinianych tabliczek, później utwardzanych przez wypalanie. Umożliwiło to znaczne szybsze pisanie i przechowywanie informacji.  Kolejnym przełomowym etapem w rozwoju technik pisania był papirus i papier, poręczniejszy w składowaniu i przenoszeniu. Technikę wytwarzania papirusu datuje się na 3000 p.n.e. w Egipcie. Około 100 n.e. w Chinach zaczęto wytwarzać papier (m.in. z bawełny), kilkaset lat później dotarł na Bliski Wschód. Masowa produkcja papieru datowana jest na XIX wiek w Europie, gdy maszyny parowe przerabiały miazgę drzewną na papier  Narzędzia do pisania także ewoluowały: od rylców, poprzez ptasie pióra maczane w atramencie, po wieczne pióra. Najstarsze wzmianki o wiecznych pióra to X wiek n.e., choć pióra zbliżone do dzisiejszych to początek wieku XIX. Stosunkowo niedawnym wynalazkiem są ołówki, których pierwsze egzemplarze pochodzą z wieku XVI, gdy w Anglii odkryto wysokiej jakości złoże grafitu. Anglia utrzymała monopol na produkcję wysokiej jakości ołówków przez ponad wiek, do czasu opracowania technik wytwarzania grafitu ze złóż o gorszej jakości.  Do rozwoju technik komunikacji walnie przyczynił się także sławny wojownik, generał i władca, zwykle nie kojarzony z rozwojem słowa pisanego – Juliusz Cezar. Przypisuje się mu stworzenie (czy raczej wydanie rozkazu stworzenia) pierwszej książki (kodeksu) w znanej nam postaci – kartki i okładki sklejone na grzbiecie. 23 Pierwsza znana nam gazeta to Acta Diurna, wydana na rozkaz Juliusza Cezara w 59 r. p.n.e. 23  Znaczącym wynalazkiem była bez wątpienia prasa drukarska. Pierwsze maszyny używające czcionek wywodzą się z Chin, gdzie wynalazcy Pi Shengowi przypisuje się stworzenie pierwszych czcionek w 1045 r. n.e. Jednak z powodu niskiego zapotrzebowania na książki w Chinach tej epoki dopiero w Europie XV wieku druk zrewolucjonizował komunikację. Powszechnie za wynalazcę maszyny do druku uważany jest Johann Gutenberg (choć nie wiadomo w jakim stopniu był obeznany z chińskimi wynalazkami). W tym też czasie wynaleziono atrament na bazie oleju i usprawniono produkcję papieru. Druk umożliwił tańsze i szybsze wytwarzanie książek i innych publikacji. W połączeniu ze specyficznemu warunkami panującymi w Europie (rynek zbytu na Biblię gwarantował drukarzom zwrot kosztów i prowadził do spadku analfabetyzmu) wynalazek ten walnie przyczynił się do rozpowszechnienia książek i kultury słowa pisanego w Europie. Źródło:histmag.org

Kody  Wraz z rozwojem języków powstały też kody. Niektóre kody przeznaczone byty do szyfrowania informacji i te nazywamy szyframi, inne jednak – jak kod Morse’a czy Baudota - miały na celu przede wszystkim usprawnienie komunikacji na odległość, poprzez zmniejszenie liczby znaków jakie muszą być przesłane.  Specyficznym rodzajem kodów są sztuczne języki (konlangi, od ang. Constructed language), stworzone od podstaw przez grupę ludzi, a nie powstałe w wyniku naturalnej ewolucji. Języki te można podzielić na trzy grupy:  przeznaczone do komunikacji międzynarodowej (np. esperanto)  stworzone do celów artystycznych i estetycznych (np. klingoński lub elficki Tolkienowski)  stworzone do celów naukowych i filozoficznych (np. loglan) Źródło:histmag.org

Sygnały optyczne  Wiele kultur stosowało sygnały wzrokowe, oparte na dymie i ogniu, nazywane dziś także ‘optycznym telegrafem’.  Ognisko było przykrywane koszem lub matą i odsłaniane, w ciągu dnia wypuszczając w różnych odstępach czasu smugi dymu, a w nocy dając migające światło. Widoczność tych sygnałów, zwłaszcza dymnych, był jednak zależna od pogody (wiatr, opady), co utrudniało stosowanie skomplikowanych kodów. Taki sposób sygnalizacji był wykorzystywany m.in. przez Indian północnoamerykańskich.  Ograniczeniem zasięgu takich sposobów komunikacji był zasięg zmysłów. Częstym usprawnieniem było więc przekazywanie wiadomości przez wczesny rodzaj ’stacji wzmacniających i przekaźnikowych’, czyli stworzenie punktów powtarzających ten sygnał pomiędzy grupą inicjującą a docelową. Takie modyfikacje były często stosowane przez bardziej zaawansowane cywilizacje o osiadłym trybie życia. Polegały one na rozpalaniu ciągu oddalonych od siebie ogromnych ognisk na wzgórzach i górach. Najbardziej zaawansowane budowały niekiedy wieże sygnałowe, jak Chiny na Wielkim Murze. Specyficznym rodzajem wież sygnałowych są do dziś używane latarnie morskie.  Warto zwrócić uwagę na fakt, że wojna często była motorem napędzającym badania nad technikami komunikacyjnymi. W lądowych bitwach kody oparte na proporcach i symbolach były używane tysiące lat przed naszą erą. Źródło:histmag.org