Turystyka wiejska formą rekreacji i rehabilitacji dla osób niepełnosprawnych Justyna Czachara Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie Studenckie Koło Naukowe Ekologiczno-Przyrodnicze opiekun Koła: prof. nadzw. dr hab. inż. Jan Krupa 35-225 Rzeszów, ul. Sucharskiego 2 kajaczachara@poczta.onet.pl

Współczesny turysta zwraca uwagę na: : standard i jakość świadczonych usług podstawowych nowe, coraz ciekawsze oferty usług dodatkowych, które dostarczą doznań emocjonalnych, kulturowych, krajoznawczych Konkurencja na rynku turystycznym wymaga szukania nowych rynków klientów

Cel, materiały i metody Celem pracy jest przedstawienie możliwości uprawianie turystyki przez osoby niepełnosprawne na terenach wiejskich i wskazanie jej pozytywnego oddziaływania na turystów o specjalnych potrzebach. W pracy wykorzystano obserwacje poczynione w trakcie wyjazdów turystycznych z osobami niepełnosprawnymi oraz technikę bezpośredniego wywiadu, uzupełniając całość odpowiednio dobraną literaturą.

Niepełnosprawny turysta – potencjalnym klientem osoby niepełnosprawne, to osoby, których sprawność fizyczna, psychiczna lub umysłowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia życie codzienne, naukę, pracę oraz pełnienie ról społecznych, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi, które mają prawo do niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia oraz nie mogą podlegać dyskryminacji [5] Rodzaje niepełnosprawności w Polsce (podział wg Sowy 1999.) W Polsce żyje ok. 5,5 mln osób niepełnosprawnych stanowią ok. 14% naszego społeczeństwa osoby z niesprawnością sensoryczną - osoby niewidome i słabowidzące, osoby niesłyszące i słabo słyszące; Osoby z niepełnosprawnością fizyczną - osoby z niepełnosprawnością motoryczną - z uszkodzeniem narządu ruchu - oraz z przewlekłymi schorzeniami narządów wewnętrznych; osoby z niepełnosprawnością psychiczną; osoby z niepełnosprawnością złożoną, tzn. dotknięte więcej niż jedną niepełnosprawnością. [5] Karta Praw Osób Niepełnosprawnych, Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r., www.mpips.gov.pl, (02.10.2008).

Turystyka wiejska korzyści i możliwości GOSPODARZE TURYŚCI Aktywizacja przedsiębiorczości ludności wiejskiej, dodatkowy dochód, wzrost popytu na produkty rolne, dodatkowe miejsca pracy, wspieranie lokalnych usług i przetwórstwa, rozbudowa infrastruktury, ożywienie gospodarcze, rozwój rzemiosła i twórczości ludowej [8] spokojny wypoczynek, walory zdrowotne, niższe koszty pobytu, możliwość bezpośredniego kontaktu, poznanie tradycji, zwyczajów, kultury, możliwość realizacji zainteresowań, możliwość wyżywienia [6] [8] Marks M., Marks E., Młynarczyk K., 2002, Znaczenie agroturystyki w rozwoju obszarów wiejskich [w]: K. Młynarczyk (red.) Agroturystyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Marurskiego, Olsztyn, 16-17. [6] Strzembicki L., 2005, Wypoczynek w gospodarstwach wiejskich w opinii turystów [w:] Turystyka wiejska a rozwój i współpraca regionów, Zeszyt 15, Prace Naukowo-Dydaktyczne, PWSzZ w Krośnie, Krosno, s. 29.

dla niepełnosprawnych turystów Korzyści i możliwości dla niepełnosprawnych turystów Spokojny wypoczynek – możliwość przełamania bariery psychicznej, lęku, obawy przed kontaktem z innymi, osobami Bezpośredni wzajemny kontakt - możliwość wzajemnej integracji, poznania, przełamania istniejącego w naszym społeczeństwie wzorca „inności” niepełnosprawnych Poznanie tradycji, zwyczajów, kultury, folkloru, pracy w gospodarstwie - szansa na znalezienie lub rozbudzenie własnych zainteresowań Bezpośrednie obcowanie z naturą – edukacja ekologiczna, terapia, ucieczka od codzienności Doznania kulinarne - poznanie oryginalnych przepisów kulinarnych, sposobów przetwarzania żywności, osobisty udział w cyklu tworzenia np. przetworów.

Turystyka wiejska jako forma terapii By uzyskać przewagę potrzeba stworzyć i wykreować ciekawy i innowacyjny produkt. Takimi produktami może stać się oferta usług agroterapii czy zooterapii. AGROTERAPIA (wg. L. Przezbórska i M. Sznajder (2006) terapia na terenie gospodarstwa lub na terenie wiejskim [2]. W opinii autorów są to: hipoterapia – ogół zabiegów terapeutycznych, do których wykorzystuje się konia, terapia wykorzystująca specyfiki roślinne i zwierzęce: aromatoterapia – terapia wykorzystująca zapachy, pozytywne właściwości olejków eterycznych zawartych w roślinach, apiterapia – terapia wykorzystująca w metodach leczenia i profilaktyki zdrowia produkty pszczele i preparaty sporządzone z tych produktów, specyficzne diety, minisanatoria. ZOOTERAPIA metoda terapii oddziaływująca na pacjenta poprzez obecność zwierzęcia [1]. Do najpopularniejszych form zooterapii należą: hipoterapia – kontakt z koniem, dogoterapia – kontakt z psem, felinoterapia – kontakt z kotem, onoterapia – kontakt z osłem czy mułem, delfinoterapia - kontakt z delfinem. [2] A. Kotala. A.Niedziółka, Kształtowanie przewagi konkurencyjnej w agroturystyce na przykładzie województwa małopolskiego, Stowarzyszenie ekonomistów rolnictwa i agrobiznesu, Roczniki Naukowe, tom X, zeszyt 2, www.seria.home.pl (14.03.2009) [1] A. Kolan-Zwolińska, Co to jest zoo terapia?(http://terapiadzieci.org) ( 12-03-09)

Fot. www.anas.lublin.pl/pliki/delfiny.html Fot. www.isifa.com/data/dispatches/ed/449/_main.jpg Fot. www.hipoterapia.pl Fot. www.raglio.com/blog/index.php?commenti=292 Fot. http://zwierzetaludziom.pl

Wnioski Rynek klientów- turystów niepełnosprawnym jest niewykorzystany Odpowiednie udogodnienia, dostępność terenów wiejskich a także obiektów turystycznych i paraturystycznych uatrakcyjni pobyt gości, a gospodarzom zapewnią większą konkurencyjność i dochodowość regionu Konieczne jest zlikwidowanie barier utrudniających niepełnosprawnemu turyście podróż do wybranego miejsca oraz pobyt na jego terenie Niekorzystne zmiany demograficzne - starzenie się społeczeństwa, zmniejszenie liczby urodzeń, wzrost wskaźnika długowieczności), będą się pogłębiać. Zmuszą one gospodarkę turystyczną, w tym i agrogospodarzy z regionów wiejskich do wprowadzenia pewnych zmian w ich działalności, m.in.[4]: dostosowania już istniejących oraz tworzenia nowych produktów turystycznych, tak by odpowiadały one potrzebom osób z mniej lub bardziej ograniczonymi możliwościami swobodnego poruszania się, bądź egzystencji; wprowadzenia ułatwień w korzystaniu z ogólnodostępnych elementów otoczenia (obiektów sportowych, rozrywkowych czy transportowych); zapewnienia stałego dostępu do opieki medycznej; poprawie komfortu w środkach transportu i obiektach noclegowych. [4] Grabowski J., Milewska M., Stasiak A., 2007, Vademecum organizatora turystyki. niepełnosprawnych, WSTH w Łodzi, 40-41.

Turystyka wiejska jest w stanie stworzyć szeroki wachlarz atrakcyjnych, specjalistycznych i konkurencyjnych cenowo produktów turystycznych dostosowanych dla osób niepełnosprawnych. Przyniosłoby to obopólne korzyści, zarówno dla gospodarzy danych terenów wiejskich, jak i turystów o specjalnych potrzebach.

Literatura A. Kolan-Zwolińska, Co to jest zoo terapia?(http://terapiadzieci.org) ( 12-03-09) A. Kotala. A.Niedziółka, Kształtowanie przewagi konkurencyjnej w agroturystyce na przykładzie województwa małopolskiego, Stowarzyszenie ekonomistów rolnictwa i agrobiznesu, Roczniki Naukowe, tom X, zeszyt 2, www.seria.home.pl (14.03.2009) A. Migas, Turystyka osób niepełnosprawnych, Miesięcznik „Znak”, 2006 nr 616. J. Grabowski, M. Milewska, A. Stasiak, Vademecum organizatora turystyki. niepełnosprawnych, WSTH w Łodzi, 2007, 40-41. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych, Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r., www.mpips.gov.pl, (02.10.2008). L. Strzembicki, Wypoczynek w gospodarstwach wiejskich w opinii turystów [w:] Turystyka wiejska a rozwój i współpraca regionów, Zeszyt 15, Prace Naukowo-Dydaktyczne, PWSzZ w Krośnie, Krosno 2005, s. 29. M. Jalinik, Agroturystyka na obszarach przyrodniczo cennych, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok 2002, 33. M. Marks, E. Marks, K. Młynarczyk, Znaczenie agroturystyki w rozwoju obszarów wiejskich [w]: K. Młynarczyk (red.) Agroturystyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2002, 16-17. P. Chrzanowski, Wstyd i niewiedza – pokonajmy bariery, www.witrynawiejska.org.pl (03.02.2009). www.dogtor.iq.pl (12-03-2009) Zamieszczone w prezentacji zdjęcia – nie podpisane - pochodzą ze zbiorów autorki. Wykonane zostały w trakcie wyjazdów integracyjnych w Bieszczady