UBEZPIECZENIE KREDYTÓW EKSPORTOWYCH Wykład VII „ ... Każdy prowadzi jakąś kalkulację, którą nazywamy nadzieją ... „ Platon

STOSOWANIE KREDYTU KUPIECKIEGO podstawowy atut konkurencyjności w handlu międzynarodowym 80-90% handlu światowego jest prowadzone z odroczonym terminem płatności. Warunek niezbędny przy eksporcie dóbr inwestycyjnych: maszyn i urządzeń, pojazdów, usług inwestycyjnych, wykonywaniu kompletnych obiektów. średnie odroczenie płatności towary konsumpcyjne – ok. 30 dni, surowce - ok. 90 dni, maszyny – 1-3 lata budowa gotowych obiektów – ok. 12-15 lat. rosnąca konkurencja w poszczególnych branżach => kupujący mogą pozwolić sobie na negocjowanie coraz dłuższych terminów płatności. zaproponowanie dłuższego kredytu może przesądzić o uzyskaniu zamówienia

RELACJA POMIĘDZY POZIOMEM CENY A TERMINEM PŁATNOŚCI „... Kiedy startujemy w przetargach albo negocjacjach w Europie na dzień dobry musimy zaproponować cenę niższą od europejskich konkurentów o 25-30 proc. ... „ Tomasz Gajdziński, ZPC Mieszko, Rzeczpospolita 28.05.2002

ŚREDNI TERMIN ODROCZENIA PŁATNOŚCI NA WYBRANYCH RYNKACH EUROPEJSKICH Włochy – 90 dni; Grecja – 74 dni; Hiszpania – 73 dni; Francja oraz Malta – 64 dni; Belgia oraz Irlandia – 59 dni; Luksemburg – 58 dni; Szwajcaria – 53 dni; Holandia oraz Portugalia – 49 dni; Wlk. Brytania – 48 dni; Austria – 43 dni; Niemcy – 42 dni; Szwecja – 37 dni; Dania – 33 dni; Finlandia – 23 dni

KONIECZNOŚĆ UBEZPIECZENIA Brak przedpłaty lub zapłaty w formie akredytywy lub zapłaty na zasadzie równoczesnej wymiany towaru i środków finansowych => mniejsze lub większe ryzyko dla eksportera Przeniesienie ryzyka => ubezpieczenie kredytów kupieckich (krajowych i zagranicznych)

Ubezpieczenie kredytu CO TO JEST ? Ubezpieczenie kredytu Umowa, w której ubezpieczyciel bierze na siebie część ryzyka związanego z nieotrzymaniem - od określonych dłużników oraz w wyniku zaistnienia sprecyzowanych zdarzeń - ekwiwalentu za udzielony przez kredytodawcę kredyt.

PODSTAWOWE CECHY UBEZPIECZENIA KREDYTU ubezpieczona może być wyłącznie transakcja, w której pomiędzy świadczeniem jednej strony (kredytodawcy) a świadczeniem drugiej (kredytobiorcy) upływa pewien okres czasu; ubezpieczyciel ponosi ryzyko braku świadczenia kredytobiorcy wraz z kredytodawca: ubezpieczenie kredytu nie gwarantuje zapłaty długu w terminie lecz pokrycie straty powstałej w wyniku braku płatności ze strony dłużnika; objęte ubezpieczeniem zdarzenia są zawsze określone ubezpieczenie dotyczy należności od sprecyzowanych kredytobiorców

FUNKCJE UBEZPIECZENIA KREDYTU Prewencyjna Stymulacyjna Kompensacyjna Usługowa

FUNKCJA PREWENCYJNA Zmniejsza ryzyko ubezpieczenia kredytów przez zmniejszanie ryzyka kredytowego: budowa i aktualizacja danych o kredytodawcach i kredytobiorcach; współpraca firmy ubezpieczenia kredytu z agendami informacyjnymi; pomocne w prognozowaniu działalności ubezpieczyciela oraz w podejmowaniu przez kredytodawców decyzji ekonomicznych; badanie ryzyka nowych rynków zbytu, sektorów gospodarki oraz regionów geograficznych i przedstawianie ich kredytodawcy; wspólna ocena konkretnych projektów, co może być przydatne przy wyborze kontrahenta.

FUNKCJA STYMULACYJNA Możliwości wpływu ubezpieczenia kredytu na szybkość i kierunek zmian gospodarczych Dzięki asekuracji kredytów możliwa jest efektywna promocja eksportu i poszczególnych dziedzin gospodarki krajowej. Znaczenie dla podniesienia wiarygodności kontrahentów, których wierzytelności są. ubezpieczone, wobec podmiotów kredytujących.

FUNKCJA KOMPENSACYJNA Najważniejsza funkcja ubezpieczenia kredytu: zapewnia pokrycie strat ubezpieczonego kredytodawcy uniknięcie tzw.”efektu domina” - sytuacji, kiedy niewypłacalność jednego dłużnika powoduje kłopoty finansowe jego kredytodawcy, co z kolei powoduje zachwianie pozycji kolejnych podmiotów uczestniczących w obiegu kredytowym. w tym miejscu bardzo ważna jest pewność i szybkość otrzymania odszkodowania oraz niskie koszty odzyskania straty. zapobieganie kumulacji ryzyka powodującego wysokie straty w jednym czasie, w jednym sektorze gospodarki, w jednym regionie, czy w jednym kraju.

FUNKCJA USŁUGOWA Ściśle związana z funkcją prewencyjna ubezpieczenia kredytu pomoc udzielana kredytodawcy przez ubezpieczyciela w zakresie podejmowania odpowiednich środków prawnych i ekonomicznych w prowadzeniu ryzyka kredytowego oraz w prowadzeniu windykacji należności od dłużników. szczególne znaczenie w kredycie eksportowym, w którego zakresie towarzystwo ubezpieczeniowe ma wypracowane metody windykacji należności zagranicznych znaczenie posiadanych kontaktów i personelu zaznajomionego z prawem kraju dłużnika.

KORZYŚCI DLA EKSPORTERA część I zmniejszenie ryzyka (transakcjnego i rynkowego); finansowanie bez angażowania w 100% własnego zabezpieczenia; mniejsze zaangażowanie limitu kredytowego. eksporter ma zapewnioną profesjonalną obsługę prawną przy dochodzeniu należności na rynkach międzynarodowych; odpowiedzialność osób podejmujących decyzje finansowe zostaje zminimalizowana; wzrost wiarygodności eksportera na rynkach zagranicznych; ubezpieczenie zapewnia ochronę przedsiębiorstwa przed nieprzewidzianymi stratami, które mogą wyniknąć z trudnej sytuacji finansowej kontrahentów;

KORZYŚCI DLA EKSPORTERA część II eksporter zapewnia swojej firmie stałe bezpieczeństwo finansowe i uniezależnienie się od problemów kontrahentów. ubezpieczenie należności umożliwia ograniczenie wielkości "rezerw na straty", co niewątpliwie poprawia płynność przedsiębiorstwa i daje możliwość innego, bardziej zyskownego zagospodarowania zaoszczędzonych środków; koszty ubezpieczenia są zazwyczaj znacznie niższe niż koszty związane ze stosowaniem innych rodzajów zabezpieczeń, które niosą za sobą konieczność dokonywania wieloprocentowych upustów cenowych; składka za ubezpieczenie jest kosztem uzyskania przychodu, z tego względu jej część zostaje zaoszczędzona, gdyż eksporter zapłaci niższy podatek; poprzez ubezpieczenie następuje: wzrost obrotu eksportowego; zwiększenie zysku oraz długoterminowe obniżenie kosztów firmy eksportującej.

RODZAJE UBEZPIECZANEGO RYZYKA Ryzyko handlowe niewypłacalność kredytobiorcy prawnie stwierdzona niewypłacalności domniemanej nieprzyjęcia towaru Ryzyko niehandlowe ryzyko polityczne ryzyko katastrofalne ryzyko dłużnika publicznego ryzyko kursowe

UBEZPIECZENIE RYZYKA PRAWNIE STWIERDZONEJ NIEWYPŁACALNOŚCI KREDYTOBIORCY (declared insolvency) część I sądowe ogłoszenie upadłości kredytobiorcy lub odmowa ogłoszenia upadłości z powodu braku majątku kredytobiorcy; rozpoczęcie sądowego postępowania układowego z kredytobiorcą zgłoszenie wniosku o przeprowadzenie likwidacji przedsiębiorstwa kredytobiorcy w drodze sądowej oraz zatwierdzenie przez sąd likwidacji tego przedsiębiorstwa; zawieszenie przez kredytobiorcę wpłat z jednoczesnym zwróceniem się do wszystkich lub większości kredytodawców o otwarcie postępowań ugodowych oraz zawarcie przez kredytobiorcę układu lub ugody z kredytodawcami; niepełne zaspokojenie roszczeń kredytodawcy w wyniku przeprowadzonej egzekucji należności; brak wszelkich informacji o miejscu przebywania kredytobiorcy.

UBEZPIECZENIE RYZYKA PRAWNIE STWIERDZONEJ NIEWYPŁACALNOŚCI KREDYTOBIORCY (declared insolvency) część II Przypadek tzw. faktycznej niewypłacalność dłużnika, kiedy to kredytodawca zobowiązany jest do udowodnienia, iż pewne okoliczności powodują faktyczną niewypłacalność kredytobiorcy Odszkodowanie wypłacane jest niezwłocznie po udowodnieniu zaistnienia wypadku ubezpieczeniowego.

UBEZPIECZENIE RYZYKA NIEWYPŁACALNOŚCI DOMNIEMANEJ (presumed insolvency) nieuzasadniona przewlekła zwłoka (protracted default) kredytobiorcy w spłacie należności; sytuacja, gdy długość zwłoki kredytobiorcy uznawana jest za przewlekłą i świadczącą o niewypłacalności dłużnika; okres ten jest zmienny, lecz przeważnie mieści się w granicach od 6 miesięcy do 12 miesięcy po umownym terminie spłaty; brak odpowiedzialności gdy jest zgłoszona reklamacja i wtedy uwzględnia się postępowanie sądowe lub arbitrażowe

UBEZPIECZENIE RYZYKA NIEPRZYJĘCIA TOWARU nie przyjęcie przez kredytobiorcę dostarczonych zgodnie z warunkami umowy towarów lub usług, nie przyjęcie to nie może wynikać z winy kredytodawcy. przypadek rzadko ubezpieczany ze względu na możliwość oszustw wynikających z porozumienia między stronami umowy kredytowej.

UBEZPIECZENIE RYZYKA POLITYCZNEGO wojna międzynarodowa, wojna domowa, rewolucje, zamieszki, strajk generalny, lokauty, akty terrorystyczne; wywłaszczenie, nacjonalizacja, konfiskata oraz inne działania ze strony władz kraju importera, które uniemożliwiają wykonanie przez kredytobiorcę kontraktu w całości lub w części; wprowadzenie przez władze kraju kontrahenta ograniczeń importowych, ograniczenie wcześniej wydanych zezwoleń lub licencji; unieważnienie licencji eksportowych kredytodawcy, zakaz bądź ograniczenie eksportu przez prawo kraju eksportera; ogólne moratorium płatnicze wprowadzone przez władze kraju importera lub przez władze kraju trzeciego, za pośrednictwem którego następuje płatność; inne wypadki polityczne lub ekonomiczne, które utrudniają transfer zapłaty za granicę lub zamianę waluty krajowej na walutę transakcji.

UBEZPIECZENIE RYZYKA KATASTROFALNEGO ryzyko działania sil przyrody: huragany, trzęsienia ziemi, erupcje wulkanu, powodzie. ryzyko wyzwolenia energii związanego z przemianami jądrowymi skażenie radioaktywne awarie elektrowni atomowych

UBEZPIECZENIE RYZYKA DŁUŻNIKA PUBLICZNEGO obejmuje kontakty handlowe z podmiotami nie podlegającymi regułom prawa upadłościowego centralne i regionalne organy rządowe, organy władzy lokalnej, przedsiębiorstwa użyteczności publicznej ściśle związane z ryzykiem politycznym, jak i handlowym.

UBEZPIECZENIE RYZYKA KURSOWEGO ryzyko zmiany relacji kursu obcej waluty transakcji do waluty kraju kredytodawcy, ubezpieczeniem objęte są straty kredytobiorcy poniesione w wyniku otrzymania zapłaty w obcej walucie, jeżeli nastąpiła zmiana kursu tej waluty, zmiana kursu waluty musi przekroczyć pewien określony poziom, aby można było wypłacić odszkodowanie. jeżeli zmiana kursu waluty jest korzystna dla eksportera, zobowiązany jest on przekazać uzyskaną korzyść na rachunek ubezpieczyciela. ubezpieczeniem może być objęty różny okres (np. czas negocjacji, od przedstawienia oferty do zawarcia kontraktu, a także czas kredytu).

UBEZPIECZENIE KREDYTU VERSUS GWARANCJA UBEZPIECZENIOWA część I różnica celu w umowie gwarancji zabezpiecza się beneficjenta gwarancji (kredytodawcę) przed brakiem spłaty kredytu w umowie ubezpieczeniowej chroni się ubezpieczającego (kredytodawcę) przed niekorzystnymi skutkami zdarzeń losowych powodujących brak zapłaty różnica wnioskodawcy w umowie gwarancji inicjatorem zlecenia gwarancji jest dłużnik i on płaci koszty prowizji w umowie ubezpieczeniowej inicjatorem jest kredytodawca ponoszący koszty ubezpieczenia

UBEZPIECZENIE KREDYTU VERSUS GWARANCJA UBEZPIECZENIOWA część II różnica liczby stron w umowie gwarancji są 3 strony: podmiot zobowiązany do świadczenia (dłużnik), beneficjent – podmiot na rzecz którego ma być wykonane śwuadczenie, gwarant czyli firma ubezpieczeniowa w umowie ubezpieczeniowej są 2 strony ubezpieczający i ubezpieczyciel różnica charakteru prawnego gwarancja jest zobowiązaniem nieodwołalnym, bezwarunkowym, abstrakcyjnym i samoistnym niezależnym od umowy o dokonanie świadczenia pomiędzy zleceniodawcą gwarancji a jego kontrahentem świadczenie z tytułu ubezpieczenia zależy od spełnienia ściśle określonych i wyszczególnionych w polisie warunków

UBEZPIECZENIE KREDYTU VERSUS GWARANCJA UBEZPIECZENIOWA część III różnica w zakresie ochrony w umowie gwarancji nie ma ochrony ubezpieczeniowej zleceniodawcy, a tylko w dodatkowy spsób zabezpiecza interesy beneficjenta, gwarancja nie zwalnia dłużnika od odpowiedzialności i wystawca gwarancji może dochodzić od dłużnika jej zwrot w umowie ubezpieczenia zapewnia się ochronę beneficjentowi i przejmuje się ryzyko ora skutki zaistniałej szkody różnica w zakresie ubezpieczenia w umowie gwarancji pokrywa się 100% wartości transakcji, w umowie ubezpieczenia wymaga się współudziału beneficjenta w ponoszeniu ryzyka (tzw. udział własny 70%-95%)

UBEZPIECZENIE KREDYTU VERSUS GWARANCJA UBEZPIECZENIOWA część IV różnica w cesji wierzytelności w umowie gwarancji wierzytelność beneficjenta wobec dłużnika przechodzi na gwaranta tylko w przypadku zawarcia odpowiedniego zapisu umownego w umowie ubezpieczenia roszczenie ubezpieczającego wobec dłużnika przechodzi na z mocy prawa na ubezpieczyciela w przypadku wypłaty odszkodowania

PODSTAWOWE RODZAJE GWARANCJI gwarancje przetargowe (bid bond, tender bond) gwarancje wykonania umowy dostawy (supply bond) gwarancje właściwego wykonania zobowiązania kontraktowego (construction bond) gwarancje zapłaty należności celnych i z tytułu VAT (customs bond, VAT bond) gwarancje przekazania przez płatnika, inkasenta sum pobranych od podatników (tax collector bond)

ZASADY UBEZPIECZANIA KREDYTÓW EKSPORTOWYCH część I Sformułowane przez Aglika Cuthbert Heath dyrektora Trade Indemnity Company w latach 20-tych XIX w. umowa ubezpieczenia kredytu jest umową najwyższego zaufania oparta na wiarygodności i kompletności informacji udostępnianych sobie przez strony oraz na ich pełnym współdziałaniu składka ubezpieczeniowa jest wynagrodzeniem za ponoszenie ryzyka przez firmę ubezpieczeniową, a nie za świadczenie w postaci odszkodowania odpowiedzialność ubezpieczyciela istnieje tylko wtedy, gdy wypadek ubezpieczeniowy określony w warunkach ubezpieczenia jest bezpośrednią i dominującą przyczyną szkody (proste w ryzyku handlowym, trudne w ryzyku niehandlowym

ZASADY UBEZPIECZANIA KREDYTÓW EKSPORTOWYCH część II odszkodowanie wypłacane ubezpieczonemu nie może przekroczyć wysokości szkody, jaką poniósł kredytodawca; ubezpieczana transakcja powinna mieć cechy nie odbiegające od powszechnie stosowanych w danego typu transakcjach, w danym sektorze gospodarki oraz w danym kraju (warunki kredytowania: formy płatności, okres kredytu, zabezpieczenia); zasada unikania antyselekcji ryzyk kredytodawcy (ograniczenie możliwości decydowania przez kredytodawcę, które transakcje mają być ubezpieczone, a które nie), ubezpieczyciel unika konieczności ubezpieczania wyłącznie transakcji o wysokim stopniu ryzyka; ubezpieczane powinny być wyłącznie kredyty ,,nowe", jeszcze nie udzielone lub udzielone bezpośrednio przed ich ubezpieczeniem - należy unikać ubezpieczania już trwających transakcji;

ZASADY UBEZPIECZANIA KREDYTÓW EKSPORTOWYCH część III ocena i selekcja ryzyk dokonywana jest przez towarzystwo ubezpieczenia kredytu; regułą jest, że warunki umowy ubezpieczenia (np. składka, limity kredytowe) konkretyzowane są dopiero po analizie ryzyka dokonanej przez firmę ubezpieczeniową, oferta ubezpieczenia składana przez ubezpieczycie la jest zaproszeniem do negocjacji, które nie precyzuje wszystkich elementów umowy, lecz jedynie nakreśla ramy współpracy zasada unikania kumulacji ryzyka a więc unikanie sytuacji skumulowania ryzyka w taki sposób, ze zaistnienie jednego wypadku ubezpieczeniowego powoduje szkody w wielu ubezpieczonych transakcjach ubezpieczenie kredytu obejmuje wyłącznie operacje, w których roszczenie ubezpieczonego jest skierowane do majątku dłużnika; wyjątkiem jest ubezpieczenie ryzyka upadłości kredytobiorcy przed wysyłką towarów, gdy brak jest zobowiązania kredytobiorcy z tytułu udzielonego kredytu;

ZASADY UBEZPIECZANIA KREDYTÓW EKSPORTOWYCH część IV zasada kontroli ryzyka przez ubezpieczyciela (obowiązek informowania ubezpieczyciela przez kredytodawcę o zdarzeniach mogących mieć wpływ na prawdopodobieństwo zaistnienia szkody); zasada podziału ryzyka między ubezpieczyciela a kredytodawcę, kredytodawca powinien być zainteresowany przebiegiem transakcji, znaczenie udziału własnego czyli procentowo określonej część każdej szkody, którą kredytodawca ponosi na własny rachunek. klauzula zabraniająca kredytodawcy ubezpieczenia swego udziału własnego u innego ubezpieczyciela. gwarancje udzielane są w wysokości od 75% do 100% sumy kredytowanych należności i są wyższe w odniesieniu do ryzyk niehandlowych;

ZASADY UBEZPIECZANIA KREDYTÓW EKSPORTOWYCH część V ubezpieczyciel kredytu gwarantuje wyłącznie ostateczny rezultat transakcji kredytowej (a więc nie gwarantuje zapłaty należności w umownym terminie spłaty), odszkodowanie wypłacane jest po potrąceniu wszystkich uzyskanych z transakcji kwot oraz kwot uzyskanych z realizacji innych zabezpieczeń, takich jak gwarancje, weksle itp. z chwilą wypłaty odszkodowania prawa do niespłaconej należności przechodzą z kredytodawcy na ubezpieczyciela. zasada okresu karencji między zaistnieniem wypadku ubezpieczeniowego a powstaniem roszczenia o wypłatę odszkodowania, mająca na celu uzyskanie pewności, że należność została definitywnie utracona; warunki umowy ubezpieczenia kredytu zawsze ściśle określają wypadki ubezpieczeniowe (przyczyny powstawania szkody);

ZASADY UBEZPIECZANIA KREDYTÓW EKSPORTOWYCH część VI ubezpieczeniem objęte są rożnego rodzaju kredyty eksportowe krótko-, średnio i długoterminowe. na eksport artykułów konsumpcyjnych i usług udziela się kredytów krótkoterminowych, zaś na eksport artykułów inwestycyjnych udziela się kredytów średnio- i długoterminowych wysokość składek za udzielone gwarancje ubezpieczeniowe ustalona jest w zależności od tzw. bonitetu kraju nabywcy kredytowanych należności , sumy transakcji i okresu spłaty należności; (jedynie w systemie ubezpieczeń w Niemczech nie bierze się pod uwagę sytuacji kraju, lecz sytuację danego nabywcy).

WYKORZYSTANIE UBEZPIECZENIA W KREDYCIE DOSTAWCY część I kredyt dostawcy - najbardziej tradycyjna forma kredytowania kontrahenta zagranicznego przez eksportera eksporter udzielając kredytu kupieckiego świadomie godzi się na odroczenie zapłaty za dostarczony towar czy zrealizowaną usługę. kredyt bankowy udzielany dostawcy (eksporterowi), który z kolei - w formie odroczonej zapłaty udziela kredytu kontrahentowi zagranicznemu. kredyt dostawcy jest ściśle powiązany z kontraktem między eksporterem a importerem. negocjacje mają charakter dwukierunkowy: eksporter i importer uzgadniają warunki kontraktu oraz terminy płatności w kredycie kupieckim, eksporter i bank uzgadniają warunki finansowania eksportu w kredycie dostawcy.  

WYKORZYSTANIE UBEZPIECZENIA W KREDYCIE DOSTAWCY część II ubezpieczenie w kredycie dostawcy może odnosić się do: ryzyka istniejącego przed wysyłką towarów lub realizacją usług, tj. ryzyka produkcji ryzyka istniejącego po wysyłce towarów lub realizacji usług, tj. ryzyka kredytu. eksporter ma zapewnioną ochronę ubezpieczeniową od ryzyka: braku zwrotu kosztów, które poniósł w związku z zawarciem kontraktu i jego przygotowaniem, jeśli realizacja kontraktu została wstrzymana na pewien z góry ustalony okres, braku wpływu należności za dostawy już zrealizowane, o ile wpływ należności nie nastąpił w ciągu ustalonego okresu od daty wymagalności.

WYKORZYSTANIE UBEZPIECZENIA W KREDYCIE DOSTAWCY część III Z wnioskiem o ubezpieczenie ryzyka produkcji i ryzyka kredytu występuje eksporter. Polisa ubezpieczeniowa wystawiana jest na eksportera. Przed wystawieniem polisy ubezpieczający jest obowiązany zgłosić wszelkie okoliczności, które mające wpływ na ocenę ryzyka.   Warunki wejścia w życie umowy ubezpieczenia: podpisanie i wejścia w życie kontraktu eksportowego, zapłata przez importera zaliczki na poczet zamówienia, uzyskania przez kontrahenta zagranicznego zezwoleń na import i transfer, koniecznych do wykonania zobowiązań wg przepisów obowiązujących w jego kraju w dniu wejścia w życie kontraktu, z wyjątkiem tych, które mogą być uzyskane później,  zapłata przez ubezpieczającego składki ubezpieczeniowej.

Bank importera lub jego rząd Agencja ubezpieczeń kredytów eksportowych ETAPY FINANSOWANIE TRANSAKCJI KREDYTEM DOSTAWCY WRAZ Z JEJ UBEZPIECZENIEM 2 Bank importera lub jego rząd Agencja ubezpieczeń kredytów eksportowych Eksporter Importer Bank eksportera 4 1 5 3 Zawarcie kontraktu eksporter – importer, w którym eksporter odracza importerowi płatność przyjmując jako zabezpieczenie weksel własny importera lub akcept traty ciągnionej na importera (ewentualność dodatkowego zabezpieczenia w postaci awalu weksli przez bank importera lub jego rząd). Eksporter dyskontuje weksle w banku lub zaciąga w banku kredyt na sfinansowanie transakcji (umowa kredytowa eksporter - bank eksportera.) Bank eksportera żąda ubezpieczenia należności w agencji ubezpieczeniowej oraz cesji praw z polisy  Importer reguluje zapłatę za eksport poprzez wykup weksli.  Gdy importer nie wykupuje weksli agencja wypłaca odszkodowanie bankowi i dochodzi swoich należności na drodze postępowania regresowego

WYKORZYSTANIE UBEZPIECZENIA W KREDYCIE NABYWCY część I kredyt dla nabywcy - forma finansowania eksportu stosowana w krajach o rozwiniętej gospodarce kredyt celowy udostępniany bezpośrednio kontrahentowi zagranicznemu bądź jego bankowi z przeznaczeniem na finansowanie konkretnego projektu eksportowego przez bank krajowy lub zagraniczny bądź inną instytucję finansującą eksport. umożliwia eksporterowi natychmiastowe otrzymanie należności za dostarczony towar czy zrealizowaną usługę po przedłożeniu w banku dokumentów potwierdzających, iż całość lub część kontraktu została zrealizowana. ciężar ryzyka braku spłaty kredytu zostaje przeniesiony z eksportera na bank lub inną instytucję finansującą kontrakt eksportowy. kredyt dla nabywcy jest kredytem bankowym bank eksportera finansuje bezpośrednio importera lub jego bank. udzielony kredyt jest przeznaczony na zakup krajowych towarów.

WYKORZYSTANIE UBEZPIECZENIA W KREDYCIE NABYWCY część II korzystne dla eksportera jest to, iż nie blokuje on środków finansowych - dłużnikiem banku staje się importer lub jego bank. eksporter prowadzi z nabywcą wyłącznie negocjacje handlowe. warunki finansowania transakcji uzgadnia z importerem / bankiem jedynie bank - kredytodawca. środki kredytu trafiają bezpośrednio do krajowego eksportera przedmiotem ubezpieczenia jest kredyt wraz z odsetkami udostępniony na kontrahentowi zagranicznemu lub jego bankowi z przeznaczeniem na finansowanie konkretnego kontraktu dotyczącego dostaw krajowych towarów i usług finansowanych ubezpieczone jest ryzyko kredytu, czyli ryzyko istniejące po wysyłce towarów lub realizacji usług. bank (instytucja finansująca krajowy eksport) ma zapewnioną ochronę ubezpieczeniową od ryzyka braku spłaty kredytu wraz z odsetkami z tytułu udzielonego kredytu na mocy zawartej umowy kredytowej.

WYKORZYSTANIE UBEZPIECZENIA W KREDYCIE NABYWCY część III w przypadku finansowania kontraktu kredytem dla nabywcy z wnioskiem o ubezpieczenie ryzyka kredytu występuje bank krajowy lub instytucja finansująca eksport. możliwość ubezpieczenia ryzyka produkcji danego kontraktu, przy czym z wnioskiem o udzielenie ochrony ubezpieczeniowej występuje eksporter i z nim też zwierana jest polisa ubezpieczeniowa. przed wystawieniem polisy ubezpieczający jest obowiązany zgłosić wszelkie okoliczności, które mogą mieć wpływ na ocenę ryzyka i decyzję o przyjęciu do ubezpieczenia. polisa ubezpieczeniowa wystawiana jest na kredytodawcę (bank krajowy lub zagraniczny bądź inną instytucję finansującą eksport krajowych towarów i usług, realizowanych przez krajowy podmiot gospodarczy)

WYKORZYSTANIE UBEZPIECZENIA W KREDYCIE NABYWCY część IV Umowa ubezpieczenia kredytu nabywcy wchodzi w życie po spełnieniu następujących warunków: podpisaniu i wejściu w życie umowy kredytowej, uzyskaniu prze kontrahenta zagranicznego zezwoleń (szczególnie dotyczących transferu) koniecznych do wykonania zobowiązań płatniczych, zgodnie z przepisami prawnymi obowiązującymi w kraju importera w dniu wejścia w życie umowy objętej ubezpieczeniem, z wyjątkiem tych, które mogły być uzyskane później, zapłaty przez ubezpieczającego składki ubezpieczeniowej.

CYKL FINANSOWANIE I UBEZPIECZANIA TRANSAKCJI W KREDYTEM DLA NABYWCY 4 2 3a 6a 6 5 Bank importera lub jego rząd Agencja ubezpieczeń kredytów eksportowych Eksporter Importer Bank eksportera 1 3 7 Zawarcie kontraktu handlowego eksporter – importer z uzgodnieniem, że zapłata nastąpi w formie kredytu dla nabywcy Bank eksportera zawiera umowę kredytową z bankiem importera Bank importera zawiera taką samą umowę kredytową z importerem 3a. Bank eksportera może zawrzeć umowę kredytową bezpośrednio z importerem, ale żąda wtedy gwarancji od banku importera Bank eksportera ubezpiecza kredyt w agencji ubezpieczeniowej Wypłata należności za wysyłkę towaru lub zrealizowanie usługi bank eksportera - eksporter. Spłata kredytu przez importera w swoim banku, a bank spłaca kredyt wobec banku eksportera. 6a. Importer spłaca kredyt bezpośrednio w banku eksportera Gdy importer nie spłaca kredytu agencja wypłaca odszkodowanie bankowi i dochodzi swoich należności na drodze postępowania regresowego

HISTORIA SYSTEMÓW UBEZPIECZEŃ KREDYTÓW EKSPORTOWYCH część I w starożytnych Rzymie forma pożyczki morskiej, tzw. ,,foenus nauticum„ osoba dysponującą kapitałem (najczęściej bankier) udzielała właścicielowi statku pożyczki, która podlegała zwrotowi łącznie z wyższymi odsetkami, lecz tylko w sytuacji, gdy statek szczęśliwie osiągnął miejsce przeznaczenia. kredytodawca był jednocześnie ubezpieczycielem kredytu, ponosząc ryzyko utraty kapitału w zamian za podwyższone odsetki. pierwsze ubezpieczenia kredytów -jako wyodrębnionej instytucji ubezpieczeń - występowały już w XIX w. początek w operacji komisowej zwanej ,,del credere", komisant, za odpowiednia prowizja dodatkowa, gwarantował komitentowi, ze weksel za towar sprzedany na kredyt będzie we właściwym terminie wykupiony. ,,Del credere" przybiera formę żyra wekslowego i w razie niezapłacenia długu przez wystawcę weksla sola lub akceptanta w przypadku weksla trasowanego komisant odpowiada w pełni przed komitentem, który otrzymuje od niego odszkodowanie. charakter czynności i jej skutki zbliżone są do formy ubezpieczenia.

HISTORIA SYSTEMÓW UBEZPIECZEŃ KREDYTÓW EKSPORTOWYCH część II Wiek XIX rozwój działalności kredytowej i konieczność minimalizacji ryzyka z tym związanego Powstanie prywatnych firm ubezpieczających kredyty w h.z.: 1820 r. - założenie British Commercial Insurance Company - firma ubezpieczająca kredyty towarowe; 1831 r. – założenie Banco Adriatico Assicurazioni we Włoszech 1839 r. – pierwszy podręcznik ubezpieczeń kredytowych autorstwa Paulo Sauguinettiego Ubezpieczanie kredytów eksportowych uregulowane prawnie w kodeksach handlowych państw europejskich: 1872 r. – Belgia, 1882 r. – Włochy, 1895 r. – Rumunia, 1908 r. - Niemcy

HISTORIA SYSTEMÓW UBEZPIECZEŃ KREDYTÓW EKSPORTOWYCH część III początkowy szybki rozwój prywatnych towarzystw ubezpieczeniowych, ale równie szybka fala bankructw powody pierwszych niepowodzeń: prowadzenie antyselekcji ryzyka nie przyjmowanie do ubezpieczenia całych portfeli kredytowych, ale tylko pozycje o najwyższym ryzyku spłaty brak udziału własnego ubezpieczającego się w szkodzie

HISTORIA SYSTEMÓW UBEZPIECZEŃ KREDYTÓW EKSPORTOWYCH część IV Wiek XX – nowe czasy – nowe instytucje 1917 r. – HERMES Kreditversicherung AG w Niemczech (Hamburg) 1918 r. – Trade Indemnity Company Ltd w Londynie Skala obrotów i wymiar ryzyka przerastają możliwości prywatnych towarzystw ubezpieczeniowych i już w okresie międzywojennym rozpoczyna się aktywna działalność instytucji administracji rządowej. 1929 r. – francuskie Ministerstwo Handlu obejmuje ubezpieczeniem ryzyko niehandlowe => od 1946 r. działa COFACE (Francuskie Towarzystwo Ubezpieczenia dla Handlu Zagranicznego) sprywatyzowane w 1994 r. 1934 r. – rozpoczęcie działalności przez Ex-Im Bank w USA itd.

SYSTEMY ORGANIZACJI UBEZPIECZEŃ KREDYTÓW EKSPORTOWYCH specjalne organy państwowe (Wielka Brytania - Export Credits Guarantee Department (ECGD) – wydzielona jednostka organizacyjna Ministerstwa Handlu, Japonia - Nippon Export and Investment Insurance (NEXI)), agencje państwowe (Norwegia - The Norwegian Guarantee Institute for Export Credits , Szwecja - The Swedish Export Credits Guarantee Board), korporacje publiczno-prawne (Włochy - SACE, Belgia, Kanada, Polska – KUKE, Węgry – MEHIB, Czechy - EGAP), prywatne zakłady ubezpieczeń działające na zlecenie i rachunek państwa (Niemcy – HERMES-Euler, Francja – COFACE) połączenie zakładów ubezpieczeń z bankami państwowymi (Ex-Im Bank w USA, Austria - Österreichische Kontrollbank AG (ÖKB)).

NOWE INSTYTUCJE NA NOWE CZASY Czechy od 1992 r. spółka akcyjna o nazwie EGAP; kapitał własny na koniec 2001 r. ok. 197,7 mln USD; Udziałowcy: Ministerstwo Finansów - 40%, Ministerstwo Przemysłu i Handlu – 36%, Ministerstwo Rolnictwa – 12%, Ministerstwo Spraw Zagranicznych –12%. Polska od 1991 r. Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. (KUKE); kapitał własny na koniec 2001 r. ok. 27,5 mln USD); Udziałowcy: Ministerstwo Finansów - 87,85%, NBP - 9,23%, prywatne instytucje finansowe. Węgry od 1994 r. Węgierska Ubezpieczalnia Kredytów Eksportowych S.A. (Magyar Exporthitel Biztosító Rt. - MEHIB); kapitał własny na koniec 2001 r. ok. 21,4 mln USD; Ministerstwo Finansów - organ założycielski sprawujący nadzór i wykonujący prawa z akcji; Do rady nadzorczej i zarządu są wyznaczane osoby reprezentujące Urząd Premiera, Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Regionalnego oraz Węgierski Bank Narodowy

DYSKUSJA O REALIZACJI PRIORYTETÓW Struktura przychodów w firmach ubezpieczeń kredytów eksportowych w Czechach, Polsce i na Węgrzech w latach 1998-2001 udział w łącznej sumie przychodów 1998 1999 2000 2001 EGAP składki brutto z tyt. działal. ubezp. 30,4% 50,4% 64,8% 68,9% przychody z lokat i inwest. finans. 31,4% 40,3% 26,8% 28,1% pozostałe przychody operacyjne 38,2% 9,2% 8,4% 3,0% KUKE 41,2% 49,8% 58,8% 66,5% 56,1% 43,1% 38,7% 29,6% 2,7% 7,1% 2,5% 3,9% MEHIB 13,3% 63,0% 22,0% 19,4% 22,9% 5,6% 64,7% 37,5% 35,9%

MIĘDZYNARODOWA WSPÓŁPRACA INSTYTUCJI UBEZPIECZEŃ KREDYTÓW EKSPOROTWYCH Dwie organizacje międzynarodowe: powstały w 1924 r. Międzynarodowy Związek Ubezpieczeń Kredytu (International Credit Insurance Association ICIA) z siedzibą w Zurychu zrzesza głównie towarzystwa prywatne Zadania ICIA: zbieranie informacji z zakresu operacji ubezpieczeniowych, ustalanie wysokości stawek ubezpieczeniowych oraz przepisów prawnych, umożliwianie swoim członkom nabycia doświadczeń na rynku ubezpieczeniowym oraz nawiązywania współpracy utworzona w 1934 r. Unia Berneńska, Międzynarodowej Unii Ubezpieczycieli Kredytu i Inwestycji (International Union of Credit and Investment Insurers) z siedzibą w Paryżu skupia Ubezpieczycieli państwowych. Zadania Unii Berneńskiej: analiza teoretycznych i praktycznych problemów związanych z ubezpieczeniem kredytów eksportowych, ułatwienie nawiązywania wzajemnych kontaktów pomiędzy ubezpieczycielami, wymiana doświadczeń

UNIFIKACJA W RAMACH ORGANIZACJI MIĘDZYRZĄDOWYCH tendencje do wydłużania okresów kredytowania i obniżania oprocentowania zakłócenie zasad wolnej konkurencji w handlu międzynarodowym 1960 – Grupa Koordynacyjna Polityki Ubezpieczania Kredytów, Gwarancji i Kredytów Finansowych na podstawie postanowień Traktatu Rzymskiego 1963 – Grupa Robocza ds. Kredytowania i Ubezpieczania Kredytów Eksportowych w ramach OECD 1974, 1976 porozumienia w ramach MFW pomiędzy Francją, Włochami, Wlk. Brytanią, USA, Kanadą i Japonią: min. zaliczka – 15%, minimalny okres – 2 lata, darowizna < 25% kredytu, maksymalny okres wg. zamożności państw kredytobiorców, ustalenie CIRR (Commercial Interest Reference Rates) 1978 – Konsensus OECD, The Arrangement on Guidelines for Officially supported Export Credits, ostatnia wersja w 1998

Kluczowe kwestie systemu dopłat do oprocentowania kredytów eksportowych Zapotrzebowanie rynkowe eksporterów i sektora finansowego: Na niwelację ryzyka stopy procentowe Postulat zapewniania krajowym eksporterom podobnych warunków konkurencji na rynkach trzecich, jak mają eksporterzy z innych krajów Potrzeba formalnego uregulowania Porozumienia OECD w sprawie Oficjalnie Wspieranych Kredytów Eksportowych 1978 – Konsensus OECD, ostatnia wersja w 1998 The Arrangement on Guidelines for Officially supported Export Credits Regulacje w ramach wspólnej polityki UE nadzorowane przez Dyrektoriat Generalny ds. Handlu Komisji Europejskiej

http://www.oecd.org

http://europe. eu. int/comm/trade/issues/sectoral/export_cred/index_en http://europe.eu.int/comm/trade/issues/sectoral/export_cred/index_en.htm

Główne elementy Konsensusu OECD i Regulacji UE w sprawie dopłat do oprocentowania kredytów Comercial Interest Reference Rate Stopy Referencyjne Oprocentowania Rynkowego 1) oprocentowanie 3,5,7-letnich obligacji rządowych + 100 p.b. dla zróżnicowanej struktury czasowej CIRR 2) oprocentowanie 5-letnich obligacji rządowych + 100 b.p. dla jednolitej struktury czasowej CIRR CIRR LASU DDR Large Aircraft Sector Understanding – Annex do konsensusu OECD Porozumienie Sektorowe dla Dużych Samolotów konkurencja Airbusa, Boeinga i Ebradera minimalne oprocentowanie dla kredytu pomiędzy 10-12 lat Differenciated Discount Rate - Zróżnicowana Stopa Dyskontowa dla poniżej kredytów 15, 15-20, 20-30, powyżej 30 lat Obliczanie stopnia udogodnień dla kredytu różnicy = (nomilna wartość kredytu) – (zdyskontowana wartość bieżąca wszystkich przyszłych płatności z tytułu obsługi kredytu)