Natura 2000 - bariera czy szansa na rozwój lokalny?

Natura 2000 Jest najmłodszą z form ochrony przyrody, wprowadzoną do polskiego prawa w 2004 roku w związku z akcesją do Unii Europejskiej Obszary Natura 2000 powstają we wszystkich państwa Unii Europejskiej tworząc Europejską Sieć Ekologiczną Natura 2000

Cele funkcjonowania ESE Natura 2000 Zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, uważanych za cenne i zagrożone w skali całej Europy Ochrona różnorodności biologicznej

GATUNKI ROŚLIN I ZWIERZĄT SIEDLISKA PRZYRODNICZE Przedmiot ochrony ESE Natura 2000 GATUNKI ROŚLIN I ZWIERZĄT SIEDLISKA PRZYRODNICZE GATUNKI PTAKÓW z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej z załącznika I Dyrektywy Ptasiej i / lub miejsca koncentracji ptaków spoza załącznika

Kiedy Natura 2000 jest szansą? Wdrażając właściwy sposób zarządzania obszarami m.in. poprzez tworzenie planów zadań ochronnych/ planów ochrony Planując działania z udziałem i we współpracy ze społecznością lokalną Formułując jasne kryteria gospodarowania na obszarach Natura 2000 Kreując wspólnie produkty lokalne, związane z obszarem Natura 2000

Plany zadań ochronnych Podstawowym celem realizacji planów jest gwarancja zachowania siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt we właściwym stanie ochrony Plany zadań ochronnych powstają z udziałem zainteresowanych osób, przedstawicieli grup oraz instytucji, których bezpośrednio dotyczą w celu wypracowania najlepszych rozwiązań uwzględniających, obok przyrodniczych, przesłanki gospodarcze i społeczne w myśl zasady zrównoważonego rozwoju

Plany zadań ochronnych Do czasu stworzenia planów zadań ochronnych i / lub planów ochrony zasady gospodarowania na obszarach Natura 2000 muszą opierać się o narzędzie jakim jest: - ocena oddziaływania na środowisko - ocena oddziaływania na obszar Natura 2000

CZY DZIAŁANIA MOGĄ ZNACZĄCO ODDZIAŁYWAĆ NA OBSZAR NATURA 2000? Ocena wpływu działań na obszar i spójność sieci Natura 2000 CZY DZIAŁANIA MOGĄ ZNACZĄCO ODDZIAŁYWAĆ NA OBSZAR NATURA 2000? tj. pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych / siedlisk gatunków, wpłynąć negatywnie na gatunki, pogorszyć integralność obszaru lub powiązania z innymi obszarami N I E T A K REALIZACJA INWESTYCJI ANALIZA: nadrzędnego celu publicznego / braku rozwiązań alternatywnych KONIECZNOŚĆ KOMPENSACJI PRZYRODNICZEJ

Turystyczne zagospodarowanie terenu w dolinie rzeki Warty w mieście Uniejów „Termy Uniejów” Opracowały: E. Siudak, D. Zimna, K. Bolewska

Diagnoza sytuacji – opis przedmiotu ochrony Obszar N2000 - Dolina Środkowej Warty PLB 300002 Przedmiot ochrony gatunki ptaków stanowiące co najmniej 1% lęgowej populacji krajowej: płaskonos, batalion, bąk, cyranka, krakwa, rycyk, krwawodziób gatunki ptaków lęgowych spełniające kryterium C6 zagrożone w skali UE: rybitwa białowąsa, rybitwa czarna, rybitwa białoczelna, błotniak stawowy, błotniak łąkowy, kropiatka inne ważne gatunki ptaków spełniające kryterium C7: derkacz, dzięcioł średni

Diagnoza sytuacji – zakres inwestycji Obszar N2000 - Dolina Środkowej Warty PLB 300002 Rejon inwestycji

Diagnoza sytuacji - zagrożenia Główne zagrożenie dla przedmiotu ochrony - gatunków ptaków i ich siedlisk: zmiana stosunków wodnych prowadząca do ograniczenia gospodarki łąkowej i pastwiskowej, a w konsekwencji do ekspansji roślinności krzewiastej i drzewiastej na tereny otwarte nadmierny i niekontrolowany rozwój zabudowy

Zakres inwestycji - analiza wariantów: W1 (pierwotnego) i W2 (najkorzystniejszego dla środowiska): budowa parkingu samochodowego przy drodze 72: budowa drogi dojazdowej do terenów inwestycyjnych z infrastrukturą techniczną (sieć wodociągowa, kanalizacyjna i geotermalna): modernizacja sieci energetycznej budowa zabezpieczenia przeciwpowodziowego w postaci wału przeciwpowodziowego: budowa ośrodka sportowego budowa kompleksu „Wrota czasu” budowa hotelu i SPA budowa zbiornika retencyjnego zapewnienie nawodnienia istniejącego starorzecza za pomocą wody z rowu położonego wzdłuż wału oraz budowę przepustu - zaplanowano budowę kilku dużych parkingów ograniczono budowę parkingów do jednego głównego i kilku mniejszych funkcyjnych - zaplanowano przebieg sieci wzdłuż drogi zaplanowano przebieg sieci w projektowanej drodze - zaplanowano wykorzystanie wału do ruchu kołowego wyłączenie wału z ruchu

Komentarz Wariant W2 EFEKT? W wariancie tym zrezygnowano z budowy kilku dużych parkingów zwiększając udział powierzchni biologicznie czynnej. Analiza wykazała, że przy wariancie W2 nastąpi: zapewnienie nawodnienia starorzecza przyczyni się do regeneracji istniejącej w nim roślinności i poprawę stanu tego siedliska; wyłączenie wału z ruchu oraz wyznaczenie ścieżek i dróg pozwoli na skanalizowanie ruchu turystycznego ograniczając płoszenie ptaków i zadeptywanie terenów cennych przyrodniczo; odpowiednie zaaranżowanie zieleni (m.in. poprzez wykorzystanie jeżyny) utrudni dostęp do starorzecza i zwiększy ochronę tego terenu przed nadmierną penetracją przez turystów EFEKT?

KOMPROMIS ROZWOJU LOKALNEGO I OCHRONY OBSZARU NATURA 2000: Efekt współpracy Wnioskodawca wybiera do realizacji wariant W2 - korzystniejszy dla środowiska KOMPROMIS ROZWOJU LOKALNEGO I OCHRONY OBSZARU NATURA 2000: Zobowiązuje się do przedłożenia koncepcji organizacji zieleni dla terenów przyległych do starorzecza i obserwacji stanu starorzecza Zobowiązuje się do realizacji inwestycji na warunkach określonych w postanowieniu uzgadniającym RDOŚ i decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach

Podsumowanie Przy takiej realizacji projektu obszary Natura 2000 mogą stanowić wizytówkę gminy i miasta Uniejów, promując turystyczną infrastrukturę gminy, podnosząc jakość produktu turystycznego z zachowaniem walorów przyrodniczych obszaru. Dużą korzyścią dla środowiska przyrodniczego będzie odtworzenie starorzecza i doprowadzenie do niego stałego dopływu wody, co stworzy również dobre miejsce dla bytowania płazów i gadów.

Modernizacja infrastruktury turystycznej w rezerwacie przyrody i obszarze Natura 2000 Niebieskie Źródła w Tomaszowie Mazowieckim Opracowały: I.Wieczorek, K. Bolewska, D. Zimna

Diagnoza sytuacji – opis przedmiotu ochrony Obszar Natura 2000 – Niebieskie Źródła PLH 100005 Przedmiot ochrony źródliska wapienne ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati (7220*) starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion (3150) łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (91E0)

Diagnoza sytuacji – zakres inwestycji Obszar N2000 – Niebieskie źródła PLH100005 Rejon inwestycji

Diagnoza sytuacji - zagrożenia Główne zagrożenie dla siedlisk będących przedmiotu ochrony: nadmierny i niezorganizowany ruch turystyczny zabudowa bezpośredniego otoczenia zaśmiecanie lasu i zbiorników wodnych.

Zapisane w projekcie inwestycji ustalenia wynikające z konsultacji między RDOŚ a inwestorem poprzedzających złożenie wniosku, przyczyniły się do uznania inwestycji za przedsięwzięcie związane z ochroną obszaru Natura 2000, wobec czego odstąpiono od przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 Zakres inwestycji: Prace związane z zagrodzeniem i likwidacją nielegalnych ścieżek: umieszczenie pni drzew, nasadzenie drzew i krzewów, spulchnienie wierzchniej warstwy gruntu na wyłączonych ścieżkach i przejściach, rozebranie kładki i nielegalnej ławki Prace terenowo – ziemne: umocnienie brzegów (obramienie z kamieni naturalnych) na długości 25 mb, umocnienie nawierzchni półwyspu za pomocą żwiru, utwardzenie ścieżki na skarpie wzdłuż niebieskiego szlaku turystycznego, wykonanie podjazdów na przepuście wodnym, położenie siatki wzmacniającej zachodni brzeg głównej grobli spacerowej Przygotowanie ścieżki dydaktycznej: wykonanie i ustawienie tablic informacyjnych i dydaktycznych Modernizacja infrastruktury turystycznej: wymiana koszy na śmieci, ławek, lamp

Komentarz Ograniczenie nadmiernej presji turystów poprzez zamknięcie kilku ścieżek i poprowadzenie ruchu turystycznego ścieżkami z poprawioną nawierzchnią oraz zabezpieczonym otoczeniem przyczyni się do zmniejszenia penetracji i niszczenia cennych siedlisk przyrodniczych Zastosowanie naturalnych materiałów (drewna i kamieni) ograniczy wpływ infrastruktury na przyrodę obszaru nie zmniejszając jednocześnie jej funkcjonalności EFEKT?

KOMPROMIS ROZWOJU LOKALNEGO I OCHRONY OBSZARU NATURA 2000: Efekt współpracy Przygotowanie projektu inwestycji zgodnie z ustaleniami z konsultacji, tak aby przyczynił się do ochrony obszaru Natura 2000, skutkuje odstąpieniem od oceny oddziaływania na Obszar Natura 2000 KOMPROMIS ROZWOJU LOKALNEGO I OCHRONY OBSZARU NATURA 2000: Wnioskodawca uzyskał zezwolenie GDOŚ na przedmiotowe prace w rezerwacie przyrody oraz zezwolenie RDOŚ na prace z zakresu czynnej ochrony przyrody Wnioskodawca zobowiązuje się do realizacji inwestycji na warunkach określonych w postanowieniu uzgadniającym RDOŚ i decyzji o warunkach zabudowy

Podsumowanie Przy takiej realizacji projektu obszary Natura 2000 mogą stanowić wizytówkę miasta i gminy Tomaszów Mazowiecki, promując jego infrastrukturę turystyczną oraz podnosząc jakość produktu turystycznego Zachowanie zasad turystyki zrównoważonej przyczynia się do ochrony obszaru Natura 2000 i rezerwatu przyrody

Zagospodarowanie turystyczne rzeki Warty oraz Zbiornika Jeziorsko od miejscowości Burzenin do miejscowości Pęczniew Opracowały: E. Siudak, D. Zimna, K. Bolewska

Diagnoza sytuacji – opis przedmiotu ochrony Obszar N2000 – Zbiornik Jeziorsko PLB 100002 Przedmiot ochrony gatunki ptaków stanowiące co najmniej 1% lęgowej populacji krajowej: czapla biała, rybitwa białowąsa, rybitwa czarna, rybitwa białoczelna gatunki ptaków w okresie migracji spełniające kryterium C3: gęgawa, gęś zbożowa, gęś białoczelna, krakwa, cyraneczka, głowienka, perkoz dwuczuby, perkoz rdzawoszyi, kormoran gatunki ptaków wodno-błotnych tworzące duże koncentracje liczące ponad 20 000 osobników (kryterium C4), m.in. cyraneczka, płaskonos, świstun, krzyżówka, cyranka, krakwa, czernica, łyska, żuraw, gęgawa, biegus zmienny

Diagnoza sytuacji – zakres inwestycji Obszar N2000 - Zbiornik Jeziorsko PLB 100002 Rejon inwestycji

Diagnoza sytuacji - zagrożenia Główne zagrożenia dla przedmiotu ochrony - gatunków ptaków i ich siedlisk: zaniechanie użytkowania rolnego, koszenia, zarastanie terenów otwartych rozbudowa osiedli poza zwartą zabudową niezorganizowany ruch turystyczny kłusownictwo pozostawianie sieci rybackich, haczyków

Zakres inwestycji - analiza wariantów: W1 (pierwotnego) i W2 (najkorzystniejszego dla środowiska): Przystań kajakowa w Warcie – np. adaptacja starorzecza do funkcji drogi do przystani Port Jachtowy w Ostrowie Warckim Port Jachtowy w Pęczniewie Lokalizacje zaproponowane w wariancie pierwotnym dla realizacji przystani kajakowej i portów jachtowych stanowiły miejsca zdegradowane i już wykorzystywane rekreacyjnie Omawiany projekt ma na celu skanalizowanie ruchu turystycznego, zbudowanie zaplecza umożliwiającego rozwój turystyki jak również uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej Wytyczenie szlaku kajakowego na rz. Warta i w obrębię rezerwatu „Jeziorsko” bagrowanie i usuwanie całości roślinności ze starorzecza usunięcie tylko części zarośli wierzbowych blokujących dostęp do starorzecza ustalenie stałego przebiegu szlaku coroczne dostosowanie przebiegu szlaku kajakowego przez rezerwat „Jeziorsko” (największa koncentracja ptaków)

Komentarz Wariant W2 EFEKT? W odniesieniu do projektowanej przystani kajakowej w Warcie: zrezygnowano z jakichkolwiek robót pogłębiarskich, ziemnych, korygujących linię brzegową starorzecza oraz naruszających roślinność wysoką i niską wokół starorzecza, zmniejszono do minimum teren międzywala, przeznaczony do odkrzaczeń związanych z budową dojazdu i miejsc manewrowych przy przystani zrezygnowano z budowy drogi dojazdowej do zaplecza przystani na lewym zawalu Coroczne dostosowanie przebiegu szlaku kajakowego przez rezerwat przyrody „Jeziorsko” (największa koncentracja ptaków) precyzyjnie znakowanego w terenie - aktualizowanego stosownie do potrzeb w miarę postępujących (częstych w tym miejscu) zmian koryta i dostosowanych do aktualnego rozmieszczenia stanowisk lęgowych, tak by nie płoszyć gniazdujących ptaków. EFEKT?

KOMPROMIS ROZWOJU LOKALNEGO I OCHRONY OBSZARU NATURA2000: Efekt współpracy Wnioskodawca wybiera do realizacji wariant W2 - korzystniejszy dla środowiska KOMPROMIS ROZWOJU LOKALNEGO I OCHRONY OBSZARU NATURA2000: Zobowiązuje się corocznie przygotowywać projekt przebiegu szlaku kajakowego, który zostanie przedłożony RDOŚ w Łodzi przez zarządcę terenu (RZGW w Poznaniu) w celu jego wyznaczenia Zobowiązuje się do realizacji inwestycji na warunkach określonych w postanowieniu uzgadniającym RDOŚ i decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach

Podsumowanie Przy takiej realizacji projektu obszary Natura 2000 mogą stanowić wizytówkę gmin: Warta, Burzenin, Pęczniew, miejskiej i wiejskiej Sieradz, promując turystyczną infrastrukturę gmin i podnosząc jakość produktu turystycznego. Uporządkowany ruch turystyczny, zapobiegający płoszeniu ptaków, jak również elementy edukacyjne i promujące przedmiotowego projektu mogą przyczynić się do ochrony obszaru Natura 2000 i rezerwatu przyrody.

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Łodzi ul. Traugutta 25 90-113 Łódź tel. (42) 66 50 370, fax. (42) 66 50 371 e-mail: sekretariat.lodz@rdos.gov.pl www.lodz.rdos.gov.pl