Traktat z Lizbony przegląd głównych postanowień Mariusz Daca Stałe Przedstawicielstwo RP przy UE Traktat z Lizbony

Traktaty Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – 1951 r. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą – 1957 r. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EUROATOM) – 1957 r. Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich – 1965 r. Jednolity Akt Europejski - 1986 r. Traktat z Maastricht – Traktat o Unii Europejskiej – 1991 r. Traktat z Amsterdamu – 1997 r. Traktat z Nicei – 2001 r. Traktat z Lizbony – 2007 r. Traktat z Lizbony

Traktat z Lizbony Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską podpisany w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r. Opublikowany w: Dzienniku Urzędowym C 306 z 17 grudnia 2007 r. Dzienniku Ustaw Nr 203 z 2 grudnia 2009 r., pozycja nr 1569 Karta praw podstawowych Unii Europejskiej Dziennik Urzędowy C 303 z 14 grudnia 2007 r. http://eurlex.europa.eu/pl/treaties/index.htm Traktat z Lizbony

Traktat z Lizbony Traktat o Unii Europejskiej Część główna Traktatu (preambuła + 7 artykułów) 13 protokołów 44 wspólne deklaracje 12 deklaracji niektórych państw członkowskich Traktat o Unii Europejskiej Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej Wersje skonsolidowane Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dziennik Urzędowy C 115 z 9 maja 2008 r.) Traktat z Lizbony

Unia Europejska i EUROATOM Wspólnota Europejska + Unia Europejska Unia Europejska jako podmiot prawa międzynarodowego EUROATOM (Europejska Wspólnota Energii Atomowej) – odrębny podmiot prawa międzynarodowego Traktat z Lizbony

Struktura Unii Europejskiej Zniesienie trójfilarowej struktury (polityki wspólnotowe, współpraca w sprawach wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa) Unia Europejska Polityki UE - wspólny katalog aktów prawnych, kompetencje Parlamentu Europejskiego i Komisji, jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości odrębnie: Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa - brak aktów ustawodawczych, brak jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości, ograniczona rola Komisji Europejskiej i Parlamentu Traktat z Lizbony

Instytucje i organy doradcze UE Parlament Europejski Rada Europejska Rada Komisja Europejska Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Europejski Bank Centralny Trybunał Obrachunkowy Organy doradcze: Komitet Ekonomiczno- Społeczny Komitet Regionów + Europejski Bank Inwestycyjny Traktat z Lizbony

Parlament Europejski Liczba mandatów: Maksymalnie 750 + przewodniczący Minimalna liczba mandatów przypadających na państwo członkowskie - 6 Maksymalna liczba mandatów przypadających na państwo członkowskie - 96 Rada Europejska ustala podziału mandatów w drodze decyzji Zwiększony zakres zwykłej procedury ustawodawczej PE posiada prawo do przedstawiania projektów rewizji traktatów Parlamenty krajowe posiadają prawo kontroli zasady pomocniczości i wyrażania opinii Traktat z Lizbony

Rada Europejska Skład: Szefowie rządów i głowy państw, Przewodniczący RE i KE z udziałem Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa Spotkania - co najmniej dwa razy w półroczu Funkcje m.in.: Przyjmowanie decyzji w ramach PZIB Udział w ramach tzw. hamulca bezpieczeństwa Stosowanie klauzul tzw. procedury kładki Uproszczone rewizje traktatów Przewodniczący Rady Europejskiej Wybór większością kwalifikowaną przez Radę Europejską Kadencja – 2,5 roku, odnawialna Traktat z Lizbony

Rada UE Większość kwalifikowana (od 2014 r.) Prezydencja grupowa: 55% państw i 65% ogólnej liczby ludności Unii lub 72% państw i 65% liczby ludności (akty nie przyjmowane z inicjatywy KE lub Wysokiego Przedstawiciela ds. PZIB) Mniejszość blokująca: 4 państwa i 35% ludności Prezydencja grupowa: 18 miesięcy grupa trzech państw zasada równej rotacji (uwzględnienie „różnorodności i równowagi geograficznej”) Jeżeli przyjęcie uchwały wymaga zwykłej większości, Rada stanowi większością członków wchodzących w jej skład. 2. Na zasadzie odstępstwa od artykułu 16 ustęp 4 Traktatu o Unii Europejskiej, od 1 listopada 2014 roku i z zastrzeżeniem postanowień określonych w Protokole w sprawie postanowień 9.5.2008 PL Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 115/153 przejściowych, jeżeli Rada nie stanowi na wniosek Komisji lub wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, większość kwalifikowaną stanowi co najmniej 72 % członków Rady reprezentujących Państwa Członkowskie, których łączna liczba ludności stanowi co najmniej 65 % ludności Unii. 3. Od 1 listopada 2014 roku i z zastrzeżeniem postanowień określonych w Protokole w sprawie postanowień przejściowych, w przypadku gdy w zastosowaniu Traktatów, nie wszyscy członkowie Rady biorą udział w głosowaniu, większość kwalifikowaną określa się w następujący sposób: a) większość kwalifikowaną stanowi co najmniej 55 % członków Rady reprezentujących uczestniczące Państwa Członkowskie, których łączna liczba ludności stanowi co najmniej 65 % ludności tych Państw. Mniejszość blokująca obejmuje co najmniej minimalną liczbę członków Rady reprezentujących ponad 35 % ludności uczestniczących Państw Członkowskich, plus jeden członek, w przeciwnym razie uznaje się, że większość kwalifikowana została osiągnięta. b) na zasadzie odstępstwa od litery a), jeżeli Rada nie stanowi na wniosek Komisji lub wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, większość kwalifikowaną stanowi co najmniej 72 % członków Rady reprezentujących uczestniczące Państwa Członkowskie, których łączna liczba ludności stanowi co najmniej 65 % ludności tych Państw. 4. Wstrzymanie się od głosu przez członków obecnych lub reprezentowanych nie stanowi przeszkody w przyjęciu uchwały, która wymaga jednomyślności. Traktat z Lizbony

Głosowanie w Radzie UE Do 2014 r. System nicejski 2014 – 2017 r. System podwójnej większości + system nicejski na wniosek państwa członkowskiego Po 2017 r. System podwójnej większości + Mechanizm z Ioaniny do 2017: kraje reprezentujące co najmniej 75% ludności lub 75% liczby państw niezbędnych do utworzenia mniejszości blokującej; od 2017: 55% ludności lub 55% liczby państw niezbędnych do utworzenia mniejszości blokującej Traktat z Lizbony

Komisja Europejska Skład – od 2014 r. 2/3 liczby państw członkowskich lub odmienna decyzja Rady Europejskiej – Przyjęto zasadę ”jedno państwo, jeden komisarz”. Z urzędu jeden z wiceprzewodniczących KE jest Wysokim Przedstawicielem do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa Traktat z Lizbony

Trybunał Sprawiedliwości Trybunał Sprawiedliwości UE Sąd Sądy wyspecjalizowane Znaczące rozszerzenie jurysdykcji Trybunału Traktat z Lizbony

Wysoki Przedstawiciel do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA Mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów + zatwierdzenie przez PE - Wiceprzewodniczący KE Funkcje: Kieruje PZIB i przedstawia projekty decyzji i działań w ramach PZIB Przewodniczy Radzie Spraw Zagranicznych Zapewnia spójność działań zewnętrznych Unii jako wiceprzewodniczący KE Kieruje europejską służbą działań zewnętrznych Ustanowienie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych Pracownicy Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji (DG RELEX) – po 1/3 z każdej instytucji Osoby oddelegowane z Państw Członkowskich – 1/3 Traktat z Lizbony

Komitet Regionów i Komitet Ekonomiczno-Społeczny Organy doradcze Liczba członków Komitetu Regionów/KES nie przekracza 350. Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji, przyjmuje decyzję określającą skład KR/KES Wydłużenie kadencji członków do 5 lat Prawo występowania do Trybunału Sprawiedliwości w celu ochrony własnych prerogatyw Traktat z Lizbony

Karta Praw Podstawowych Na mocy art. 6 TUE nadano Karcie taką samą moc prawną jak Traktatowi Karta nie rozszerza zakresu kompetencji Unii przewidzianych w Traktatach akt dotyczący praw człowieka w tym prawa polityczne, obywatelskie, ekonomiczne, społeczne i kulturowe konkretyzacja podstawowych praw i zasad na których tle będzie oceniana legalność i dokonywana wykładnia aktów prawa UE, zarówno przez sądy krajowe i unijne Traktat z Lizbony

Katalog kompetencji w Traktacie z Lizbony Kompetencje wyłączne UE: (art. 3 TFUE) unia celna ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego polityka pieniężna, w odniesieniu do państw strefy euro zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybackiej wspólna polityka handlowa Traktat z Lizbony

Kompetencje UE Kompetencje dzielone (art. 4 TFUE) rynek wewnętrzny polityka społeczna, w odniesieniu do aspektów określonych w niniejszym Traktacie spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna rolnictwo i rybactwo, z wyłączeniem zachowania morskich zasobów biologicznych środowisko naturalne ochrona konsumentów transport sieci transeuropejskie energia przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości wspólne problemy bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego, w odniesieniu do aspektów określonych w niniejszym Traktacie badania, rozwój technologiczny i przestrzeń kosmiczna współpraca na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej Traktat z Lizbony

Kompetencje szczególne: Kompetencje UE Kompetencje do prowadzenia działań wspierających, koordynujących i uzupełniających działania państw członkowskich (art. 6 TFUE) ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego przemysł kultura turystyka edukacja, szkolenie zawodowe, sprawy młodzieży i sport ochrona ludności współpraca administracyjna Kompetencje szczególne: kompetencja w zakresie koordynacji polityki gospodarczej i zatrudnienia państw członkowskich kompetencja w zakresie określania i realizowania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa „klauzula elastyczności” Traktat z Lizbony

Źródła prawa UE Prawo pierwotne Traktat o UE i Traktat o funkcjonowaniu UE Prawo wtórne Akty ustawodawcze: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje (przyjęte przez PE i Radę zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą lub przyjęte przez PE z udziałem Rady lub Radę z udziałem PE zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą) Traktat z Lizbony

Źródła prawa UE Akty nieustawodawcze: akty delegowane (art. 290 TFUE), akty wykonawcze (art. 291TFUE ), inne akty. Akty delegowane – wydawane przez KE na podstawie upoważnienia w akcie prawodawczym (określenie celu, treści oraz czasu wydania upoważnienia) – akty o zasięgu ogólnym, które uzupełniają lub zmieniają inne niż istotne elementy aktu ustawodawczego (brak sprzeciwu PE i Rady do wydania) Akty wykonawcze – Państwa Członkowskie przyjmują wszelkie środki prawa krajowego niezbędne do wprowadzenia w życie prawnie wiążących aktów Unii. Jeżeli konieczne są jednolite warunki wykonywania prawnie wiążących aktów Unii, akty te powierzają uprawnienia wykonawcze Komisji lub Radzie, w należycie uzasadnionych przypadkach oraz w ramach PZiB. Traktat z Lizbony

Źródła prawa UE Inne akty m.in.: Akty Rady przyjmowane na podstawie Traktatu bez jakiegokolwiek udziału Parlamentu Europejskiego (w ramach różnych polityk unijnych), np. sankcje zewnętrzne („środki” Rady – art. 215 TFUE) Decyzje Rady i Rady Europejskiej przyjmowane w ramach PZiB Traktat z Lizbony

Decyzje Rady lub Rady Europejskiej w sprawie: PZiB Decyzje Rady lub Rady Europejskiej w sprawie: Strategicznych interesów i celów (RE na zalecenie Rady) Działań Stanowisk Zasad wykonania decyzji ws. działań i stanowisk Misji Ustanowienia współpracy strukturalnej Udziału we współpracy strukturalnej Statutu Europejskiej Agencji Obrony Traktat z Lizbony

Dziękuję za uwagę Mariusz Daca mariusz.daca@msz.gov.pl Traktat z Lizbony