Krajobraz wysokogórski Tatr

Spis treści Wstęp. Granit. Tatrzańskie szczyty. Grzbiet górski. Grań. Cyrk lodowcowy. Jeziora cyrkowe. Doliny. Jaskinie. Żleb. Stożki piargowe. Wodospady. Przełęcze.

Położenie Tatr

Mapa topograficzna Tatr Tatry na przedwojennej mapie topograficznej Wojskowego Instytutu Geograficznego. Skala 1:100.000.

Tatry– najwyższe pasmo w łańcuchu Karpat (Karpaty Zachodnie). Powierzchnia Tatr wynosi 785 km², z tego 175 km² (ok. 25%) leży w granicach Polski, ok. 610 km² (75%) na terytorium Słowacji. Długość Tatr wynosi w linii prostej 53 km, a ściśle wzdłuż grani 80 km. Tatry są objęte ochroną przez ustanowienie na ich obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego. Tatry dzielimy na: Tatry Zachodnie – Grześ, Kasprowy Wierch, Czerwone Wierchy, Ornak. Tatry Wschodnie: Tatry Wysokie – Gerlach (2655 m n.p.m.), Rysy (2499 m n.p.m.; po stronie słowackiej 2503 m n.p.m.), Świnica, Kościelec, Mnich, Granaty, Kozi Wierch Tatry Bielskie – Hawrań, Płaczliwa Skała, Murań (Słowacja).

Tatry zbudowane są z granitu. Granit to często spotykana, lita, kwaśna skała magmowa. W Polsce granity występują na powierzchni ziemi na Dolnym Śląsku oraz w Tatrach. Granit przybiera różne barwy, takie jak szara, białoróżowa, zielona, czerwona i inne. Ze względu na łatwość otrzymania dużych bloków, cięcia i polerowania oraz bogatą i piękną kolorystykę używany jest w budownictwie jako kamień budowlany i dekoracyjny.

GRANIT

Najwyższy szczyt Tatr, położony na Słowacji. Gerlach - 2655 m n.p.m. Najwyższy szczyt Tatr, położony na Słowacji.

Rysy - 2499 m.n.p.m. Rysy - najwyższy szczyt Tatr polskich i równocześnie najwyższy szczyt Polski.

Świnica - 2301 m n.p.m.

Kominiarski Wierch -1829 m n.p.m. Masyw górski dawniej nazywany Kominami Tylkowymi.

Mięguszowiecki Szczyt 2438 m n.p.m. Jest to drugi, co do wysokości szczyt w Polsce.

Szczyt w Tatrach Wysokich. Kościelec - 2155 m n.p.m. Szczyt w Tatrach Wysokich.

Mnich 2068 m n.p.m. Północno-wschodnia ściana Mnicha. Samotna turnia Turnia - rodzaj skalistego, ostrego szczytu lub skałki o stromych lub nawet pionowych ścianach.

Obserwatorium meteorologiczne. Kasprowy Wierch - 1987 m n.p.m. Obserwatorium meteorologiczne.

Giewont Masyw górski w Tatrach Zachodnich o długości 2,7 km. Złożony jest z trzech części: Wielkiego Giewontu (1894 m n.p.m.) Małego Giewontu (1728 m n.p.m.) Długiego Giewontu (1867 m n.p.m.).

Widok od strony północnej. „Śpiący rycerz” Widok od strony północnej.

Giewont Giewont to góra-symbol, której zarys często kojarzony jest z sylwetką śpiącego rycerza. Jedna z wersji legendy o rycerzach śpiących pod Tatrami, którzy obudzą się, gdy Polska znajdzie się w wielkim zagrożeniu, umiejscawia ich właśnie pod Giewontem. Istotnie, w ścianach Giewontu znajdują się liczne jaskinie. Najbardziej znane z nich, to: Jaskinia Juhaska, Kozia Grota, Dziura w Szczerbie, Dziura nad Doliną Strążyską.

Widok od strony zachodniej. Giewont Widok od strony zachodniej.

Krzyż na Giewoncie Na Wielkim Giewoncie znajduje się 15-metrowy żelazny krzyż, obiekt pielgrzymek religijnych, ale również niezwykle niebezpieczne miejsce. W czasie burzy. 15 sierpnia 1937, podczas procesji w Święto Wniebowzięcia NMP zginęły tam, porażone piorunem 4 osoby, 13 zostało ciężko rannych. Oficjalnie na Giewoncie w ciągu ostatnich 95 lat zginęło 76 osób.

Krzyż na Giewoncie

Szczyt w Tatrach Zachodnich. Grześ - 1653 m n.p.m. Szczyt w Tatrach Zachodnich.

Czerwone Wierchy Zespół czterech szczytów znajdujących się w ciągu głównego grzbietu Tatr. Biegnie po nich granica słowacko-polska.

Ornak – grzbiet górski o wysokości 1854 m n.p.m. Grzbiet górski - obszar położony wzdłuż linii grzbietowej łączący znaczące szczyty danego pasma górskiego.

Grań - stromy i ostry grzbiet górski Grań - stromy i ostry grzbiet górski. Ostra krawędź utworzona przez stykające się zbocza.

Cyrk lodowcowy Cyrk lodowcowy - półkoliste lub owalne zagłębienie otoczone z trzech stron stromymi stokami (ścianami), a z czwartej ryglem skalnym /wał z litej skały/. Cyrk lodowcowy po rezygnacji lodowca ma najczęściej kształt misy i często zostaje zajęty przez jezioro cyrkowe.

Jezioro cyrkowe Jeziora polskich Tatr zwane są tradycyjnie stawami. Jezioro cyrkowe - rodzaj jeziora polodowcowego, powstałego w obrębie kotła lodowcowego po ustąpieniu lodowca. Powstają z wytopionych brył martwego lodu. Mają małą powierzchnię, owalny kształt i strome brzegi. Stawy tatrzańskie, z jednym wyjątkiem (Kras Cichy Stawek), są pochodzenia polodowcowego. Jeziora polskich Tatr zwane są tradycyjnie stawami. W Tatrach występuje blisko 200 różnej wielkości stawów, począwszy od największego, Morskiego Oka (34,54 ha), poprzez porównywalnie duży Wielki Staw Polski, do zupełnie maleńkich, jak Zadni Mnichowy Stawek (0,04 ha).

Morskie Oko jest położone w Dolinie Rybiego Potoku na wysokości 1395 m n.p.m. Widok z Czarnego Stawu.

Wielki Staw i Mały Staw Na pierwszym planie - Wielki Staw, za nim (po lewej) na zboczu Wyżnej Kopy – strażnicówka TPN nad Małym Stawem, dalej Przedni Staw i schronisko turystyczne, Niżna Kopa. Powierzchnia jeziora wynosi 34,1 ha głębokość 79,3 m. Jest to najgłębsze i najdłuższe (998 m) jezioro w Tatrach.

To tatrzańskie jezioro położone jest w kotle polodowcowym Czarny Staw To tatrzańskie jezioro położone jest w kotle polodowcowym na wysokości 1581 m n.p.m.

Czarny Staw Widok ze szlaku na Rysy.

Dolina Pięciu Stawów Polskich

Trośniak Zwany także Żabim Stawkiem. Nad nim szczyty zamykające Dolinę Gąsienicową: Świnica, Pośrednia Turnia, Skrajna Turnia. W stawkach tych występują traszki: górska i karpacka oraz żaba trawna.

Dolina Dolina – wklęsła forma terenu o wydłużonym kształcie otoczona ze wszystkich stron wzniesieniami i wyraźnie wykształconym dnie, najczęściej powstała w wyniku działalności rzek lub lodowców.

Dolina lodowcowa

Dolina Kościeliska

Czarna Dolina Gąsienicowa

Dolina Jaworzynka Zniszczone erozją zbocza Skupniowego Upłazu znacznie już pokryły się roślinnością.

Pusta Dolinka Mała, boczna dolinka zawieszona nad Doliną Pięciu Stawów w Tatrach Wysokich. Utworzona została przez kocioł polodowcowy.

Jaskinia Jaskinia to naturalna pusta przestrzeń w skale o rozmiarach umożliwiających jej penetrację przez człowieka.

Jaskinia Wielka Śnieżna Najgłębsza jaskinia w Polsce, głębokość 824 m i najdłuższa jaskinia w Polsce długość 22 km.

Dwie jaskinie w wapiennych ścianach. Zbójnickie Okna Dwie jaskinie w wapiennych ścianach.

Jaskinia Mroźna Jaskinia Mroźna – leży we wschodnim zboczu Doliny Kościeliskiej Całkowita długość jaskini ok. 480 m. Swoją nazwę zawdzięcza panującej wewnątrz stałej, niskiej temperaturze (6 stopni w skali Celsjusza).

Smocza Jama Jaskinia w Tatrach Zachodnich, właściwie krótki, stromy korytarz jaskiniowy przebijający skałę na wylot.

Żleb, rynna korazyjna Żleb wklęsła forma ukształtowania terenu górskiego. Powstaje na skutek działalności żłobiącej zsuwającego się materiału skalnego, wody opadowej i roztopowej, lawin kamienistych, a także lawin śnieżnych.

Żleb Żlebami często spływają z gór potoki, spadają kamienie, schodzą lawiny. W żlebach zwykle też najdłużej zalega śnieg.

ŻLEB

Ślady po ski-alpinistach. ŻLEB Ślady po ski-alpinistach.

Żleb

Rynna w Dolinie Pięciu Stawów Spiskich. Żleb - rynna korazyjna Rynna w Dolinie Pięciu Stawów Spiskich.

Stożki piargowe Piargi, ogólna nazwa kamienistych usypisk, powstałych w efekcie gromadzenia się materiału odpadłego ze ścian skalnych. Piargi stożki, hałdy i pokrywy usypiskowe. Składają się ze żwiru, kamieni lub wielkich bloków, pochodzące z obrywów skalnych.

Stożki piargowe Stożki piargowe: rozpościerają się u wylotu żlebów i są o różnych rozmiarach, w zależności od wielkości obszaru dostarczającego okruchy. Ich wysokość w Tatrach wynosi od 50 do 260 m.

Stożki piargowe powstałe z gruzu odpadłego od skał.

Wodospad – swobodny, pionowy spadek wody rzecznej, spowodowany różnicą poziomów dna koryta rzeki lub potoku. Szereg wodospadów nazywa się kaskadą. Wodospady na Świecie Wodospad Niagara Wodospad Wiktorii Wodospad Glymur

Wielka Siklawa Siklawa – wodospad w Tatrach Wysokich spada dwoma lub trzema strugami (w zależności od wysokości poziomu wody w Wielkim Stawie). Wysokość progu ok. 64 - 70 m. Jest to największy (chociaż nie najwyższy) wodospad w Tatrach.

Wodogrzmoty Mickiewicza Wodospady utworzone z trzech większych i kilku mniejszych kaskad (od 3 do 10 m). Wodospady te nazwane zostały Wodogrzmotami z racji olbrzymiego huku jaki powoduje spadająca nimi woda, zwłaszcza po dużych opadach.

Przełęcz Forma ukształtowania terenu, wybitne, poprzeczne obniżenie w przebiegu grzbietu górskiego lub grani między sąsiednimi szczytami.

Na skośnej półce w ścianie turyści. Kozia Przełęcz. Na skośnej półce w ścianie turyści.

Świnicka Przełęcz - 2051 m n.p.m.

Erozja spowodowana ruchem turystycznym. . Zagrożenia Erozja spowodowana ruchem turystycznym. .

Erozja na szczycie Rysów.

Małgorzata Klimaszewska Dziękuję za uwagę Prezentację przygotowała Małgorzata Klimaszewska Wykorzystano strony: http://www.mount.cad.pl źródło: Wielka Encyklopedia Geografii Świata tom 6, wydawnictwo Kurpisz http://www.fogra.com.pl www.sktj.pl http://astrojawil.pl http://pl.wikipedia.org/wiki/Tatry

Widok od strony południowej Giewont Giewont Widok od strony południowej

Efektowne podświetlenie wodospadu Niagara nocą

Morskie Oko Widok znad Czarnego Stawu Morskie Oko, największe i najbardziej znane jezioro w Tatrach.

Obserwatorium meteorologiczne. Kasprowy Wierch - 1987 m n.p.m. Obserwatorium meteorologiczne.