Współczesne systemy administracji publicznej mgr Paweł Dąbrowski pdabrow@wspiz.edu.pl

Dyżury C-11 Dni powszednie: 28.04 g. 12 -13 12.05 g. 12 - 13 Weekendy: 26.04 g. 11 - 12 10.05 g. 10 - 11 31.05 g. 14 - 15 15.06 g. 13 - 14 27.06. g. 16 - 17 05.07 g. 10 -11

EGZAMIN Termin zerowy: Przystąpić mogą osoby, które spełnią warunek frekwencji; Forma egzaminu: pisemna, 10 pytań zamkniętych i 4 otwarte.

Literatura J. Hausner (red.) „Administracja publiczna” (wybrane rozdziały) Hubert Izdebski „Współczesne modele administracji publicznej” Podawane na zajęciach lektury.

Tematyka wykładu Część ogólna – ok. 6 h Część szczegółowa – ok. 12 h Geneza współczesnych modeli administracji; Systemy administracji w świetle New public management; Główne tendencje rozwoju współczesnych systemów administracji; Część szczegółowa – ok. 12 h Charakterystyka współczesnych modeli administracji w wybranych krajach; Polski system administracji na tle systemów innych państw; Część podsumowująca – ok. 2 h

System administracji System administracji – różnorodne jednostki organizacyjne, skupione wokół organów, tj. jednostek organizacyjnych wyposażonych w kompetencje określone w ustawach, mających realizować zadania publiczne (Lang, 1999).

Opis systemu administracji Geneza systemu; Organizacja administracji centralnej; Organizacja administracji terenowej (samorząd terytorialny) Kadry administracji; Kontrola administracji; Cechy szczególne (tendencje rozwoju)

Model angielski – kierunki wpływu

Model angielski – kierunki wpływu Ameryka Północna – USA, Kanada; Commonwealth; Pozostałe kraje kolonialne;

Model francuski – kierunki wpływu

Model francuski – kierunki wpływu Kraje Europejskie (m.in. Belgia, Hiszpania, Polska); Kraje kolonialne (np. Algieria); Kraje Ameryki Południowej (za pośrednictwem Hiszpanii).

Rosja/ZSRR – kierunki wpływu Poprzez ekspansję komunizmu (Europa Środkowa, Wschodnia, Azja)

Administracja publiczna doby oświecenia – główne cechy 1. Upowszechnienie się systemów biurokratycznych. Cechy biurokracji: Zawodowy charakter administracji; Pionowy i poziomy podział władzy o zarysowanej specjalizacji; Hierarchiczna struktura; Podstawą działania są generalne normy prawne.

Ewolucja biurokracji w XIX w. – główne tendencje Narzucenie biurokracji ograniczeń, poprzez przyjęcie konstytucjonalizmu, sądownictwa administracyjnego i zwiększeniu znaczenia samorządu terytorialnego; Wpływ poglądów fizjokratów – ograniczenie roli państwa; Stopniowa decentralizacja uprawnień; Przyjęcie podziałów terytorialno – administracyjnych typu racjonalistycznego (odrzucenie podziałów historycznych).

Polska Przed 1764 r. nie było w Polsce nowoczesnych organów administracji – ani centralnej ani terytorialnej; W 1764 r. zostają powołane komisje wielkie – skarbowe i wojskowe; W 1775 r. zostaje utworzona Rada Nieustająca – pierwsze polskie kolegium rządowe; II Rzeczypospolita: przyjęto austriacki model procedury administracyjnej i sądownictwa administracyjnego, pruski model samorządu terytorialnego i rosyjskie wzory instytucji finansowych. Po II wojnie światowej: częściowa recepcja wzorów radzieckich.

Niepaństwowe systemy administracji Do „niepaństwowych” systemów administracji nauka zalicza administrację międzynarodową oraz administrację prywatną. Administracja międzynarodowa to administracja kształtująca się nie wokół państwa, lecz wokół organizacji międzynarodowych. Administracja prywatna to aparat zarządzania przedsiębiorczością prywatną.

Administracja międzynarodowa Pierwsze tego typu aparaty administracyjne powstały w XIX w., a na masową skalę w XX w. Szacuje się, że w 1914 r. aparat administracyjny org. międzynarodowych liczył ok. 100 osób, a w 1997 r. – ok. 50 tys. osób. Chodzi tu o takie organizacje jak ONZ, UE, Rada Europy.

ONZ – wyspecjalizowane agencje Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO); Organizacja ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO); Światowa Organizacja Zdrowia (WHO); Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO); Międzynarodowy Fundusz Walutowy Światowa Organizacja Handlu; Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds.. Uchodźców.

Administracja prywatna Administracja prywatna. Nauka o administracji w USA i Europie inaczej rozumieją samo pojęcie „administracji”, a w ślad za tym „systemu administracji.” W USA klasyczne jest podejście z punktu widzenia zarządzania, obejmujące zakresem zarówno administrację publiczną, jak i aparat zarządzania przedsiębiorczością prywatną. W Europie - z reguły tylko administracja publiczna.

Administracja prywatna - rozwój Do końca XIX w. przedsiębiorstwa obywały się bez osobnej, rozbudowanej administracji; Występowały wyjątki, dotyczące największych podmiotów gospodarczych, np. Kompania Wschodnio – Indyjska; Od lat 80. XIX w. – coraz częstszy jest zawodowy aparat administracyjny w przedsiębiorstwach - biurokracja; Od lat 20. XX w. – stopniowa decentralizacja.

Czym jest NPM ? Stanowi ono próbę zastosowania zasad i modeli zarządzania znanych z działalności gospodarczej w administracji publicznej. Bazując na tym, wyodrębniono szereg zadań administracji publicznej, które winny być zrealizowane poprzez metody przeniesione z najlepszych praktyk sektora prywatnego.

New Public Management (nowe zarządzanie publiczne) NPM spotkał się ze szczególną akceptacją w takich krajach jak Wielka Brytania, Australia, Nowa Zelandia i USA; Najbardziej znany jest przykład brytyjski – reformy Margaret Tchacher; W latach 80. XX w. NPM był czynnikiem zmiany administracji także w Australii i Nowej Zelandii; W latach 90. prądy NPM dotarły do USA.

Główne założenia NPM Administracja jest blisko związana z biznesem; Administracja powinna być zorientowana na osiąganie wyników. W tym celu, tam gdzie dostarcza produkty lub świadczy usługi powinna korzystać z mechanizmów wolnorynkowych; Jednostka jest postrzegana jako konsument; „Uwolnienie kierownictwa”. Kierownicy administracji muszą się cieszyć dużą swobodą w zarządzaniu, zwłaszcza od polityków. Administracja jest z założenia apolityczna;

Główne założenia NPM cd. Ograniczenie rozwiązań biurokratycznych, na rzecz tzw. adhokracji, cechującej się m.in.: Elastycznością i łatwością w przekształcaniu; Ograniczeniem hierarchiczności; Jest oparta na uczestnictwie; W szerokim zakresie wykorzystuje technologie informatyczne.

Wpływ NPM na strukturę administracji Prywatyzacja lub outsourcing; Organy administracji mogą zostać przeorganizowane na wzór prywatnych spółek; Organy i jednostki administracji publicznej mogą konkurować ze sobą, a także z resztą podmiotów rynkowych; Tzw. dezagregacja – tworzenie mniejszych podmiotów w celu uniknięcia „braku winnych”.

Niejednorodność systemów administracji Na czym polega owa niejednorodność ? Relacja systemu administracji z władzą sądowniczą i ustawodawczą; Relacja systemu administracji z systemem politycznym; Funkcje administracji pełnią dziś często podmioty, które „zasadniczo” nie są organami władzy publicznej. Problem teoretyczny - miejsce „niepaństwowych” systemów administracji”

Nietypowe podmioty administrujące – cecha współczesnych systemów administracji Współcześnie do realizacji zadań publicznych włączane są takie podmioty jak spółki prawa handlowego czy fundacje, np. Giełda Papierów Wartościowych S.A. lub Fundacja Polsko - Niemieckie Pojednanie. Są one częścią systemu administracji.

Pytania Proszę wyjaśnić pojęcie biurokracji i jego rodowód; Proszę wyjaśnić pojęcie administracji prywatnej; Proszę opisać pojęcie administracji międzynarodowej (ponadnarodowej); Proszę opisać genezę NPM; Proszę przedstawić główne założenia NPM; Proszę wyjaśnić na czym polega wpływ koncepcji NPM na strukturę administracji publicznej.