SANKCJONOWANY PRZEPISAMI KARNYMI MARCZE KREDYT KONSUMENCKI JAKO POTENCJALNY OBSZAR NARUSZENIA PRAWA SANKCJONOWANY PRZEPISAMI KARNYMI Katarzyna Marczyńska 2013 1

Kredyt konsumencki – zasady interpretacji ustawy Czym się zajmiemy Kredyt konsumencki – zasady interpretacji ustawy Propozycja nabycia produktu finansowego a prawo konsumenta do rzetelnej informacji Nieuczciwe praktyki rynkowe Czarne i agresywne praktyki rynkowe Charakter prawny kodeksów etycznych Obowiązki kredytodawcy przed zawarciem umowy: - Europejski Arkusz Informacyjny asysta przedkontraktowa Ryzyko kredytowe i zdolność kredytowa 2

Umowa kredytu – forma i treść Szczególne uprawnienia kredytobiorców: Czym się zajmiemy Umowa kredytu – forma i treść Szczególne uprawnienia kredytobiorców: prawo do odstąpienia od umowy prawo do przedterminowej spłaty kredytu Sankcje za naruszenie przepisów ustawy: - sankcje cywilne - sankcja kredytu darmowego - sankcje karne Nadużycie prawa przy czynnościach windykacyjnych

Źródła prawa Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93) - art. 384 – 3853 Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. 2007, nr 171, poz. 1206) – od 21 grudnia 2007 roku Ustawa z dnia 20 lipca 2001 roku o kredycie konsumenckim (Dz. U. Nr 100, poz.1081) – do 17 grudnia 2011 roku Ustawa z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz. U. Nr 126, poz.715) - od 18 grudnia 2011 roku Ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. z 2005r. Nr 244, poz. 2080) Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe (Dz. U. z 02r., Nr 72, poz. 665) Ustawa z dnia 5 listopada 2009r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych (Dz. U. z 96r., Nr 1, poz. 2) Ustawa z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks karny

Rekomendacja S Komisji Nadzoru Finansowego Źródła prawa Rekomendacja S Komisji Nadzoru Finansowego Rekomendacja T Komisji Nadzoru Finansowego Branżowe kodeksy etyczne

www.konsument .gov.pl (ECK) www.zbp.pl www.knf.gov.pl www.rzu.gov.pl Źródła prawa Przydatne strony: www.uokik.gov.pl www.konsument .gov.pl (ECK) www.zbp.pl www.knf.gov.pl www.rzu.gov.pl www.radareklamy.pl

Zasady interpretacji ustawy PRZEDMIOT OCHRONY: prawo do informacji interes ekonomiczny konsumenta ochrona przed nadmiernym zadłużeniem

Nieuczciwe praktyki rynkowe Art. 3 upnpr Zakazane jest stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych.

Nieuczciwe praktyki rynkowe Art. 4 ust. 1 upnpr Praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. 

Nieuczciwe praktyki rynkowe Rodzaje nieuczciwych praktyk rynkowych: praktyka rynkowa wprowadzająca w błąd przez: działanie – art. 5 upnpr zaniechanie – art. 6 upnpr 3. agresywna praktyka rynkowa – art. 8 upnpr 4. nieuczciwa praktyka rynkowa w każdych okolicznościach „czarna” – art. 7 i 9 upnpr

Nieuczciwe praktyki rynkowe Ciężar dowodu, że dana praktyka rynkowa nie stanowi nieuczciwej praktyki wprowadzającej w błąd spoczywa na przedsiębiorcy, któremu zarzuca się stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej (art. 13)

Nieuczciwe praktyki rynkowe Przedawnienie roszczeń: 3 lata, dla każdego z naruszeń osobno (art. 14 ustawy) Odpowiedzialność cywilna – art. 12 ustawy Odpowiedzialność karna - art. 15-17 ustawy

Kredyt konsumencki - definicje Art. 3 ust. 1 ukk Przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi.

Kredyt konsumencki - definicje 2. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności: 1) umowę pożyczki; 2) umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego; 3) umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia; 4) umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia; 5) umowę o kredyt odnawialny.

Kredyt konsumencki - definicje Art. 4 ust. 2 ukk W zakresie umów o kredyt zabezpieczony hipoteką oraz pożyczki zabezpieczonej hipoteką stosuje się art. 22, art. 23, art. 29, art. 35, art. 35a i art. 46.

Kredyt konsumencki - definicje 2. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności: 1) umowę pożyczki; 2) umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego; 3) umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia; 4) umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia; 5) umowę o kredyt odnawialny.

Kredyt konsumencki - definicje Art. 5 ust.1 ukk konsument - konsument w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny. Art. 221kc Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Kredyt konsumencki - definicje Art. 5 ust.1 ukk kredytodawca - przedsiębiorca w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, który w zakresie swojej działalności gospodarczej lub zawodowej, udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi kredytu. Art. 431 kc Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Kredyt konsumencki - definicje Art. 5 ust. 3 ukk pośrednik kredytowy - przedsiębiorca w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, inny niż kredytodawca, który w zakresie swojej działalności gospodarczej lub zawodowej uzyskuje korzyści majątkowe, w szczególności wynagrodzenie od konsumenta, dokonując czynności faktycznych lub prawnych związanych z przygotowaniem, oferowaniem lub zawieraniem umowy o kredyt.

Kredyt konsumencki - reklama Art. 7. 1 ukk Kredytodawca lub pośrednik kredytowy w reklamach dotyczących kredytu konsumenckiego zawierających dane dotyczące kosztu kredytu konsumenckiego podaje konsumentowi w sposób jednoznaczny, zrozumiały i widoczny: 1) stopę oprocentowania kredytu wraz z wyodrębnieniem opłat uwzględnianych w całkowitym koszcie kredytu; 2) całkowitą kwotę kredytu; 3) rzeczywistą roczną stopę oprocentowania.

Kredyt konsumencki - reklama 3. Jeżeli do zawarcia umowy o kredyt konsumencki, na warunkach określonych w reklamie, niezbędne jest zawarcie umowy dodatkowej, w szczególności umowy ubezpieczenia, a kosztu takiej umowy nie można z góry określić, kredytodawca lub pośrednik kredytowy podaje konsumentowi w sposób jednoznaczny, zrozumiały i widoczny informację o tym obowiązku wraz z rzeczywistą roczną stopą oprocentowania.

Kredyt konsumencki - reklama 4. Pośrednik kredytowy w reklamach dotyczących kredytu konsumenckiego podaje konsumentowi w sposób jednoznaczny, zrozumiały i widoczny: 1) zakres umocowania do dokonywania czynności faktycznych lub prawnych; 2) informację, czy pośrednik kredytowy współpracuje z kredytodawcami. 5. W przypadku gdy pośrednik kredytowy współpracuje z kredytodawcami należy przekazać konsumentowi informację o nazwach kredytodawców, z którymi pośrednik ten współpracuje.

Kredyt konsumencki - reklama Art. 8. 1. Informacje, o których mowa w art. 7 ust. 1-3, kredytodawca lub pośrednik kredytowy podaje na podstawie reprezentatywnego przykładu. 2. Przy określaniu reprezentatywnego przykładu należy określić warunki umowy o kredyt konsumencki, na których kredytodawca lub pośrednik kredytowy spodziewa się zawrzeć co najmniej dwie trzecie umów danego rodzaju przy uwzględnieniu przez te umowy średniego okresu kredytowania, całkowitej kwoty kredytu i częstotliwości występowania na rynku umów danego rodzaju. 3. Kredytodawca lub pośrednik kredytowy jest zobowiązany gromadzić odpowiednie dane w celu ustalenia na ich podstawie reprezentatywnego przykładu.

Kredyt konsumencki – obowiązki przedumowne - Europejski Arkusz Informacyjny asysta przedkontraktowa asysta przedkontraktowa przy umowach zawieranych na odległość czyli bez jednoczesnej obecności obu stron

Kredyt konsumencki – obowiązki przedumowne Art. 9 ukk  1. Kredytodawca przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki jest zobowiązany do dokonania oceny ryzyka kredytowego konsumenta. 2. Ocena ryzyka kredytowego dokonywana jest na podstawie informacji uzyskanych od konsumenta lub na podstawie informacji zawartych w bazie danych lub zbiorze danych kredytodawcy.

Kredyt konsumencki – obowiązki przedumowne 3. Konsument jest zobowiązany do przedstawienia, na żądanie kredytodawcy, dokumentów i informacji niezbędnych do dokonania oceny ryzyka kredytowego. 4. Jeżeli kredytodawcą jest bank, ocena ryzyka kredytowego dokonywana jest zgodnie z ust. 1-3 przy uwzględnieniu art. 70 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe.

Kredyt konsumencki – obowiązki przedumowne Art. 70 pr. bankowego 1. Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności.

Kredyt konsumencki – obowiązki przedumowne 2. Osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, o ile posiada zdolność prawną, które nie mają zdolności kredytowej, bank może udzielić kredytu pod warunkiem: 1) ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu. NADZABEZPIECZENIE

Kredyt konsumencki – obowiązki przedumowne Art. 10 ukk Jeżeli kredytodawca odmówi konsumentowi udzielenia kredytu konsumenckiego na podstawie informacji zawartych w bazie danych lub zbiorze danych kredytodawcy, kredytodawca niezwłocznie przekazuje konsumentowi bezpłatną informację o wynikach tego sprawdzenia oraz wskazuje bazę danych, w której tego sprawdzenia dokonano.

Kredyt konsumencki – umowa FORMA UMOWY: pisemna formy szczególne – pisemna pod rygorem nieważności (SKOK) art. 7 prawa bankowego

Kredyt konsumencki – szczególne uprawnienia konsumentów Prawo do odstąpienia od umowy (art. 53-59 ukk) termin - 14 dni koszty – odsetki umowne za czas korzystania ze środków banku zasady zwrotu świadczenia - umowy wiązane zasady dochodzenia roszczeń - problem BTE

Kredyt konsumencki –szczególne uprawnienia konsumentów Prawo do przedterminowej spłaty kredytu (art. 48-52 ukk) termin – w każdym czasie obowiązki informacyjne - brak koszty: odsetki i prowizje częściowa spłata zadłużenia

Kredyt konsumencki - sankcje za naruszenie przepisów ustawy Sankcje za naruszenie przepisów ustawy (cywilne): sankcja nieważności – art. 58 kc sankcja odszkodowawcza – art. 471 kc sankcje z upnpr – art. 12 upnpr: sankcja nieważności sankcja odszkodowawcza - żądanie zaniechania praktyki  i usunięcia skutków tej praktyki  złożenie jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie zasądzenie odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów.   

Kredyt konsumencki - sankcje za naruszenie przepisów ustawy Sankcja kredytu darmowego (art. 45)  1. W przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17 i art. 31-33, konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. 2. Jeżeli kredytodawca w umowie nie określił zasad i terminów spłaty kredytu, konsument zwraca kredyt w równych ratach, płatnych co miesiąc, od dnia zawarcia umowy.

Kredyt konsumencki - szczególne uprawnienia konsumentów 3. Jeżeli umowa o kredyt konsumencki nie przewiduje terminu spłaty kredytu, konsument zwraca kredyt w terminie: 1) pięciu lat - w przypadku kredytów konsumenckich do wysokości 80.000 zł; 2) dziesięciu lat - w przypadku kredytów konsumenckich powyżej 80.000 zł. 4. W przypadkach, o których mowa w ust. 1, konsument ponosi koszty ustanowienia zabezpieczenia kredytu przewidziane w umowie. 5. Uprawnienie, o którym mowa w ust. 1, wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy.

Kredyt konsumencki - szczególne uprawnienia konsumentów Art. 46 1. W przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 35, konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy za okres 4 lat poprzedzających dzień złożenia tego oświadczenia i w sposób ustalony w umowie. 2. W przypadkach, o których mowa w ust. 1, konsument ponosi koszty ustanowienia zabezpieczenia kredytu przewidziane w umowie. 3. Uprawnienie, o którym mowa w ust. 1, wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy.

Kredyt konsumencki - sankcje za naruszenie przepisów ustawy Sankcje karne (art. 60 ustawy) art. 138c § 1 Kodeksu wykroczeń § 1. Kto w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa zawiera z konsumentem umowę o kredyt konsumencki z rażącym naruszeniem wymagań dotyczących informacji przekazywanych konsumentowi przed zawarciem umowy lub treści umowy albo z pominięciem obowiązku doręczenia jej dokumentu, podlega karze grzywny.” § 1a. Tej samej karze podlega, kto zawierając z konsumentem umowę o kredyt konsumencki nie dopełnia obowiązku oceny ryzyka kredytowego.

Kredyt konsumencki - sankcje za naruszenie przepisów ustawy § 2. Kto w reklamach dotyczących kredytu konsumenckiego zawierających dane dotyczące kosztu kredytu konsumenckiego, nie podaje: 1) stopy oprocentowania kredytu wraz z wyodrębnieniem opłat uwzględnianych w całkowitym koszcie kredytu, 2) całkowitej kwoty kredytu, 3) rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, podlega karze grzywny.

Kredyt konsumencki - sankcje za naruszenie przepisów ustawy Art. 286 § 1 kk  Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

KONTAKT k.marczynska@wp.pl DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ