dr Agata Zygmunt Instytut Socjologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Uwikłani w Sieć. Od wirtualnych tożsamości do e-społeczności

XXI WIEK – NOWA BELLE ÉPOQUE? U. Beck INDYWIDUALIZACJA – efekt pluralizmu, niepewności i płynności nowych czasów, zmusza jednostkę do: U. Beck INDYWIDUALIZACJA – efekt pluralizmu, niepewności i płynności nowych czasów, zmusza jednostkę do: Współczesny świat to świat nieustannej zmiany - przyszłości jest niejednoznaczna i trudna do przewidzenia. Podnoszenie poziomu życia, postęp technologiczny, rozwój życia kulturalnego to cechy współczesności. elastyczności samodzielności podejmowania błyskawicznych decyzji mierzenia się na każdym kroku z ryzykiem Podziały klasowe i warstwowe tracą na ważności, społeczeństwo ulega atomizacji.

CLICK ŚWIAT? Narzędzia współczesności: komputer Internet telefon komórkowy faks GPS Narzędzia współczesności: komputer Internet telefon komórkowy faks GPS Posługiwanie się narzędziami współczesności już nie ekstrawagancja, ani zachcianka, a konieczność. Umiejętność sprawnego klikania staje się podstawową kompetencją pozwalającą funkcjonować we współczesnym świecie.

Umiejętność klikania to nie wszystko – chodzi o przestawienie się na nowy sposób myślenia. W wielu sytuacjach życiowych pojawia się konieczność analizowania ciągów przyczynowo-skutkowych. Ciągi przyczynowo skutkowe układają się w sekwencje następujących po sobie wydarzeń – przypominają posługiwanie się systemami operacyjnymi znanymi z komputerów osobistych.

CLICK SPOŁECZEŃSTWO? Click Społeczeństwo jest heterogeniczne – nie wszyscy jednakowo szybko adaptują się do nowych realiów. Szok cywilizacyjny dotyka pokolenia starsze, które nieufnie i z rezerwą podchodzą do nowości. Młodzi są otwarci na nowości, kolejne wyrafinowane technologicznie gadżety wzbudzają wśród nich zaciekawienie i chęć ich ujarzmienia, rozpracowania. Są fundamentem Click Społeczeństwa.

Zindywidualizowany człowiek ponowoczesny to człowiek młody. Młody człowiek oswaja najnowsze urządzenia, korzysta ze środków masowego przekazu. Tworzy rozbudowane sieci relacji i znajomości. Jest społecznie bogatszy i bardziej wartościowy od swych rodziców czy dziadków.

MIĘDZY REALEM A WIRTUALEM to, co realne zaczyna splatać się z tym, co wirtualne, tworząc zupełnie nowy rodzaj rzeczywistości HIPERRZECZYWISTOŚĆ. ponowoczesny człowiek funkcjonuje w dwóch równoległych światach. e-rzeczywistość, przestrzeń wirtualna RL (real life)

INTERNET – DLACZEGO TAK ATRAKCYJNY? brak centrum decyzyjnego, które kontrolowałoby zachodzące w sieci procesy NIEOGRANICZONA (PRAWIE) DOSTĘPNOŚĆ ZASOBÓW: dostęp do zasobów Internetu nie zależy od tego, w jakim miejscu kuli ziemskiej się one znajdują i gdzie znajduje się użytkownik chcący z nich skorzystać – poruszanie się po cyberprzestrzeni – przenoszenie się z miejsca na miejsce dzięki odnośnikom hipertekstowym. DECENTRALIZACJA I PLURALIZM:

każdy użytkownik ma możliwości wpływania na to środowisko i są to często możliwości o wiele większe niż w przypadku realnego otoczenia. DYNAMICZNY ROZWÓJ - BRAK GRANIC I BARIER zaspokajanie każdej pojawiającej się potrzeby jednostki – natychmiastowa reakcja na zmieniające się okoliczności. MOŻLIWOŚĆ WSPÓŁTWORZENIA PRZESTRZENI NIEOGRANICZONE MOŻLIWOŚCI AUTOKREACJI w cyberprzestrzeni można być tym, kim się chce – można spełniać swoje pragnienia związane z byciem kimś, kim się nie jest, można z rozmysłem tworzyć swój wizerunek

PEŁNOPRAWNA PRZESTRZEŃ SPOŁECZNA? Spectrum przedsięwzięć, jakie dziś ludzie podejmują w ramach możliwości stwarzanych przez Sieć jest porównywalne, lub wręcz szersze, niż zakres aktywności w realu. Internet jest przestrzenią, w której zawiera się przyjaźnie, buduje związki, wymienia informacje, zdobywa wiedzę, realizuje potrzeby duchowe.

DAN TAPSCOTT – NET GENERATION Mamy dziś do czynienia ze zmianą społeczną, która skutkuje pojawienie się nowego typu ludzkiego – Człowieka Sieci. Nowe pokolenie charakteryzuje się tendencją do stawiania na naczelnym miejscu w swoim życiu komputera podłączonego do Internetu, który zastępuje włączony non stop telewizor

CZŁOWIEK SIECI kreatywny i przedsiębiorczy krytyczny, nie uznaje hierarchii działa natychmiast i oczekuje natychmiastowej odpowiedzi lubi eksperymentować ceni wolność ponad wszystko aktywny, egoistyczny, ale i zdolny do altruistycznego działania zagubiony w realnym świecie podatny na modę, lubi gadżety

TOŻSAMOŚĆ CZŁOWIEKA SIECI

TOŻSAMOŚĆ W UJĘCIU SOCJOLOGICZNYM TOŻSAMOŚĆ – odnosi się do tego, jak ludzie rozumieją sami siebie i co ma dla nich znaczenie, SENS. Najważniejsze źródła tożsamości: płeć, orientacja seksualna, narodowość / etniczność, klasa społeczna.

TENDENCJE ZMIAN TOŻSAMOŚCI WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE odchodzenie od czynników ustalonych, dziedzicznych, które niegdyś rządziły formowaniem tożsamości wzrost ruchliwości społecznej i geograficznej jednostek nowe źródła sensu: płeć kulturowa, orientacja seksualna wielowymiarowość i płynność tożsamości współczesnego człowieka permanentne tworzenie i odtwarzanie tożsamości poszukiwanie i odnajdowanie siebie

TOŻSAMOŚĆ OSOBISTA WSPÓŁCZESNEGO CZŁOWIEKA – Erik Erikson Tożsamość zakłada zarówno zróżnicowanie i podtrzymywanie różnic, jak i syntezę czy integrację tego, co różne dla kształtowania tożsamości znaczenie ma przypadkowość, różnica, zmienność i pluralizm. Tożsamość jest zawsze tylko prowizorycznym rezultatem twórczych, konstrukcyjnych aktów; można nawet powiedzieć: jest stwarzana na chwilę. Tolerancja niejednoznaczności nie jest sprzeczna z pojęciem tożsamości świadczy o pracy nas tożsamością. Tożsamość nie daje poczucia pewności i bezpieczeństwa, daje raczej orientację w otwartej, nigdy nie dającej się do końca ogarnąć przestrzeni możliwości Tożsamość jest konstruktem wytwarzanym przez symboliczne, i społecznie-kulturowo mediowane, znaczeniowo ustrukturowane i wytwarzające znaczenia działania danej osoby.

TOŻSAMOŚĆ A INTERNET– Sherry Turkle W internetowych, cyberprzestrzennych społecznościach jesteśmy zawieszeni między tym co rzeczywiste i tym co wirtualne; posuwamy się naprzód, niepewni naszych kroków, a po drodze wymyślamy samych siebie. Internet = zasadnicza zmiana w sposobie tworzenia i doświadczania ludzkiej tożsamości – wcielanie się w wiele nowych postaci. Dzięki Internetowi pojawia się nowy rodzaj jaźni, jaźni zwielokrotnionej – możliwość odgrywania wielu ról w tym samym czasie. Współczesna jaźń jest postmodernistyczna, zdecentralizowana, pluralistyczna. Dopuszczane są paralelne tożsamości i paralelne życia = tendencja do traktowania życia wirtualnego i pozawirtualnego jako równorzędnych.

Lisa Nakamura Tożsamość, która postrzegana była do pewnego momentu jako jedność, dzięki Internetowi stała się rozmyta, upłynniona; dzięki aktywnej działalności w przestrzeni Internetu ludzie eksperymentują, bawią się tożsamością, uprawiają turystykę tożsamościową. Czy jesteśmy tożsamościowymi kameleonami?

RODZAJE TOŻSAMOŚĆ W INTERNECIE – Paweł Mazurek TOŻSAMOŚĆ OFFLINE – tożsamość oficjalna, którą posługujemy się IRL TOŻSAMOŚĆ ONLINE – tożsamość, którą posługujemy się w przestrzeni wirtualnej OFICJALNA – zgodna z tożsamością offline, FABULARNA – wykorzystywana w grach online, SEKRETNA – używana dla realizacji nieakceptowanych społecznie potrzeb, EKSPERYMENTALNA – konstruowana dla rozrywki, zabawy, ukryta za nickiem.

POZYTYWNE ASPEKTY INTERNETOWYCH EKSPERYMENTÓW Z TOŻSAMOŚCIĄ Możliwość bycia tym, kim chciałoby się być IRL – realizacja jednostkowych dążeń i pragnień odnośnie pełnienia ról społecznych RL: Poczucie anonimowości wyzwala w ludziach uczucia im nieznane IRL (wolność słowa, ekspresji itp.). Łatwiejsze nawiązywanie kontaktów z innymi ludźmi. Eksperymenty mogą służyć odnalezieniu tożsamości idealnej. Turystyka tożsamościowa może mieć właściwości terapeutyczne - pozwala rozwiązywać problemy z prawdziwego życia. uwolnienie od etykiet i stereotypów nadawanych w RL. możliwość refleksyjnego zarządzania autoprezentacją,

NIEBEZPIECZEŃSTWA INTERNETOWYCH EKSPERYMENTÓW Z TOŻSAMOŚCIĄ Eksperymenty z tożsamością = manipulowanie wrażeniami. Kłamanie, oszukiwanie i upiększanie rzeczywistości – zabawy w kogoś innego. Niebezpieczeństwo utraty kontroli nad eksperymentami. Naiwna i złudna (?) wiara w trwałość więzi utworzonych pomiędzy anonimowymi, często oszukującymi internautami. Ofiary wirtualnych oszustów są realne!

DOKĄD ZMIERZA POKOLENIE CLICK? Głównymi agendami socjalizacji stają się grupy rówieśnicze oraz media, przede wszystkim te interaktywne Centralną wartością staje się orientacja przyszłościowa, a częstokroć młodzi ludzie postrzegają przyszłość już w teraźniejszości (przyszłość jest dzisiaj). Socjalizacja członków Pokolenia Click przebiega w świecie pełnym możliwości, o których ich rodzice często nie mają pojęcia Układ kultury postfiguratywnej, o której mówi M. Mead odszedł bezpowrotnie w zapomnienie, a zastąpiła go kultura kofiguratywna i prefiguratywna

KONKLUZJE Internet jest jednym z podstawowych źródeł tożsamości współczesnego (młodego) człowieka Grupy tworzone w Sieci mogą być tak samo znaczące i trwałe jak te, które funkcjonują w świecie realnym. Współczesny świat wykreował CZŁOWIEKA SIECI Tożsamości kreowane w Internecie stają się podstawą budowania wirtualnych społeczności

BIBLIOGRAFIA T. Zasępa, R. Chmura (red.), Internet i nowe technologie - ku społeczeństwu przyszłości, Częstochowa B. Kożusznik (red.), Komunikacja w dobie Internetu, Katowice P. M. Wallace, Psychologia Internetu, Poznań M. Hendrykowski, Metafory Internetu, Poznań M. Sokołowski (red.), Oblicza Internetu: Internet a globalne społeczeństwo informacyjne, Elbląg J. Kurczewski (red.), Wielka sieć: e-seje z socjologii Internetu, Warszawa J. Hofmokl, Internet jako nowe dobro wspólne, Warszawa A. Grzywak (red.), Internet w społeczeństwie informacyjnym, Dąbrowa Górnicza M. Castells, Społeczeństwo sieci, Warszawa A. Keen, Kult amatora: jak internet niszczy kulturę, Warszawa M. Sokołowski (red.), Oblicza Internetu: architektura komunikacyjna sieci, Elbląg 2007 B. Płonka-Syroka, M. Staszczak (red.), E-kultura, e-nauka, e-społeczeństwo, Wrocław M. Kowalski (red.), Internet: między edukacją, bezpieczeństwem a zdrowiem, Tychy D. Batorski, M. Marody, A. Nowak (red.), Społeczna przestrzeń Internetu, Warszawa 2006.