WYŻSZA SZKOŁA ZARZĄDZANIA OCHRONĄ PRACY w Katowicach STUDIA PODYPLOMOWE BHP i SYSTEMY ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM Praca końcowa Janusz Duda Dostosowanie maszyn do obowiązujących wymogów na przykładzie wybranych urządzeń w jednostkach służby zdrowia Promotor: Prof. dr hab. inż. Adam Hernas Katowice, luty 2012

Koncepcja bezpieczeństwa maszyn w Unii Europejskiej Wymagania bezpieczeństwa przy budowie i użytkowaniu maszyn we Wspólnocie Europejskiej Swobodny przepływ towarów Art.. 95 Traktatu Amsterdamskiego Ochrona zdrowia obywateli Art.. 137 Traktatu Amsterdamskiego Dyrektywy Wymagania zasadnicze (tzw. ekonomiczne) Maszyny nowe Dyrektywa maszynowa 2006/42/WE Odnosi się do producenta, importera, dostawcy Wymagania minimalne (tzw. społeczne) Maszyny, sprzęt roboczy i użytkowy Dyrektywa narzędziowa 2009/104/WE Odnosi się do pracodawcy, użytkownika

Przeniesienie dyrektyw Unii Europejskiej do prawa polskiego w zakresie urządzeń Konstytucja Ustawy… Kodeks Pracy Art.23715 §1 i 2 Ustawa o systemie oceny zgodności Dyrektywa 98/37/WE Ustawa o wyrobach medycznych Dyrektywa 93/42/EWG Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn. 30.10.2002r. Wymagania minimalne Dyrektywa 2009/104/WE Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn.21.10.2008r Wymagania zasadnicze Dyrektywa 2006/42/WE Rozporządzenie Ministra Zdrowia Wymagania zasadnicze oraz procedury oceny zgodności aktywnych wyrobów medycznych Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dn. 26.09.1997r. Ogólne przepisy bhp

Istotne prawne wymagania w kwestii bezpieczeństwa maszyn i stanowisk pracy Kodeks Pracy Dział X: Bezpieczeństwo i higiena pracy Art.215: Pracodawca ma obowiązek zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy tzn.: zabezpieczyć pracownika przed: - urazami, - działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, działaniem drgań mechanicznych i promieniowaniem … Art.217: Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w odrębnych przepisach.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej Istotne prawne wymagania w kwestii bezpieczeństwa maszyn i stanowisk pracy Kodeks Pracy Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dn. 26.09.1997r. Ogólne przepisy bhp Dział IV Rozdział 3: Obsługa i stosowanie maszyn, narzędzi i innych urządzeń technicznych §5122.1: Maszyny i urządzenia techniczne, powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, określone w odrębnych przepisach, przez cały czas ich stosowania. §5222.1: Każda maszyna winna być wyposażona w element sterowniczy przeznaczony do jej całkowitego i bezpiecznego zatrzymania. §5222.3: Elementy sterownicze maszyn mające wpływ na bezpieczeństwo muszą być widoczne i możliwe do zidentyfikowania oraz oznakowane zgodnie z wymaganiami określonymi w PN. §5322: Maszyny powinny być wyposażone w łatwo odróżniające się i odpowiednio oznakowane urządzenia do odłączania od wszelkich źródeł energii. Włączenie zasilania energią nie może powodować zagrożenia dla obsługi

Istotne prawne wymagania w kwestii bezpieczeństwa maszyn i stanowisk pracy Ustawa o systemie oceny zgodności Dyrektywa 98/37/WE Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn.21.10.2008r Wymagania zasadnicze Dyrektywa 2006/42/WE zasadnicze wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dotyczące projektowania i wykonywania wprowadzanych do obrotu lub oddawanych do użytku: a) maszyn, b) wyposażenia wymiennego, c) elementów bezpieczeństwa, d) osprzętu do podnoszenia, e) Łańcuchów, lin i pasów, f) odłączalnych urządzeń do mechanicznego przenoszenia napędu, g) maszyn nieukończonych; 2) procedury oceny zgodności; 3) sposób oznakowania maszyn; 4) wzór znaku CE

Istotne prawne wymagania w kwestii bezpieczeństwa maszyn i stanowisk pracy (Art.2.38) Pojęcie wyrobu medycznego, którym jest narzędzie, przyrząd, urządzenie, oprogramowanie, materiał lub inny artykuł, stosowany samodzielnie lub w połączeniu, w tym z oprogramowaniem przeznaczonym przez jego wytwórcę do używania specjalnie w celach diagnostycznych lub terapeutycznych i niezbędnym do jego właściwego stosowania, przeznaczony przez wytwórcę do stosowania u ludzi w celu: Ustawa o wyrobach medycznych Dyrektywa 93/42/EWG Wyroby medyczne są podzielone na klasy I, IIa, IIb oraz III wg Dyrektywy 93/42/EWG i zgodnie z tą klasyfikacją poddawane są ocenie zgodności a) diagnozowania, zapobiegania, monitorowania, leczenia lub łagodzenia przebiegu choroby, b) diagnozowania, monitorowania, leczenia, łagodzenia lub kompensowania skutków urazu lub upośledzenia, c) badania, zastępowania lub modyfikowania budowy anatomicznej lub procesu fizjologicznego, d) regulacji poczęć – których zasadnicze zamierzone działanie w ciele lub na ciele ludzkim nie jest osiągane w wyniku zastosowania środków farmakologicznych, immunologicznych lub metabolicznych, lecz których działanie może być wspomagane takimi środkami.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki Istotne prawne wymagania w kwestii bezpieczeństwa maszyn i stanowisk pracy Kodeks Pracy Definicje: „maszyna” rozumiana, jako wszelkie maszyny i inne urządzenia techniczne, narzędzia oraz instalacje użytkowane podczas pracy „użytkowanie maszyny” rozumiane, jako wykonywanie wszelkich czynności związanych z maszyną, w szczególności jej uruchamianie lub zatrzymywanie, posługiwanie się nią, transportowanie, naprawianie, modernizowanie, modyfikowanie, konserwowanie i obsługiwanie, w tym także czyszczenie „strefa niebezpieczna” rozumiana, jako strefa w obrębie oraz wokół maszyny, w której występuje ryzyko dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracownika Minimalne wymagania techniczne odnoszą się one do: a) elementów sterowniczych (§9), b) ostrzeżenie przed uruchomieniem maszyny (§10), c) układ sterowania (§11), d) uruchamianie (§12), e) zatrzymywanie normalne (§13), f) zatrzymywanie awaryjne (§14.1), g) ochrona przed zagrożeniami powodowanymi przez emisję lub wyrzucaniem substancji, materiałów lub przedmiotów (§14.2-4), h) stateczność (§15.1), i) ochrona przed zagrożeniami powodowanymi przez oderwane lub rozpadające się części maszyn (§15.2), j) ochrona przed elementami ruchomymi (§15.3, 4), k) oświetlenie stanowisk pracy lub konserwacji (§16.1), Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn. 30.10.2002r. Wymagania minimalne Dyrektywa 2009/104/WE l) zabezpieczenia przed oparzeniami i odmrożeniami (§16.2), m) znaki i sygnały bezpieczeństwa, urządzenia ostrzegawcze (§16.3), n) stosowanie maszyn zgodnie z ich przeznaczeniem (§16.4), o) bezpieczeństwo przy konserwacji maszyn (§17), p) odłączanie od zasilania (§18.1), r) dostęp do różnych miejsc maszyny w trakcie jej użytkowania (§18.2), s) ochrona przed pożarem i wybuchem (§18.1), t) ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym (§19.3)

Odpowiedzi na pytania określone w listach kontrolnych Metoda badawcza: Odpowiedzi na pytania określone w listach kontrolnych I. Wymagania ogólne - Instalacja i montaż - Manipulowanie maszyną - Stan powierzchni na stanowisku obsługi - Oświetlenie - Dostępność do obsługi - Stan techniczny - Dokumentacja - Stateczność - Informowanie i systemy ostrzegawcze - Elementy sterownicze - Umiejscowienie pulpitu głównego - Uruchamianie maszyny - Zatrzymanie normalne maszyny - Układ do awaryjnego wyłączania -wyłącznik „stop" - Inne wymagania - Bezpośredni lub pośredni kontakt z energią - Elektryczność statyczna - Skrajne temperatury - Pożar, wybuch - Hałas i drgania - Promieniowanie - Urządzenia laserowa - Emisja pyłów, gazów itp - Wymagania ogólne dotyczące osłon i urządzeń ochronnych II. Sterowanie III. Zagrożenia mechaniczne IV. Osłony i urządzenia ochronne V. Ochrona przed innymi specyficznymi zagrożeniami VI. Komunikowanie VII. Konserwacja i remonty maszyn Wg. „Kontrola maszyn i urządzeń”, publikacja pod red. dr.inż. Bolesław Kortylewski, , wyd. Forum Poznań, 2011r

Lista kontrolna dla sterylizatora ASHE/A Badania własne Lista kontrolna dla sterylizatora ASHE/A LISTA KONTROLNA - dostosowanie maszyn do minimalnych wymagań w zakresie BHP lp Pytanie Zakres zgodności z wymogami przepisów prawnych 1 2 3 I. WYMAGANIA OGÓLNE Instalacja i montaż Czy montaż/demontaż maszyny odbył się zgodnie z zaleceniami producenta lub dokumentacją projektową? Urządzenie zostało zamontowane zgodnie z instrukcją montażową zawartą w dokumentacji techniczno-ruchowej uwzględniając: - wielkość pomieszczenia oraz lokalizację w nim urządzenia, - podłoga wodoszczelna, a urządzenie posadowione na wymaganej podmurówce o wysokości 100mm - kratka ściekowa w pobliżu urządzenia, - mechaniczna wentylacja nawiewno-wywiewna pomieszczenia o wydajności ok.6 wymian/h, temperatura w pomieszczeniu nie przekracza 350C i wilgotności 60% Manipulowanie maszyną Czy maszyna jest konstrukcyjnie przystosowana do przemieszczania? Urządzenie jest na stałe przytwierdzone do podłogi, przystosowana do pomieszczenia. Dane aparatu: Rodzaj i model: Sterylizator parowo-ciśnieniowy typ ASHE/A Producent: Spółdzielnia Pracy Mechaników „SMS”, Warszawa, Rok produkcji 1995 Dane techniczne (wybrane): - wymiary komory fi 0,4m x 0,6m (objętość nominalna 80l) - zasilanie elektryczne 380V - moc grzałek 12,6 kW - gabaryty 810 x 950 x 1610 mm - masa 250 kg Przeznaczenie sterylizatora: - sterylizacja płynów infuzyjnych, mikrobiologicznych posiewów oraz pożywek, - sterylizacja narzędzi chirurgicznych, bielizny, materiałów opatrunkowych i podobnych oraz artykułów gumowych, na blokach operacyjnych, w oddziałach zakaźnych, laboratoriach badawczych, pracowniach płynów infuzyjnych itp. Zastosowane zabezpieczenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy z urządzeniem: - zawór bezpieczeństwa zabezpieczający przed powstaniem niepożądanego, maksymalnego ciśnienia roboczego powyżej 0,25MPa - zawory zwrotne zabezpieczające przed nagłym ujściem wody wrzącej i pary wodnej przy omyłkowym otwarciu zaworu WLEW, PARA - na wbudowanych manowakuometrach można obserwować przebieg ciśnienia w komorze sterylizacyjnej oraz wytwornicy pary, - pokrywa komory sterylizacyjnej wyposażone jest w specjalne urządzenie regulujące mechanizm centralnego zamknięcia , niepozwalające na jej otwarcie przy nadciśnieniu wewnątrz komory powyżej 0,02 MPa - termiczne zabezpieczenia grzałek, które uniemożliwia włączenie grzałek bez zalania ich wodą, - zacisk ochronny na tablicy wewnątrz sterylizatora, z którym połączone są wszystkie części metalowe urządzenia. I. WYMAGANIA OGÓLNE Dokumentacja 13 Czy maszyna posiada niezbędną dokumentację techniczno-ruchową ? Urządzenie wyposażone jest dokumentację: -dostarczoną przez dostawcę obejmującą świadectwa, fabryczne instrukcje obsługi, opisy techniczne oraz rysunki konstrukcyjne, montażowe i zestawieniowe, -eksploatacyjną obejmującą między innymi instrukcje eksploatacji, dokumenty dotyczące oględzin, przeglądów, konserwacji, napraw i remontów. -dokumenty przyjęcia urządzeń do eksploatacji, w tym protokoły przeprowadzonych prób i protokóły rozruchu 15 Czy maszyna posiada deklarację zgodności lub certyfikaty? Urządzenie nie posiada znaku CE ani deklaracji zgodności. 16 Czy maszyna posiada książkę remontu i przeglądów itp.? Urządzenie posiada dziennik - paszport konserwacji maszyn prowadzony na bieżąco. Spostrzeżenia: Urządzenie spełnia minimalne wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania przez pracowników podczas pracy (Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn.30.10.2002r)

X. OCHRONA PRZED INNYMI SPECYFICZNYMI ZAGROŻENIAMI Badania własne Lista kontrolna dla aparatu rentgenowskiego X-70 LISTA KONTROLNA - dostosowanie maszyn do minimalnych wymagań w zakresie BHP lp Pytanie Zakres zgodności z wymogami przepisów prawnych 1 2 3 I. WYMAGANIA OGÓLNE Instalacja i montaż Czy montaż/demontaż maszyny odbył się zgodnie z zaleceniami producenta lub dokumentacją projektową? Urządzenie zostało zamontowane zgodnie z instrukcją montażową zawartą w dokumentacji techniczno-ruchowej uwzględniając: - wielkość pomieszczenia oraz obszar działania ramienia urządzenia, - podłoga wyłożona kafelkami teraso o niskim współczynniku gładkości - ramię i sterowanie urządzenia zamocowane do ściany w sposób trwały uniemożliwiające odpadnięcie, - mechaniczna wentylacja nawiewno-wywiewna dostosowana do gabinetu stomatologicznego. Manipulowanie maszyną Czy maszyna jest konstrukcyjnie przystosowana do przemieszczania? Urządzenie jest na stałe przytwierdzone do ściany. . Dane aparatu: Aparat rentgenowski punktowy do diagnostyki stomatologicznej Rodzaj i model: Aparat rentgenowski typ X-70 Producent: Castellini S.p.A., Bolonia, Włochy Rok produkcji 1998 Dane techniczne (wybrane): - urządzenie medyczne klasy I - napięcie zasilania 220/240V - moc 1,6 kW przy zasilaniu 220V - zabezpieczenie prądowe 8A - głowica rtg z lampą o stałej anodzie - generowane wysokie napięcie 70kV - całkowita filtracja 2mmAl do 70kV - promieniowanie rozproszone poniżej 0,28 mSv/h kontrola emisji promieniowania – wyłącznik chroniący użytkownika, zdalne sterowanie na przewodzie o długości 3,5m Przeznaczenie aparatu: diagnostyka pojedynczego zęba poprzez wykonywanie zdjęć za pomocą promieniowania X. I. WYMAGANIA OGÓLNE Dokumentacja 13 Czy maszyna posiada niezbędną dokumentację techniczno-ruchową ? Urządzenie wyposażone jest dokumentację: -dostarczoną przez dostawcę obejmującą świadectwa, oryginalną i tłumaczoną fabryczne instrukcje obsługi, opisy techniczne oraz rysunki konstrukcyjne, montażowe i zestawieniowe, -eksploatacyjną obejmującą między innymi instrukcje eksploatacji, dokumenty dotyczące oględzin, przeglądów, konserwacji, napraw i remontów. -dokumenty przyjęcia urządzeń do eksploatacji, w tym protokoły przeprowadzonych prób i protokóły rozruchu. 15 Czy maszyna posiada deklarację zgodności lub certyfikaty? Urządzenie posiada znaku CE, lecz brak jest deklaracji zgodności. Urządzenie wykonane jest zgodnie z normą 93/42 EEC i dopuszczone do stosowania w Polsce na mocy opinii nr 41/95 PZH Zakładu Ochrony Radiologicznej i Radiobiologii w Warszawie 16 Czy maszyna posiada książkę remontu i przeglądów itp.? Urządzenie posiada dziennik - paszport konserwacji maszyn prowadzony na bieżąco. X. OCHRONA PRZED INNYMI SPECYFICZNYMI ZAGROŻENIAMI Promieniowanie 49 Czy istnieje ryzyko narażenia na promieniowanie? Urządzenie generuje promieniowanie jonizujące. Zabezpieczenia przed skutkami odpowiednie do wymagań Rozporządzenia MZ „szczegółowe warunki bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi §31.1-moc dawki promieniowania poniżej 0,25mGy/h. Jako ochronę zbiorową zastosowano parawan pochłaniający promieniowanie jonizujące, jako ochronę indywidualną zastosowano osłony na części ciała z gumy ołowiowej. Zastosowane zabezpieczenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy z urządzeniem - zabezpieczenia przed porażeniem prądem, materiały osłaniające oraz tubus daje ochronę przed promieniowaniem rozproszonym, - zabezpieczenie przed przedłużoną ekspozycją – sygnalizacja także dźwiękowa, Spostrzeżenia: Urządzenie spełnia minimalne wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania przez pracowników podczas pracy (Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn.30.10.2002r)

Dziękuję za uwagę Wnioski Braki i uchybienia Napięcie zasilania 220V (aktualne 230V) Wpływ na stan bezpieczeństwa – nie ma wpływu Brak deklaracji zgodności Dziękuję za uwagę Wpływ na stan bezpieczeństwa – nie ma wpływu Uchybienie formalno-prawne Brak dokumentacji potwierdzającej dostosowanie do wymagań minimalnych Wpływ na stan bezpieczeństwa – nie ustalony Uchybienie formalno-prawne (nie wykonano obowiązku wynikającego z Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dn.30.10.2002r §34 – termin 1.01.2006r)