Pakiety systemowe – - metody produkcji rolniczej mgr inż. Dorota Metera

I: Zwykła dobra praktyka rolnicza minimum rolnośrodowiskowe Rolnicze wykorzystanie ścieków na terenie gospodarstwa Rolnicze wykorzystanie komunalnych osadów ściekowych Prawidłowe gromadzenie i odprowadzanie ścieków bytowych wytworzonych na terenie gospodarstwa

Zwykła dobra praktyka rolnicza minimum rolnośrodowiskowe Nawozy naturalne Nawozy i ich stosowanie Środki ochrony roślin i ich stosowanie Utrzymywanie czystości i porządku Wypalanie roślinności

II: Technologie metod produkcji rolniczej przyjazne dla środowiska

Rolnictwo zrównoważone SO1 stosowanie metod przyjaznych dla środowiska, które umożliwiają racjonalne gospodarowanie zasobami przyrody i ograniczenie negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko Cel: promocja dobrej praktyki rolniczej zachowanie gospodarstw wielokierunkowych

Zwykła dobra praktyka rolnicza S01 Zachowanie trwałych użytków zielonych i elementów krajobrazu Przestrzeganie prawidłowego doboru i następstwa roślin (min.3 gatunki, nie dłużej niż co 2 lata, ograniczenia udziału zbóż Nawożenie najwyżej 170 kg N/ha na GO, 120 kg/N/ha na UZ

Zwykła dobra praktyka rolnicza S01 Obsada do 1,5 DJP/ha powierzchni paszowej 1 m zadarniona strefa buforowa na granicy GO z wodami Równomierny wypas UZ

Rolnictwo zrównoważone podstawowe S01a Gospodarowanie zgodnie z planem rolnośrodowiskowym, plan gospodarstwa 1:5000 Plan nawozowy Rejestr czynności agro- i zootechnicznych Kontrola agrofagów Korzystanie z doradztwa

Rolnictwo zrównoważone podstawowe S01b Produkcja warzyw, owoców jagodowych lub ziół na powierzchni nie większej niż 0,1 ha Utrzymywanie co najmniej 2 gatunków zwierząt

Rolnictwo ekologiczne S02

Rolnictwo ekologiczne Minimum rolnośrodowiskowe Na terenie OPW – obowiązkowe pakiety przyrodnicze Warunki: - prowadzenie produkcji zgodnie z ustawą o rolnictwie ekologicznym i przepisach wykonawczych

Rolnictwo ekologiczne – system gospodarowania o zrównoważonej produkcji rolniczej i zwierzęcej, aktywizujący przyrodnicze mechanizmy produkcji rolnej poprzez stosowanie naturalnych środków produkcji. Wg ustawy o rolnictwie ekologicznym: Produkcja prowadzona metodami ekologicznymi - sposób uzyskania produktu rolnictwa ekologicznego, w którym zastosowano w możliwie największym stopniu naturalne metody produkcji, nienaruszające równowagi przyrodniczej.

USTAWA z dnia 16 marca 2001 r. o rolnictwie ekologicznym (Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej Warszawa, dnia 2 maja 2001 roku, Nr 38, poz.452)

Rozporządzenia wykonawcze do ustawy o rolnictwie ekologicznym: ● Rozporządzenie Ministra Rolnictwa z dnia 21 marca 2002r. (Dz.U. Nr 37, poz. 344 z dnia 12 kwietnia 2002 r.) w sprawie metali ciężkich zanieczyszczających glebę. ● Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 maja 2002r. (Dz.U. Nr 77 , poz. 699) w sprawie szczegółowych warunków wytwarzania produktów rolnictwa ekologicznego.

● Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 maja 2002 r. (Dz.U. Nr 77, poz. 700) w sprawie wykazu substancji dodatkowych, innych składników wspomagających i składników pochodzenia rolniczego wytworzonych metodami innymi niż ekologiczne dopuszczonych do stosowania przy przetwarzaniu produktów rolnictwa ekologicznego.

Szczegółowe warunki wytwarzania produktów ekologicznych - aneksy: nawozy dopuszczone do stosowania w rolnictwie ekologicznym, środki ochrony roślin dopuszczone do stosowania w rolnictwie ekologicznym, środki żywienia zwierząt dopuszczone do stosowania w rolnictwie ekologicznym, substancje i dodatki pochodzenia nie rolniczego,

5. substancje wspomagające, które można stosować w przetwórstwie metodami ekologicznymi, 6. składniki pochodzenia rolniczego nie wytwarzane metodami ekologicznymi, 7. dopuszczalna obsada zwierząt w przeliczeniu na ha, 8. minimalna powierzchnia do przebywania dla zwierząt w budynkach i na zewnątrz budynków.

Zgodnie z wymaganiami projektu ustawy gospodarstwo powinno być położone w terenie, gdzie nie występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów stężeń zanieczyszczeń powietrza, gleby i wody. Użycie roślin, zwierząt, mikroorganizmów lub ich części uzyskanych drogą inżynierii genetycznej jest zabronione zarówno w produkcji, jak i przetwórstwie. Ustawa określa system kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym oraz oznakowanie produktów rolnictwa ekologicznego.

W rolnictwie ekologicznym dopuszcza się stosowanie wyłącznie: nawozów, środków ochrony roślin, substancji dodatkowych i wspomagających w przetwórstwie wymienionych w załącznikach.

Dopuszczone nawozy pochodzenia naturalnego - obornik, przekompostowane nawozy zwierzęce, kopalne sole potasowe, węglan wapnia pochodzenia naturalnego, siarczan (gips), mikroelementy pochodzenia mineralnego, chlorek sodu (sól kopalna), mączka skalna.

Przestawianie gospodarstwa na produkcję metodami ekologicznymi trwa co najmniej 2 lata. Gospodarstwo musi być prowadzone metodami ekologicznymi oraz kontrolowane co najmniej raz w roku.

Certyfikaty zgodności wydawane są przez jednostki certyfikujące upoważnione przez ministra właściwego do spraw rolnictwa i rynków rolnych. Certyfikaty są ważne przez jeden rok. Nadzór nad działalnością jednostek sprawuje Główna Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.

Nazwa jednostki i jej siedziba, UPOWAŻNIONE JEDNOSTKI CERTYFIKUJĄCE W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM W 2003 ROKU Nazwa jednostki i jej siedziba, nr identyfikacyjny Zakres upoważnienia Polskie Centrum Badań i Certyfikacji Biuro ds. Badań i Certyfikacji Oddział w Pile 64-920 Piła ul. Śniadeckich 5 RE-01/2002/PL Przeprowadzanie kontroli, wydawanie i cofanie certyfikatów zgodności w zakresie: 1)produkcji rolnej oraz pozyskiwania dziko rosnących roślin lub ich części, 2)przetwórstwa produktów rolnictwa ekologicznego, 3)wprowadzania do obrotu produktów rolnictwa ekologicznego pochodzących z zagranicy.

Jednostka Certyfikacji Produkcji Ekologicznej PNG Sp. z o. o Jednostka Certyfikacji Produkcji Ekologicznej PNG Sp. z o.o. w Zajączkowie 26-065 Piekoszów RE-02/2002/PL Przeprowadzanie kontroli, wydawanie i cofanie certyfikatów zgodności w zakresie: 1)produkcji rolnej oraz pozyskiwania dziko rosnących roślin lub ich części (tylko grzyby), 2)przetwórstwa produktów rolnictwa ekologicznego,

BIOEKSPERT s.c. 02-120 Warszawa, ul. Grójecka 109 RE-03/2002/PL Przeprowadzanie kontroli, wydawanie i cofanie certyfikatów zgodności w zakresie: 1)produkcji rolnej oraz pozyskiwania dziko rosnących roślin lub ich części, 2)przetwórstwa produktów rolnictwa ekologicznego, 3)wprowadzania do obrotu produktów rolnictwa ekologicznego pochodzących z zagranicy.

AGRO BIO TEST Sp. z o.o. 02-787 Warszawa, ul. Nowoursynowska 166 RE-04/2002/PL Przeprowadzanie kontroli, wydawanie i cofanie certyfikatów zgodności w zakresie: 1)produkcji rolnej oraz pozyskiwania dziko rosnących roślin lub ich części, 2)przetwórstwa produktów rolnictwa ekologicznego, 3)wprowadzania do obrotu produktów rolnictwa ekologicznego pochodzących z zagranicy.

COBICO Sp. z o. o 26-065 Kraków, ul. Lekarska 1 RE-05/2003/PL Przeprowadzanie kontroli, wydawanie i cofanie certyfikatów zgodności w zakresie: 1)produkcji rolnej (bez pszczelarstwa)

% ha Agro Bio Test Sp.z o.o PCBC Bioekspert s.c. PNG Sp. z o.o 100 Wyszczególnienie % ha Agro Bio Test Sp.z o.o PCBC Bioekspert s.c. PNG Sp. z o.o Powierzchnia % ogółem ha 100 53.515,43 45,3 24.273,38 40,4 21.630,32 14,2 7.580,06 0,1 31,67 Wtym: uzytki rolne ha 43.828,25 48,2 21.113,7 36,3 15.920,69 15,4 6.762,19

Zgodnie z Art.25 oznakowanie produktu ekologicznego polega na umieszczeniu na etykiecie: napisu „produkt rolnictwa ekologicznego”, nazwy producenta, numeru certyfikatu zgodności, nazwy upoważnionej jednostki certyfikującej, numeru identyfikacyjnego upoważnionej jednostki certyfikującej.

„objęte systemem kontroli Unii Europejskiej” W przypadku produktów importowanych podaje się dodatkowo nazwę podmiotu wprowadzającego produkty na rynek i napis „objęte systemem kontroli Unii Europejskiej” zgodnie z załącznikiem do ustawy.

Ustawa dostosowuje prawo polskie do prawa obowiązującego w Unii Europejskiej: Rozporządzenia Rady EWG Nr 2092/91 z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie rolnictwa ekologicznego oraz znakowania jego produktów i uzupełnionego w zakresie produkcji zwierzęcej rozporządzeniem Rady EC Nr 1804/99 z 19 lipca 1999 r.

Uprawy rolnicze Uprawy warzywne Uprawy sadownicze Plantacje jagodowe Wyszcze-gólnienie Uprawy rolnicze Uprawy warzywne Uprawy sadownicze Plantacje jagodowe Łąki i pastwiska Razem ha Gospodarstwa Posiadające certyfikat 10.371,4 473,3 349,8 533,7 7.988,6 19.716,9 Gospodarstwa w 2 roku przestawiania 5.326,0 107,7 105,6 156,7 4.973,7 10.669,7 Gospodarstwa w 1 roku przestawiania 4.506,2 157,9 166,9 181,8 5.321,3 10.334,0 Ogółem ha 20.203,6 738,9 622,3 872,2 18.283,6 40.720,6

III: Działania środowiskowe (K) Renaturalizacja łąk uprawnych K01 Przekształcanie łąk uprawnych na łąki półnaturalne K01a Cel: - przywrócenie różnorodności gatunkowej - kształtowanie warunków gniazdowania ptaków terenów otwartych

Zwykła dobra praktyka rolnicza K01 a Gospodarowanie na łąkach bez nawozów sztucznych oraz wapnowania (z wyjątkami uzgodnionymi z doradcą) Wymogi: herbicydy w postaci mazaków (z wyjątkami uzgodnionymi z doradcą) Użytkowanie pastwiskowe- obsada maks. 1 DJP/ha

Przekształcanie GO w TUZ K01b Odtworzenie zbiorowisk trawiastych na GO przez regenerację lub obsianie mieszanką traw Znaczenie – intensywne łąki uprawne, użytkowane kośno-pastwiskowo

Przekształcanie GO w TUZ K01b Cel: Przywrócenie właściwej formy użytkowania np. w dolinach rzek Przeciwdziałanie erozji Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom Wzrost różnorodności biologicznej i krajobrazowej

Wymogi K01b Zabronione: obniżanie poziomu wód gruntowych, nawożenie, wapnowanie i stosowanie środków ochrony roślin ( z wyjątkami uzgodnionymi z doradcą) Zabiegi agrotechniczne ograniczone – wysiew traw, bronowanie Co najmniej 6 gatunków w składzie mieszanki, dostosowany do siedliska Ekstensywny wypas lub koszenie

Przeciwdziałanie erozji i zanieczyszczeniom wód K02 Wsiewki poplonowe K02a Ściernisko z wsiewką w okresie zimowym – działanie przeciwerozyjne ograniczenie spływu biogenów Zwiększenie materii organicznej w glebie Baza pokarmu dla zimujących ptaków

Wsiewki poplonowe K02a Cel: Poprawa kultury gleby Ograniczenie spływu azotu z pól do wód podziemnych i powierzchniowych

Wymogi K02a Sprzątnięcie słomy po żniwach – regeneracja roślinności, Stosowanie obornika- maks. 10 t / ha Stosowanie pestycydów tylko selektywnie w uzgodnieniu z doradcą Wypas przy obsadzie do 0,4 DJP/ ha

Zielone pola K02b Międzyplony ozime i ścierniskowe pozostawione przez zimę Na obszarach narażonych na erozję i spływ biogenów Poprawa właściwości biologicznych gleby Zwiększenie stopnia pokrycia roślinnością 50% GO niezagrożonych erozją lub 75% GO zagrożonych erozją

Wymogi K02b Zielone pola K02b międzyplon ozimy K02b01 międzyplon ścierniskowy K02b02 Wymogi K02b zaniechanie stosowania nawozów mineralnych i wapniowych zakaz stosowania środków ochrony roślin

Wymogi – zielone pola K02b Pokrycie 50-60% GO zagrożonych erozją, 78-80% GO niezagrożonych erozją, Pola obsiane jednym z wariantów: międzyplon ścierniskowy (gorczyca, seradela, facelia) międzyplon ozimy (mieszanka wyki z żytem lub żyto) Zabiegi uprawowe po 1 marca

Zielony ugór K02c Uprawa roślin w plonie głównym na przyoranie, raz na 5 lat lub w rotacji Cel: Poprawa kultury gleby Zmniejszenie intensywności użytkowania GO Lepsze warunki dla mikro- mezofauny pól

Wymogi K02c Zakaz stosowania herbicydów i pestycydów Obsianie wiosną mieszanką motylkowych (mieszanka łubinu, seradeli, gorczycy, traw, peluszki, owsa) Wapnowanie i nawożenie przed siewem Selektywna kontrola chwastów

Ochrona gruntów narażonych na erozję K02d Na stokach powyżej 10 o Uprawa roślin wieloletnich Znaczenie gospodarcze: Wyłączenie z uprawy i obsianie roślinnością strukturotwórczą Cel: ograniczenie erozji i ochrona gruntów

Wymogi K02d Poprzecznostokowy kierunek orki w górnej i środkowej części stoku Przeciwerozyjne metody: bezorkowa uprawa, eliminacja np.kukurydzy, ziemniaków, warzyw Roślinność strukturotwórcza

Przestrzenie otwarte w krajobrazie rolniczym K03a Cel: Przywrócenie przestrzeni otwartych na gruntach porzuconych Zapobieganie i zwalczanie sukcesji Wymogi K03: Badanie gleby Wapnowanie Uprawa gleby Zakupienie materiału siewnego (zielony ugór)

Utrzymanie przestrzeni otwartych K03b Cel: Zagospodarowanie gruntów zaniedbanych Zwiększenie bioróżnorodności terenu Poprawa walorów krajobrazowych Zapobieganie rozprzestrzeniania się chwastów

Utrzymanie przestrzeni otwartych K03b Wymogi : Koszenie po 10 lipca Koszenie raz w roku ze zbiorem siana Praktyka uzupełniająca: Usuniecie roślinności inwazyjnej

Strefy buforowe K04 2 metrowe strefy buforowe i miedze K04a Cel: Unikanie skażenia wód Przeciwdziałanie erozji Wymogi: 1-metrowe strefy wzdłuż cieków wodnych Zakaz stosowania nawozów i środków chemicznej ochrony roślin

Wymogi K04a Zakładanie 2-metrowej strefy buforowej i obsianie mieszanką traw Wykaszanie podczas formowania się strefy buforowej Później koszenie raz na 3 lata Ogrodzenie, jeśli sąsiaduje z pastwiskiem Założenie miedz 2 m i obsianie mieszanką traw

5 metrowe strefy buforowe i miedze śródpolne K04b Strefy zakładane na łąkach intensywnie uprawianych, wzdłuż rowów melioracyjnych, strumieni, stawów, źródlisk, małych zbiorników, torfowisk Cel: Ochrona cennych terenów i zbiorników wodnych Przeciwdziałanie erozji Zwiększenie bioróżnorodności

5 metrowe strefy buforowe i miedze śródpolne K04b Minimalna długość 50 m Wymogi: Utworzenie 1-metrowej strefy buforowej Rezygnacja ze stosowania nawozów, środków ochrony roślin, z wyjątkiem selektywnego usuwania uciążliwych chwastów

Wymogi K04b Wydzielony pas łąki nie jest poddawany zabiegom uprawowym Koszenie raz na 3 lata Założenie miedz poprzez wyłączenie pasów 5 m i obsianie mieszanka traw i roślin miododajnych

Sady tradycyjne K05 Stare sady z lokalnymi odmianami drzew owocowych wysokopiennych (40-80 lat) Cel: Zachowanie różnorodności starych odmian – dziedzictwo kulturowe Ochrona warunków rozwoju owadów i ptaków gniazdujących w koronach Zaopatrzenie w owoce

Sady tradycyjne K05 Minimalna powierzchnia sadu 0,15 ha (20-30 drzew w wieku około 50 lat), nie większa niż 0,40 ha i mniej niż 150 drzew) Wymogi Rezygnacja z orki, melioracji, nawożenia, wapnowania, herbicydów i pestycydów (wyjątkowo-ochrona w uzgodnieniu z doradcą)

Sady tradycyjne K05 Wymogi: Wykonanie podstawowych prac pielęgnacyjnych: cięcie co 5 lat, koszenie lub wypas Uzupełnienia drzewami na silnie rosnących podkładkach

Problemy z wdrażaniem programów rolnośrodowiskowych

Zwykła Dobra Praktyka Rolnicza Pielęgnacja urządzeń melioracyjnych, melioracja będzie niesprawna, jeśli tylko rolnicy rś będą je pielęgnować. Spółki wodne – rolnicy nie płacą składek. Sprecyzować możliwość kompostowania nawozów na podłożu nieprzepuszczalnym np.glina, folia. SAPARD – niekorzystne warunki do budowania płyt i zbiorników. Pozwolenie, projekt itp. Jak rozwiązać płytę przy okresowym wypasie w związku z zapisem 3,5 m 2 przy chowie alkierzowym Budowa we własnym zakresie

Problemy Użytkownik nie może być uczestnikiem programu Dokumentacja gospodarstwa – analiza gleby, Karty pól Zagospodarowanie obornika i gnojówki- płyty i zbiorniki Zagospodarowanie ścieków bytowych- wywożenie szamba, oczyszczalnie Brak książki KDPR dla rolników Utrzymanie czystości w gospodarstwie Nie wypalanie suchej roślinności

Problemy Materiały dla rolników, informacje w miesięcznikach ODR Płyty i zbiorniki – znaleźć możliwości wsparcia przez państwo: możliwość wykorzystania plastikowych zbiorników (IBMER) Dofinansowanie kosztów formy przez WFOŚiGW i gminy- forma wędruje od rolnika do rolnika – koszt 1000 zł +własna praca

Problemy Ścieki bytowe – przydomowa oczyszczalnia, można sfinansować z kredytów preferencyjnych 2%, podobny koszt budowy do szamba – w rozproszonej zabudowie Osady ściekowe i ścieki nie powinny być używane w gospodarstwach rś Wywożenie obornika zimą – wydzielić tereny, gdzie te praktyki byłyby dopuszczalne- zmienić ustawę Ilość nawozów uzależniona od gatunku zwierząt (maciory), Zbiornik – 5 miesięcy albo 6 miesięcy – ujednolicić

Problemy Wypalanie traw - kary, zachęcanie do wykaszania, wypalanie słomy po żniwach Ład i porządek w gospodarstwie Lista dokumentów, które musi zebrać rolnik Rejestr czynności – dostosować do przepisów powstających np. ZSZiK, potrzebne mapy i rejestracja działek, Decyzja administracyjna (atest) dla gospodarstwa z produkcja mleczną Nie wykorzystywanie łąk podmokłych do wypasu (np. zdrowotność zwierząt a jakość runi) – jakość żywności najważniejsza