1. Pojęcie budżetu 2. Charakter prawny budżetu 3 1. Pojęcie budżetu 2. Charakter prawny budżetu 3. Pojęcie budżetu państwa 4. Zasady budżetowe 5. Geneza budżetu

Definicja budżetu zestawienie ogółu dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów podmiotu publicznego w ujęciu szczegółowym na rok budżetowy projektowane, uchwalane i wykonywane w sposób przewidziany prawem stanowiące podstawę prowadzenia gospodarki finansowej podmiotu publicznego

Definicja budżetu (2) Budżet = publiczny plan finansowy Plan: nie tylko przewidywanie, ale również kreowanie przyszłości dyrektywny charakter (zawiera normę prawną, wiążącą jego adresata)

Definicja budżetu (3) Budżet jako plan publiczny: to plan podmiotu publicznego to plan podstawowy podmiotu publicznego, tj. obejmuje zestawienie dochodów i wydatków tego podmiotu, obejmujące wpływy ze wszystkich przysługujących temu podmiotowi źródeł oraz wszystkie planowane wydatki to plan tworzony w celu realizacji interesu publicznego to plan publicznie dostępny i znany (jawny)

Definicja budżetu (4) Budżet jako plan finansowy: nakaz powinnego zachowania się został wyrażony w pieniądzu dotyczy gromadzenia dochodów oraz ich wydatkowania obowiązuje w określonym przedziale czasowym (rok budżetowy) Budżet ma charakter planu finansowo-rzeczowego: zawiera program działania rzeczowego (klasyfikacja przedmiotowa) kwoty dochodów i wydatków stanowią kryterium wykonania planu, tj. wykonanie planu to zrealizowanie zadań rzeczowych w granicach kwot planowanych dochodów i wydatków

Charakter prawny budżetu (1) Zbiór norm o charakterze indywidualnym i konkretnym, tj. skierowanych do konkretnego adresata Adresatem są władze, organy i jednostki organizacyjne reprezentujące podmiot publiczny (budżet to akt zarządzania wewnętrznego)

Charakter prawny budżetu (2) Określenie w budżecie kwot dochodów i wydatków nie rodzi ani praw, ani obowiązków po stronie osób trzecich art. 51 ufp: „1. Zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń ani zobowiązań państwa wobec osób trzecich, ani roszczeń tych osób wobec państwa. 2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do: 1) jednostek samorządu terytorialnego; 2) pozostałych jednostek sektora finansów publicznych”.

Charakter prawny budżetu (3) Ustawa budżetowa nie kreuje źródeł przychodów, ale przesądza o wysokości wpływów z istniejących tytułów prawnych, w oparciu o obowiązujący stan prawny (rebus sic stantibus) Ustawa budżetowa nie znosi ani nie modyfikuje zobowiązań państwa – ustawa budżetowa musi uwzględniać skutki finansowe wynikające z ustaw, które nakładają na państwo zobowiązania.

Pojęcie budżetu państwa w Konstytucji RP Art. 219 Konstytucji RP: „ 1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej. 2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa. 3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym. 4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy”.

Pojęcie budżetu państwa w ufp Art. 109 ufp „1. Ustawa budżetowa jest podstawą gospodarki finansowej państwa w danym roku budżetowym. 2. Ustawa budżetowa składa się z: 1) budżetu państwa; 2) załączników; 3) postanowień, których obowiązek zamieszczenia i w ustawie budżetowej wynika z niniejszej ustawy lub z odrębnych ustaw. 3. Ustawa budżetowa jest uchwalana na okres roku budżetowego. 4. Rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy. 5. Ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy”.

Pojęcie budżetu państwa w ufp (2) Art. 110 ufp „Budżet państwa określa: 1) łączną kwotę prognozowanych podatkowych i niepodatkowych dochodów budżetu państwa; 2) łączną kwotę planowanych wydatków budżetu państwa; 3) kwotę planowanego deficytu budżetu państwa wraz ze źródłami jego pokrycia; 4) łączną kwotę prognozowanych dochodów budżetu środków europejskich; 5) łączną kwotę planowanych wydatków budżetu środków europejskich; 6) wynik budżetu środków europejskich; 7) łączną kwotę planowanych przychodów budżetu państwa; 8) łączną kwotę planowanych rozchodów budżetu państwa; 9) planowane saldo przychodów i rozchodów budżetu państwa; 10) limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emitowanych papierów wartościowych”.

Zasady budżetowe (1) Zasady budżetowe: – postulaty kierowane pod adresem władz celem prawidłowego sporządzania, uchwalania i wykonywania budżetu – określają niezbędne cechy budżetu – niekiedy znajdują odbicie w przepisach prawa powszechnie obowiązującego – wiele propozycji katalogu zasad budżetowych

Zasady budżetowe (2) Zasady budżetowe: – powszechności – jedności formalnej – jedności materialnej – szczegółowości – roczności – uprzedniości – jawności – równowagi budżetowej

Zasady budżetowe (3) Zasada powszechności (inaczej nazywana zasadą zupełności) – budżet powinien obejmować wszystkie dochody i wydatki oraz przychody i rozchody podmiotu publicznego (zasadą jest metoda brutto; dwustronność planu) Zasada jedności formalnej – wszystkie dochody i wydatki oraz przychody i rozchody są uchwalane w formie jednego aktu Zasada jedności materialnej (inaczej nazywana zasadą niefunduszowania lub zakazem wewnętrznego finansowania celowego) – całość dochodów i przychodów jest przeznaczana na całość wydatków podmiotu publicznego

Zasady budżetowe (4) Zasada jawności – budżet, a także proces jego opracowywania, uchwalania, wykonywania oraz kontroli wykonania, są jawne Zasada szczegółowości – budżet powinien być tak ułożony, aby był czytelny i jasny - instytucją, która realizuje tę zasadę, jest klasyfikacja budżetowa

Zasada roczności Zasada roczności – budżet ma być określony czasowo – budżet obowiązuje w określonym przedziale czasowym, tj. stanowi podstawę prowadzenia gospodarki budżetowej wyłącznie w okresie, na który został uchwalony Art. 219 ust. 1 Konstytucji RP: „Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej”.

Zasada roczności (2) Art. 219 ust. 4 Konstytucji RP: „Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy”. Podmiot publiczny nie może zawiesić prowadzenia gospodarki finansowej; musi być zachowana ciągłość prowadzenia tej gospodarki. Budżet zawsze obowiązuje od początku roku budżetowego.

Zasada roczności (3) Art. 181 ufp: „Niezrealizowane kwoty wydatków budżetu państwa wygasają, z zastrzeżeniem ust. 2 i 9, z upływem roku budżetowego”. Z upływem roku budżetowego budżet przestaje być podstawą dokonania wydatku.

Prowizorium budżetowe Art. 219 ust. 3 Konstytucji RP „W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym”.

Prowizorium budżetowe (2) Ustawa o prowizorium budżetowym: uchwalana na okres krótszy niż rok (nie może być uchwalona na cały rok budżetowy) „w wyjątkowych przypadkach” – gdy w momencie, w którym należy przedstawić projekt ustawy budżetowej, nie da się określić dochodów i wydatków na cały rok budżetowy mniejsze wymagania co do stopnia szczegółowości niż w przypadku ustawy budżetowej nie podlega kontroli wykonania

Zasada roczności – planowanie wieloletnie Art. 103 ufp: „Wieloletni Plan Finansowy Państwa to plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów budżetu państwa sporządzany na cztery lata budżetowe”. Wieloletni plan finansowy: - wydłużenie perspektywy planowania ponad okres roku budżetowego - dokument, który ma służyć ukierunkowaniu polityki finansowej państwa, a przez to ma służyć racjonalizacji gospodarowania środkami publicznymi, a także przewidywalności polityki finansowej

Zasada roczności – planowanie wieloletnie (2) Treść Wieloletniego Planu Finansowego: Art. 103a ufp „Wieloletni Plan Finansowy Państwa zawiera wstępną prognozę podstawowych wielkości makroekonomicznych”. Art. 104 ust. 1 ufp „Wieloletni Plan Finansowy Państwa, określa: 1) prognozy dochodów oraz wydatków budżetu państwa; 2) kwoty wyniku i potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz źródła ich sfinansowania; 3) prognozy dochodów i wydatków budżetu środków europejskich; 4) wynik budżetu środków europejskich; 5) prognozę wyniku sektora finansów publicznych; 6) prognozę kwoty państwowego długu publicznego”.

Zasada roczności – planowanie wieloletnie (3) Uchwalanie WPF: Art. 106 ufp „1. Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt Wieloletniego Planu Finansowego Państwa. 2. Rada Ministrów uchwala Wieloletni Plan Finansowy Państwa i ogłasza go w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" oraz w Biuletynie Informacji Publicznej”. Art. 107 ufp „1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa jest aktualizowany przez Radę Ministrów, w drodze uchwały, raz w roku, w terminie do dnia 30 kwietnia, i uwzględnia prognozę na kolejne trzy obejmującą dany rok budżetowy i trzy kolejne lata. 2. Aktualizacja polega na doprowadzeniu danych zawartych w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa do zgodności z ustawą budżetową na dany rok budżetowy lub, w uzasadnionych przypadkach, do zgodności z danymi dotyczącymi przewidywanego wykonania ustawy budżetowej za poprzedni rok budżetowy. 3. Aktualizacja polega również na skorygowaniu Wieloletniego Planu Finansowego Państwa w dalszych latach jego realizacji, w celu zapewnienia zgodności z kierunkami polityki społeczno-gospodarczej i średniookresową strategią rozwoju kraju”.

Zasada roczności – planowanie wieloletnie (4) Znaczenie prawne WPF: Art. 105 ufp: „1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa stanowi podstawę przygotowywania projektu ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy. 2. W projekcie ustawy budżetowej na dany rok budżetowy, przedstawianym przez Radę Ministrów Sejmowi, poziom deficytu nie może być większy niż poziom deficytu ustalony na ten rok budżetowy w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa. 3. W szczególnie uzasadnionych przypadkach możliwe jest uwzględnienie wyższego poziomu deficytu. W tym przypadku Rada Ministrów jest obowiązana przedstawić Sejmowi szczegółowe wyjaśnienie”.

Zasada uprzedniości Zasada uprzedniości – budżet powinien zostać uchwalony przed początkiem okresu, na który ma obowiązywać jako podstawa prowadzenia gospodarki finansowej tego podmiotu Art. 222 Konstytucji RP „Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu”.

Zasada równowagi budżetowej Zasada równowagi budżetowej – postulat zachowania odpowiedniej relacji pomiędzy ogólną kwotą dochodów podmiotu publicznego a ogólną kwotą jego wydatków

Geneza budżetu (1) Zapisy – w starożytności - raczej dotyczyły przeszłości, a nie przyszłości Współczesna instytucja budżetu wykształciła się w wynika walki parlamentu o: stanowienie dochodów, kontrolę wydatków, stanowienie wydatków

Geneza budżetu (2) Anglia 1215 – Wielka Karta Wolności podatki bezpośrednie mają być zatwierdzane przez parlament 1688 – bill of rights - również prawo do decydowaniu o przeznaczeniu wydatków na okres jednego roku

Geneza budżetu (3) Polska 1374 – pakt koszycki Ludwik Węgierski zrzekł się prawa do nakładania podatków bez zgody szlachty XVII wiek - Rozdział skarbu panującego od skarbu publicznego oraz kontrola sejmu nad wydatkami 1768 – pierwszy budżet Uchwalony przez sejm, obejmujący całość dochodów i wydatków państwa początek klasyfikacji budżetowej