Kontrola i nadzór administracji publicznej Teoretyczne i prawne aspekty kontroli administracji

Związek administracji i kontroli. Kontrola jako element zorganizowanego działania. Brak kontroli powoduje niską jakość działania i niemożliwość utrzymania odpowiednich standardów. Konieczność dostosowania kontroli do potrzeb administracji.

Dlaczego administracja nie może funkcjonować bez kontroli ? Administracja jest odpowiedzialna za stan spraw publicznych. Administracja posiada władzę. Administracja powinna być skuteczna i efektywna. Praworządność i legalność działania administracji.

Pojęcie „kontroli administracji” Kontrola nad administracją. Kontrola wykonywana przez samą administrację: - kontrola zewnętrzna wobec innych podmiotów, - kontrola wewnętrzna.

Pojęcie i istota kontroli Kontrola jako funkcja lub system organizacyjny. W znaczeniu organizacyjnym kontrola to całokształt podmiotów kontrolnych (wykonujących funkcję kontroli. Źródła pojęcia „kontrola”: - francuskie (contre role – przeciwzapisek) - angielskie (administrowanie). Kontrolowanie: - sprawdzanie, ocenianie czegoś, formułowanie wniosków, dokonywanie wglądu w działalność, - poddawanie władztwu, oddziaływanie, wpływanie. Kontrolowanie – porównywanie tego, co jest z tym, co być powinno.

Rola kontroli Kontrola służy kierownictwu do: - sprawdzania i oceniania, czy odpowiednie jednostki wykonują swoje zadania, - wykrywania nieprawidłowości, - zapobiegania niekorzystnym zjawiskom. Kontrola jest elementem zarządzania (sprawdzanie i ocena działalności organizacji na różnych płaszczyznach: organizacyjnych, finansowych, technicznych)

Istota kontroli Obserwowanie i rozpoznawanie danej działalności w określonym miejscu i czasie. Dokonywanie oceny tej działalności. Ustalanie przyczyn ewentualnych nieprawidłowości. Formułowanie wniosków, mających na celu przeciwdziałanie nieprawidłowościom.

Kontrola a nadzór Nadzór to przewidziana prawem możliwość sprawdzania i oceniania innych podmiotów, a także prawo do ingerencji w ich działalność. Nadzór nie ma charakteru stałego oddziaływania. Celem nadzoru jest zapewnienie prawidłowego działania i osiągania właściwych rezultatów przez wspomaganie, instruktaż, uzgadnianie stanowisk, udzielanie pomocy, doradzanie. Kontrola może mieć wymiar czynności faktycznych jak i występować jako instytucja.

Skutki działań kontrolnych Czynności kontrolne obejmują ustalenia stanu faktycznego, formułowanie wniosków. Ani wystąpienia pokontrolne (NIK), ani wyniki kontroli (UKS) nie mogą być kwalifikowane w kategorii decyzji. Działania kontrolne mogą stanowić podstawę ustaleń, które będą prowadziły do wydania decyzji administracyjnych

Rodzaje i kryteria kontroli Zasięg kontroli: nieograniczona i fragmentaryczna. Zakres kontroli: kompleksowa i wycinkowa. Tryb kontroli: planowa i doraźna. Kontrola z urzędu i na wniosek. Kontrola zewnętrzna i wewnętrzna. Kontrola społeczna i zawodowa. Kontrola legalna, rzetelna, celowa, efektywna.

Etapy procesu kontroli Faza wstępna – przygotowanie kontroli (upoważnienie, termin, zakres, sposób i miejsce prowadzenia czynności kontrolnych). Ustalenie stanu faktycznego (postępowanie dowodowe i wyjaśniające). Procedury kontrolne. Formułowanie wyników (ustalanie rozbieżności i źródeł nieprawidłowości). Oddziaływanie pokontrolne (wnioski, zalecenia, wystąpienia, noty).

Cechy prawidłowej kontroli obiektywizm, bezstronność, sprawność, kompletność, efektywność, profesjonalizm, Fachowość.

Prawny system kontroli nad administracją Celem kontroli administracji jest badanie stanu funkcjonowania administracji, wychwytywanie błędów i uchybień, czyli sprawdzanie prawidłowości wykonywania nałożonych na nią zadań. Kontrola ma na celu utrzymywanie odpowiednich standardów w administracji i przeciwdziałanie patologiom. Kontrola powinna pomagać w usuwaniu nieprawidłowości. Kontrola spełnia funkcję instruktażową, informacyjną i pomocniczą w doskonaleniu systemu administracji. Kontrola ma zapewnić jawność, przejrzystość funkcjonowania administracji.

Kontrola zewnętrzna Kontrola społeczna. Kontrola parlamentarna. Kontrola Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego. Kontrola Rzecznika Praw Obywatelskich. Kontrola Najwyższej Izby Kontroli. Kontrola sądowa. Kontrola Państwowej Inspekcji Pracy i Generalnego Inspektora Danych Osobowych.

Kontrola społeczna (obywatelska) Stworzenie obywatelom możliwości sprawdzania i oceniania administracji publicznej jest nieodzownym składnikiem systemu kontroli administracji. W Polsce Ludowej kontrola społeczna miała umożliwiać szerokim masom udział w rządzeniu państwem. Kontrola bezpośrednia (petycje, skargi i wnioski). Kontrola pośrednia (zrzeszenia, związki, media)

Kontrola parlamentarna Funkcja kontrolna Sejmu dotyczy głównie Rady Ministrów. Działania bezpośrednie (posiedzenia, komisje, posłowie) i pośrednie Sejmu. Ustawowe kształtowanie systemu kontroli w państwie i obsadzanie stanowisk. Nadzór Sejmu nad NIK, PIP.

Kontrola Rzecznika Praw Obywatelskich Podstawowa funkcja Rzecznika – stanie na straży wolności i praw człowieka określonych w Konstytucji. Rzecznik może: sam prowadzić postępowanie wyjaśniające, zwrócić się o o zbadanie sprawy do innych organów, żądać wszczęcia postępowania administracyjnego, zaskarżyć decyzję do sądu administracyjnego, wystąpić z wnioskiem o ukaranie.

Kontrola wewnątrzadministracyjna Obejmuje wszystkie dziedziny działalności aparatu administracyjnego. Kontrola administracji nad innymi podmiotami. Kontrola ogólnoadministracyjna (nadzór i kierownictwo): - rządowa, - resortowa, - terenowa, - kontrola w administracji samorzadowej

Kontrola specjalistyczna Kontrola inspekcji i nadzorów (IH, PIS, IOŚ, PIF, IORiN, ITD, IW, nadzór budowlany, geodezyjny, dozór techniczny) Wyspecjalizowane organy kontroli, służby i straże. Kontrola finansowa (podatkowa, budżetowa i skarbowa).

Kontrola wewnętrzna Kontrola kierownicza – sprawowana samodzielnie przez osoby na stanowiskach. Kontrola instytucjonalna – wykonywana przez odpowiednie wyspecjalizowane komórki