Logistyka Grzegorz Jokiel

Termin logistyka używany jest w kilku znaczeniach jako dyscyplina naukowa, teoria jako konkretna działalność obejmująca gospodarkę materiałową, eksploatację, serwis, transport, infrastrukturę, jako filozofia zarządzania zjawiskami i procesami rzeczowymi (przepływem dóbr), oparta na zintegrowanym ich ujmowaniu

Trzy generalne obszary (skale) zainteresowania logistyki: mikrologistyka mezologistyka – procesy logistyczne w układach współdziałających ze sobą organizacji gospodarczych, najczęściej zorganizowanych w łańcuchy dostaw lub sieci logistyczne; makrologistyka - (np. eurologistyka); w jej ramach można dość dowolnie określać różne modelowe układy i zakresy logistyczne, jeżeli jest to potrzebne do dokonania odpowiednich analiz przepływu dóbr od źródeł ich pozyskania poprzez kolejne fazy przetwórstwa, aż do miejsc finalnego popytu

DEF 1 Pojęcie mikrologistyki jest bliskie pojęciu zarządzania logistycznego Logistyka to jednolity proces, na który składa się przedmiot zaopatrywania (materiały, urządzenia, sprzęt), czynności (określenie potrzeb, dostawa, rozdział) oraz funkcje (organizowanie, planowanie, wykonawstwo, kontrola) [1] Abt S.: Zarządzanie Logistyczne w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 1998, s. 15.

DEF 1a Pojęcie mikrologistyki jest bliskie pojęciu zarządzania logistycznego Zarządzanie logistyczne składa się z formułowania strategii, planowania, sterowania i kontroli (odbywającego się w sposób efektywny i minimalizujący globalne koszty) procesów przepływu i magazynowania surowców, zapasów produkcji w toku, wyrobów gotowych, i odpowiednich informacji, od punktu pozyskania do miejsc konsumpcji, w celu jak najlepszego dostosowania się do potrzeb klienta i ich zaspokojenia [1] Abt S.: Zarządzanie Logistyczne w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 1998, s. 21.

DEF 2 Pojęcie mikrologistyki jest bliskie pojęciu zarządzania logistycznego Logistyka obejmuje planowanie, koordynację i sterowanie przebiegiem, w aspekcie zarówno czasu jak i przestrzeni, realnych procesów, w których realizacji organizacja jest uczestnikiem, w celu efektywnego osiągania celów organizacji [1] Krawczyk S.: Logistyka w zarządzaniu marketingiem , Wyd. AE Wrocław, 2000, s. 33.

DEF 2a Pojęcie mikrologistyki jest bliskie pojęciu zarządzania logistycznego Zarządzanie logistyczne jest działalnością kreującą całościową koncepcję przedsięwzięć logistycznych, uwzględniającą ich przebieg zarówno w przedsiębiorstwie jak i u partnerów, oraz koordynację realizacji tej koncepcji przez odpowiednio przyporządkowane jednostki organizacyjne z wykorzystaniem właściwych instrumentów kierowania i kontroli [1] Krawczyk S.: Logistyka w zarządzaniu marketingiem , Wyd. AE Wrocław, 2000, s. 37.

DEF 3 Pojęcie mikrologistyki jest bliskie pojęciu zarządzania logistycznego Logistyka to proces strategicznego zarządzania zaopatrzeniem, przechowywaniem i transportem materiałów, części oraz gotowych produktów (wraz z odpowiednią dokumentacją) w ramach organizacji oraz poprzez jej kanały marketingowe, zapewniający maksymalizację obecnych i przyszłych zysków oraz najbardziej efektywną realizację zamówień [1] Christopher M.: Logistyka i zarządzanie łańcuchem podaży, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu , Kraków 1998,s . 11.

DEF 3a Pojęcie mikrologistyki jest bliskie pojęciu zarządzania logistycznego Zarządzanie logistyczne to proces zarządzania przepływem i składowaniem dóbr i materiałów, począwszy od źródła ich pozyskania do punktu ich ostatecznej konsumpcji (zużycia) oraz związany z nim przepływ informacji [1] Compton H.,K., Jessop D.: Dictionary of Purchasing and Supply Management, Pittman, London, 1995, s. 111.

Cele logistyki Głównym celem zarządzania logistycznego jest zapewnienie sprawnego i efektywnego przepływu materiałów i wyrobów gotowych w określonych systemach logistycznych [1] Sołtysik M.: Zarządzanie logistyczne. Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Katowice 2000, s.8.

Definicja 7W (ang. 7R) Celem działań (czynności) logistycznych jest dostarczenie: 1) właściwemu klientowi, 2) właściwych produktów, 3) we właściwej ilości, 4) we właściwej kondycji, 5) we właściwym miejscu, 6) we właściwym czasie, 7) po właściwych kosztach. [1] Transport i spedycja w handlu zagranicznym, pod red. Szczepaniaka T., PWE, Warszawa 2002, s. 344

Trzy podstawowe zadania stawiane logistyce podporządkowanie działalności logistycznej wymogom obsługi klienta, koordynację przepływu produktów od źródeł zaopatrzenia (surowców, materiałów do produkcji i wyrobów gotowych) do konsumentów, minimalizację kosztów tego przepływu.

Powszechnie znane określenia opisujące zadania i cele logistyki logistyka gwarantuje właściwy produkt, na właściwym miejscu, we właściwym czasie, po optymalnych kosztach, logistyka oznacza zarządzanie procesem fizycznego przepływu dóbr i związanych z nimi informacji w kanale logistycznym

Cztery fazy rozwoju logistyki Faza startu i budzenia się logistyki (połowa lat 50.) Faza definiowania i konceptualizacji teorii logistyki oraz pierwsze próby jej zastosowania w praktyce (lata 60. i początek lat 70.). Faza zmian priorytetów i kreowania podstawowych wymiarów zintegrowanej logistyki (druga połowa lat 70. i pierwsza połowa lat 80.) Faza dynamicznego rozwoju logistyki jako zintegrowanej koncepcji zarządzania przedsiębiorstwem i układu powiązań rynkowych – strategiczne znaczenie logistyki

Wzrost kosztów logistycznych w kosztach całkowitych produktów transportu, magazynowania, opakowania, serwisu, dystrybucji rosnący rezerwuar oszczędności w obszarze logistyki (np. strategiczna przewaga kosztowa)

Wszechobecność logistyki Turystyka i jej upowszechnienie wraz z kolejami żelaznymi, telegrafem i telefonem (Thomas Cook) deregulacja i demonopolizacja rynku transportowego w wielu krajach, ograniczanie barier przewozowych (cła, kontyngenty, kontrole graniczne), szybszy i tańszy przepływ informacji - umożliwiły opłacalną organizację przestrzenną produkcji

Czas … czas … czas Czas nabiera wymiaru finansowego dla każdego z nas. Każda chwila życia wiąże się z opłatą za korzystanie (a jeszcze lepiej określić to jako dostęp do …) z radia, telewizji, internetu, opieki medycznej, ochrony życia i mienia przez policję oraz świadczeń wielu innych instytucji LOGISTYKA administracyjna, medyczna (standaryzacja usług, sal itp.) Afrykańskie poczucie czasu [1] Rifkin J.: Wiek dostępu – nowa kultura hiperkapitalizmu, w której płaci się za każdą chwilę życia Wydawnictwo Dolnośląskie Wrocław 2003

Istota logistyki Podstawowym zadaniem Logistyki jest osiągniecie optymalnego poziomu gotowości dostaw, optymalnego zaangażowania kapitałowego oraz optymalnej redukcji kosztów. Z zadania tego wynika, że logistyka jest odpowiedzialna za koordynowanie planów poszczególnych wydziałów, pionów funkcjonalnych Logistyka sprawuje funkcje sterujące i kontrolne w stosunku do komórek liniowych

Immanentne konflikty celów i zadań logistyki

Konflikty celów 1 Potrzeby marketingowe: duże ilości zapasów wyrobów gotowych w celu szybkiego zaspokojenia potrzeb konsumentów szeroki asortyment produktów gotowych, składowanych blisko nabywców rozbudowana sieć dystrybucji, tak aby produkty mogły być szybko dostarczane odbiorcom

Konflikty celów 2 Potrzeby produkcji: mały asortyment produktów w celu ułatwienia produkcji długookresowej, duże zapasy surowców i produkcji w toku, efektywne przepływy materiałów pomiędzy operacjami

Konflikty celów 3 Potrzeby zaopatrzenia: małe zapasy materiałowe zakupy u tych samych sprawdzonych dostawców zakupy ilości standardowych w normalnym trybie wielkość zakupów dostosowana do optymalnych partii dostaw (rabaty, promocje)

Konflikty celów 4 Potrzeby finansistów: małe zapasy, mała liczba zakładów i materiałów duże ilości produkcji w celu obniżenia kosztów produkowanie na zamówienie

Podejście funkcjonalne Logistyka zaopatrzenia Koncepcje zarządzania sferą zaopatrzenia materiałowego –np. marketing zakupów Analizy: „Make or buy” (produkować czy kupić), ABC, XYZ Modele sterowania zapasami materiałowymi - statystyczne, optymalizacyjne, dynamiczne Systemy zaopatrzenia bezzapasowego

Marketing zakupów Koncepcja użycia metod marketingowych przez kupującego została wylansowana w połowie lat 70-tych. przez P. Kotler’a i S. Levy’ego.[1] Według tych autorów marketing zawsze dotyczył zarówno sprzedaży jak i zakupu, ponieważ odnosi się on do wymiany i jej optymalizacji z punktu widzenia obu stron. [1] Kotler/Levy (1973) s. 54-59

Służby zaopatrzenia To „organ słuchu” w przedsiębiorstwie posiadają bezpośrednią styczność z rynkiem (w tym przypadku zaopatrzeniowym, „wcześniejszym”) odpowiedzialne za przenikanie (dyfuzję) image’u firmy do otoczenia Duży wpływ na wyniki finansowe przedsiębiorstwa Nie mogą być gorzej przygotowane do negocjacji niż służby marketingowe dodtawcy Warunkują działanie firm na rynkach gdzie przewagę ma dostawca (podaż) – historycznie PRL i gospodarka niedoboru, kryzysy naftowe 1972-3, ale i obecnie rynki stali, materiałów budowlanych, kryzys naftowy 2004, braki surowcowe związane z boomem w Chinach i in.

Marketing zakupów Mix Przedmiot zakupu Źródło zakupu Koszt nabycia Komunikacja otoczeniem

Def. Marketingu zakupów J Lefebvre definiuje marketing zakupów jako ogół decyzji i działań podejmowanych w celu wykorzystania szans oferowanych przez otoczenie zaopatrzeniowe i zrealizowania dzięki temu celów globalnych firmy. Polega on na badaniach rynku zaopatrzeniowego i określaniu strategii zakupu.[1] [1] Lefebvre (1979) w: Jaworska (1989) s. 527.

Przedmiot zakupu Działania nakierowane na zewnątrz przedsiębiorstwa: badania rynku zaopatrzeniowego, przygotowanie, realizacja i kontrola dostaw materiałowych pod względem ilości, jakości, terminu itp. Działania nakierowane na wnętrze: normalizacja i standaryzacja materiałowa, unifikacja materiałowa, modularyzacja, akceptacja tańszych, lub łatwiej dostępnych substytutów, modyfikacja wymagań technicznych w stosunku do zakupywanych materiałów, podzespołów itp., dział zaopatrzenia powinien też być inicjatorem wykorzystywania nowych produktów wchodzących na rynki zaopatrzeniowe. Wyodrębnienie materiałów strategicznych ABC/XYZ, Make or buy

Źródło zakupu techniki segmentacji rynku, horyzontalnej i wertykalnej (producent, pośrednik, wielu jeden, blisko daleko, duży mały itp.) wyboru pomiędzy zewnętrznymi źródłami dostaw, a własną produkcją, w oparciu o analizę make or buy, budowanie trwałych sieci kooperacyjnych, łańcuchów dostaw

Koszt nabycia Kost nabycia = cena + koszt transportu + koszt przyjęcia materiałów do przedsiębiorstwa (np. kontroli jakości, ilości itp.) + kosztów pozyskania informacji (np. badań rynku) + koszt obsługi prawnej umowy + koszt reklamacji + koszt fakturowania i wiele, wiele innych składników Relacja jakość cena (koszt nabycia) Rabaty ilościowe, wartościowe, lojalnościowe, skonto, promocje, okazje, wyprzedaże, licytacje itd. Dopłaty za ekspresowy czas dostawy, małą ilość, niestandardową ilość, konfekcję do innych opakowań, niestandardową partię transportową itd.

Komunikacja z otoczeniem Aktywna postawa służb zaopatrzenia. - częste kontakty z innymi działami przedsiębiorstwa oddziałują one na kierunki i sposoby produkcji, Kontakty z dostawcami - dyfuzja image’u firmy do otoczenia (styl korespondencji, redakcja umów, aparycja, kontakty nieformalne, dotrzymywanie słowa, solidne płatności itd. - szeroko rozumiana jakości działania przedsiębiorstwa) Promocja zakupów : reklama, marketing bezpośredni, przetarg, imprezy targowe itd.

Analiza „Make or buy” (produkować czy kupić) Startegiczne decyzje o outsourcingu lub insourcingu (integracji „w tył” lub „w przód”) zależne od stopnia zapewnienia: zdolności produkcyjnych ekonomicznej opłacalności wytwarzania wewnątrz firmy jakości materiałów bezpieczeństwa dostaw,

Wykorzystanie analizy cyklu życia produktu firmy w obszarze zaopatrzenia materiałowego

Analiza ABC oparta na metodzie Pareto 1 Podział asortymentów materiałówych na trzy grupy pod względem wartości w kosztach zakupu ogółem (budżecie zaopatrzenia) Grupa A – drogie, lub masowo kupowane Grupa B – średnio drogie, lub zakupywane w znacznych ilościach Grupa C – tanie, lub kupowane w małych ilościach

Analiza ABC 2 A B C Udział w kosztach zakupów ogółem 70-80% 15-20% ok. 5% C 50-70% 15-20% B ok. 35% 70-80% A Udział w kosztach zakupów ogółem Ilość indeksów asortymentów materiałowych

Analiza ABC 3 A B C Skumulowana wartość w kosztach zakupu ogółem 100% 70-80% 15-20% ok. 55% Ilość indeksów asortymentów materiałowych A B C

Analiza XYZ materiały z grupy X – duża dokładność prognoz zapotrzebowania (poprzez to uzyskuje się czas na zapewnienie bezpieczeństwa dostaw), albo łatwo dostępne na rynku Materiały z grupy Y - prognozy zużycia wykazują pewną niedokładność, czyli pojawiają się odchylenia od poziomu zapotrzebowania, albo dostępność na rynku zaopatrzeniowym cechuje się nieregularnością, np. wykazuje wahania sezonowe. Materiały z grupy Z - zapotrzebowanie bardzo trudno jest zaprognozować (np. części zamienne do maszyn), albo trudno je kupić na rynku zaopatrzeniowym (np. pojawiają się na nim nieregularnie)

Złożenie analiz ABC i XYZ Just in Time Systemy bezzapasaowe Y Z Materiały strategiczne – indywidualne systemy sterowania zaopatrzeniem Materiały „wąskiego gardła” – indywidualne systemy sterowania zaopatrzeniem zakupy na magazyn

Modele sterowania zapasami materiałowymi Modele statystyczne Modele optymalizacyjne Modele dynamiczne model poziomu zapasu wyznaczającego moment zamawiania model stałego cyklu zamawiania Oraz systemy bezzapasowe