FUNDACJA WSZECHNICY BUDOWLANEJ OWEOB Promocja Patronat Honorowy Przewodniczącego Komisji Infrastruktury Sejmu RP, Ministra Infrastruktury Dyrektora Urzędu Statystycznego w Lublinie Rynek budowlany i ceny w badaniach oraz statystyce – wrzesień 2011 Budownictwo po ośmiu miesiącach 2011 roku Prof. dr Zofia Bolkowska Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa Partner programu

Wzrost/spadek w budownictwie (w %) wg miesięcy w 2010 i 2011 roku

Dane GUS po ośmiu miesiącach 2011 r. wskazują, że w porównaniu do roku 2010 w budownictwie utrzymuje się wysokie ale zmniejszające się tempo wzrostu. Wysokie wskaźniki wzrostu są m.in. efektem niskiej bazy odniesienia pierwszego półrocza 2010 r. W sierpniu 2011 statystyczny wskaźnik wzrostu produkcji (do niskiego poziomu roku ubiegłego) wynosił 10,8%, ale tylko o 1,5% wzrosła produkcja w porównaniu z lipcem.

W ostatnich 2 miesiącach wartość produkcji budowlanej była niższa niż w czerwcu. W sierpniu w porównaniu z lipcem 2011 wzrastała produkcja w przedsiębiorstwach, w których podstawowym rodzajem działalności są roboty specjalistyczne oraz związane ze wznoszeniem budynków, zmniejszyła się wartość robót w przedsiębiorstwach inżynierii lądowej i wodnej.

Wzrost/spadek w budownictwie (w %) W 2010 r. jeszcze do września produkcja liczona narastająco była niższa niż rok temu. W 2011 r. wskaźniki wzrostu są wysokie (liczone do niskiego poziomu roku poprzedniego)

Mimo wysokich wskaźników statystycznych niepokój budzi stabilność lub spadek robót budowlanych w ostatnim okresie Wzrost statystycznych wskaźników w 2011 r. oraz wartość produkcji liczona narastająco w okresie styczeń – sierpień są wysokie we wszystkich rodzajach budownictwa. Dane te porównywane są do niskiej bazy odniesienia roku Poziom miesięcznej wartości produkcji w lipcu i sierpniu 2011 jest niższy w przedsiębiorstwach inżynierii lądowej i wodnej w porównaniu z czerwcem tego roku. Za wcześnie jeszcze na niekorzystne prognozy, duże programy (obecnie w trakcie realizacji) mogą mieć terminy zakończenia w najbliższych miesiącach. Na razie jest to pierwszy w tym roku sygnał ostrzegawczy….

Wolumen produkcji budowlanej w kolejnych miesiącach 2010 i 2011 roku w mln zł cen bieżących w przedsiębiorstwach > 9 osób

Wolumen produkcji budowlanej w kolejnych miesiącach 2011 roku w mln zł cen bieżących w przedsiębiorstwach inżynierii lądowej i wodnej > 9 osób

Wolumen produkcji budowlanej w kolejnych miesiącach 2011 roku w mln zł cen bieżących w przedsiębiorstwach > 9 osób

Podstawowe rodzaje robót budowlanych w % wzrostu okresie 8 miesięcy W 2010 r. notowano spadek wszystkich rodzajów robót. W 2011 r. wzrastają (liczone narastająco) roboty infrastrukturalne i specjalistyczne, relatywnie mniej budownictwo usługowe.

Zmniejsza się miesięczne tempo robót budowlanych w sierpniu 2011 w porównaniu do poprzedniego miesiąca w budownictwie ogółem wzrost wynosił 1,5% w budownictwie specjalistycznym wzrost o 5,7% w budownictwie ogólnym wzrost o 4,3% w przedsiębiorstwach inżynierii lądowej i wodnej spadek o 4,3%

Podstawowe rodzaje robót budowlanych w mln zł cen bieżących w okresie styczeń - sierpień 2009, 2010 i 2011 (w przedsiębiorstwach > 9 osób)

Budownictwo mieszkaniowe Stabilizację lub zwiększenie ruchu budowlanego obserwuje się w budownictwie indywidualnym W 2011 r. inwestorzy indywidualni rozpoczynają więcej mieszkań niż rok temu, jest to poziom zbliżony do najlepszego dla budownictwa mieszkaniowego 2008 r. Developerzy w 2011 r. rozpoczynają mniej mieszkań niż w ubiegłych latach. Po 8 miesiącach 2011 rozpoczęli o 8,6% mniej mieszkań niż rok temu, a w porównaniu z 2008 r. o 20% mniej.

Jeszcze rozpoczyna się mniej mieszkań niż rok temu, ale różnice do najlepszego 2008 r. są coraz mniejsze. Łącznie w okresie 1– rozpoczęto o 2,8 % mniej mieszkań ogółem niż rok temu. Indywidualni inwestorzy rozpoczęli więcej mieszkań (o 3,8%), developerzy o 8,6% mniej.

Mieszkania oddane do użytku w tys. W okresie r. oddano do użytku o 12,7% mniej mieszkań ogółem Indywidualne 0,8% więcej niż rok temu Developerzy o 23,1% mniej Różnice do najlepszego roku 2008 są jeszcze bardzo duże (tylko budownictwo indywidualne zbliża się do 2008 r.)

Oceny koniunktury w budownictwie w 2011 r. były od kwietnia do lipca dodatnie, a w sierpniu i wrześniu znów jest więcej pesymistów niż optymistów W marcu 2011 poprawę koniunktury sygnalizowało 19% firm, pogorszenie 24%. W czerwcu 2011 poprawę koniunktury sygnalizowało 21% firm, pogorszenie 17%. W lipcu 2011 poprawę koniunktury sygnalizowało 19% firm, pogorszenie 17%. W sierpniu odnotowano pogorszenie ocen koniunktury, poprawę koniunktury sygnalizowało 16% firm, pogorszenie 17%. We wrześniu poprawę koniunktury sygnalizowało 15% firm, a pogorszenie 19%.

Jak oceniają koniunkturę przedsiębiorstwa budowlane

Prognozy przedsiębiorstw budowlanych na najbliższe trzy miesiące – badanie przeprowadzone w sierpniu 2011 Prognozy portfela zamówień na najbliższe trzy miesiące są mniej optymistyczne od formułowanych poprzednio. Największy wzrost portfela zamówień przewidują jednostki duże. Przewidywania dotyczące produkcji budowlanej są najkorzystniejsze dla jednostek dużych. W najbliższych trzech miesiącach przedsiębiorcy przewidują spadek cen produkcji budowlanej w jednostkach małych, wzrost cen w jednostkach dużych.

Co przeszkadza przedsiębiorcom najbardziej w realizacji zadań… Wysokie koszty zatrudnienia Nadal przedsiębiorcy narzekają na konkurencję Rosną koszty materiałów Co piąta firma ma trudności z pozyskaniem wykwalifikowanych pracowników

Bariery wzrostu budownictwa wg badań ankietowych w % deklaracji we wrześniu 2011 Najwięcej - koszty zatrudnienia, konkurencja Rośnie bariera kosztów materiałowych Przedsiębiorstwa nie sygnalizują trudności organizacyjnych ani braku finansowania zadań. W pełnym sezonie przedsiębiorstwa narzekają na trudne warunki atmosferyczne.

Zmiany w zatrudnieniu i płacach W okresie styczeń – sierpień 2011 wzrost zatrudnienia w przedsiębiorstwach budowlanych (> 9 osób) wynosił 8,3% a wzrost średnich płac 4,7%. Wysoki wzrost zatrudnienia (12%) i płac (8,1%) odnotowano w przedsiębiorstwach realizujących roboty infrastrukturalne. O ile poprzednio zwiększaniu wartości robót infrastrukturalnych towarzyszył wzrost zatrudnienia i płac, to w sierpniu roboty infrastrukturalne nie zwiększały się a zatrudnienie i płace rosły. W kolejnych miesiącach 2011 r. zanotowano wzrost cen produkcji budowlanej - od 0,3% w styczniu do 1,4% w sierpniu.

Wzrost zatrudnienia w budownictwie ogółem i w przedsiębiorstwach realizujących obiekty infrastrukturalne styczeń – sierpień 2011

Płace w budownictwie Płace w budownictwie rosły w ubiegłych latach i wzrastają obecnie szybciej niż średnio w całym sektorze przedsiębiorstw. Szczególnie silna dynamika płac następowała po rozpoczęciu realizacji programów rozwoju infrastruktury i budowy dróg i autostrad współfinansowanych funduszami UE. W latach 2007 – 2008 budownictwo infrastrukturalne zwiększało się o około 15% rocznie, średnie płace w tym czasie wzrastały o 13 – 15%.

Nadal rosną płace w budownictwie Wbrew wcześniejszym przewidywaniom, że nie będzie presji na płace – w 2011 r. wynagrodzenia w budownictwie wzrastają. Dotyczy to zwłaszcza płac w przedsiębiorstwach realizujących głównie roboty budowlane drogowe. Płace w tej grupie robót były zawsze najwyższe, ale w latach 2009 i 2010 różnice w porównaniu z innymi rodzajami robót nie były duże. Zmiany zaznaczały się już od drugiego półrocza 2010 r. i pogłębiają się w 2011 r. W lipcu i sierpniu 2011 płace zwiększają się, chociaż wartość produkcji budowlanej maleje.

Poziom płac w podstawowych rodzajach robót budowlanych (średnie miesięczne wynagrodzenie w zł w przedsiębiorstwach > 9 osób)

Wzrost płac w budownictwie ogółem i w przedsiębiorstwach realizujących obiekty infrastrukturalne (> 9 osób) Już w drugiej połowie 2010 r. płace przedsiębiorstw inżynierii lądowej i wodnej wzrastały coraz silniej, a w kolejnych miesiącach 2011 r. różnice między wzrostem płac całego sektora budownictwa a robotami infrastrukturalnymi zwiększały się.

Po 8 miesiącach optymistyczne prognozy, że budownictwo będzie dynamicznie wzrastało są ostrożniejsze niż w poprzednich miesiącach. Budownictwo infrastrukturalne w pierwszym półroczu 2011 wykazywało duży wzrost, ostatnio miesięczne wartości produkcji maleją. Należy oczekiwać, że jest to sytuacja przejściowa. Wprawdzie w badaniach ankietowych coraz więcej jest pesymistów, ale zwiększający się popyt na kadry wykwalifikowane może wskazywać, że przedsiębiorstwa spodziewają się przyśpieszania zakończenia rozpoczętych zadań. Nie sprawdzają się przewidywania, że nie będzie presji na płace – wynagrodzenia wzrastają. Przypomnieć też trzeba, że płace w budownictwie chociaż są obecnie wyższe niż w większości działów w gospodarce, to nie są one satysfakcjonujące uwzględniając trudne warunki pracy na budowach, a także rosnące wymagania kwalifikacji pracowników.

Ceny produkcji budowlanej powoli wzrastają, w najbliższym czasie należy spodziewać się dalszego i większego ich wzrostu. Na ten wzrost będą silniej oddziaływały ceny materiałów i płace. W 2010 r. ani ceny materiałów ani płace nie miały dużego wpływu na wzrost cen produkcji budowlanej. Obecnie sytuacja się zmienia: Płace wzrastają, szczególnie w przedsiębiorstwach realizujących roboty infrastrukturalne. Ceny większości materiałów są wyższe niż rok temu i nadal rosną.

Pogorszenie sytuacji finansowej przedsiębiorstw budowlanych niska rentowność firm budowlanych duży udział przedsiębiorstw nie przynoszących zysku rosnące zadłużenie

Wskaźniki rentowności netto przedsiębiorstw budowlanych w % Wskaźniki rentowności netto przedsiębiorstw budowlanych w % W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2011 R. BUDOWNICTWO WPRAWDZIE OSIĄGNĘŁO DODATNI WSKAŹNIK RENTOWNOŚCI NETTO, ALE BYŁ ON NA GRANICY OPŁACALNOŚCI, A KWOTY WYNIKU FINANSOWEGO BYŁY O OKOŁO 40% NIŻSZE NIŻ ROK TEMU. NA WYNIK FINANSOWY BRUTTO WYNOSZĄCY PRAWIE 1 MLD ZŁ W 1 PÓŁROCZU 2011 SKŁADAŁ SIĘ ZYSK 2,2 MLD I STRATY 1,2 MLD

Udział przedsiębiorstw budowlanych wykazujących zysk/stratę w ogólnej liczbie badanych firm w % Badania w 1767 przedsiębiorstwach zatrudniających > 49 osób Udział przedsiębiorstw budowlanych wykazujących zysk/stratę w ogólnej liczbie badanych firm w % W LATACH 2006 – 2008 BYŁO TAKICH FIRM %, W LATACH 2009 – 2010 OD 15% DO 19%, A W 1 PÓŁROCZU 2011 AŻ 44% BADANYCH FIRM BUDOWLANYCH WYKAZYWAŁO STRATY Badania w 1767 przedsiębiorstwach zatrudniających > 49 osób

ROŚNIE ZADŁUŻENIE PRZEDSIĘBIORSTW BUDOWLANYCH I POWSTAJĄ ZATORY PŁATNICZE PRZEDSIĘBIORSTWA W TRUDNEJ SYTUACJI FINANSOWEJ ZACIĄGAŁY KREDYTY KRÓTKOTERMINOWE, KTÓRE W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2011 LAWINOWO ROSŁY (O PRAWIE 50%).

W PRZEDSIĘBIORSTWACH BUDOWLANYCH ZATRUDNIAJĄCYCH > 49 OSÓB TYLKO W DRUGIM KWARTALE 2011 ZOBOWIĄZANIA Z TYTUŁU DOSTAW I USŁUG WZROSŁY O 36%, WZRASTAŁY TEŻ NALEŻNOŚCI, KTÓRE KWOTOWO PRZEKRACZAŁY ZOBOWIĄZANIA PRZEDSIĘBIORSTWA MAJĄ PROBLEM Z UZYSKANIEM ZAPŁATY ZA WYKONANE USŁUGI, ALE TEŻ SAMI TEŻ NIE MOGĄ REGULOWAĆ TERMINOWO SWOICH ZOBOWIĄZAŃ

JEŻELI UWZGLĘDNIMY WYNIKI FINANSOWE ZAKŁADÓW MAŁYCH (ZATRUDNIAJĄCYCH MNIEJ NIŻ 9 OSÓB), TO OKAZUJE SIĘ, ŻE Z TRUDNOŚCI FINANSOWYCH PÓŹNIEJ I ZNACZNIE WOLNIEJ WYCHODZIŁY FIRMY NAJWIĘKSZE, A KORZYSTNIEJSZĄ ŚREDNIĄ RENTOWNOŚĆ OSIĄGAŁY ZAKŁADY NAJMNIEJSZE. RENTOWNOŚĆ NETTO W % W 2010 R. W PRZEDSIĘBIORSTWACH BUDOWLANYCH RÓŻNEJ WIELKOŚCI

Podsumowanie Wzrost budownictwa w kolejnych miesiącach 2011 jest wysoki (jeżeli liczymy do niskiego roku poprzedniego). Na podstawie wyników za pierwsze półrocze 2011 przewidywano, że w 2011 r. infrastruktura będzie motorem wzrostu sektora (jak było to w 2009 r.) Wyniki sierpnia wskazują, że oceny takie nie są pewne. Poziom robót inżynierii lądowej i wodnej nie tylko nie wzrasta, ale nawet maleje. Jeżeli nie są to przejściowe trudności, to niepokoi brak wzrostu w okresie pełnego sezonu budowlanego. Inwestorzy zagraniczni od początku kryzysu ograniczali swój udział w realizacji obiektów usługowych (m.in. handlowe, hotele, magazyny) i niechętnie wracają na polski rynek budowlany. Jeżeli nastąpi osłabienie wzrostu gospodarczego w krajach UE – to powrót inwestorów jeszcze się przesunie. Mimo to budownictwo usługowe wzrasta. Nie wzrasta liczba oddawanych do użytku mieszkań.

Mineralne materiały budowlane Po ośmiu miesiącach roku

Wzrost produkcji w przemyśle materiałów budowlanych po 8 miesiącach 2011 był bardzo wysoki – statystyczny wskaźnik wzrostu wynosił 17,7%, wprawdzie w lipcu wzrost był znacznie słabszy niż w poprzednich miesiącach, ale w sierpniu 2011 wskaźnik wzrostu wynosił 10,5%. W 1 kwartale 2011 wzrost produkcji sprzedanej wynosił 29,8% - do niskiego poziomu roku poprzedniego. W 2 kwartale notowano wzrost 19%. W lipcu 2011 tylko 4,8%. W sierpniu 10,5%

Wartość produkcji mineralnych materiałów budowlanych w okresie styczeń – sierpień w latach 2008 – 2011 w mln zł cen bieżących Po ośmiu miesiącach 2011 przekroczono poziom roku 2008 (najwyższy dotychczas w latach 2000 – 2010).

W sierpniu 2011 wolumen produkcji sprzedanej mineralnych materiałów budowlanych (w cenach bieżących) wyższy niż we wrześniu 2010 r.

Wskaźniki wzrostu produkcji i rentowność netto przedsiębiorstw mineralnych materiałów budowlanych w %

Ilość produkcji wybranych grup materiałów budowlanych w 2010 r. do roku ubiegłego w %

Wzrost ilości produkcji wybranych grup materiałów budowlanych wzrost do 1 – w %

Wzrost ilości produkcji wybranych grup materiałów budowlanych wzrost sierpniu 2011 do sierpnia 2010 w % Po dobrych wynikach osiągniętej ilości produkcji w 1 półroczu 2011, już w lipcu wzrost produkcji wielu wyrobów był mniejszy, a dalsze osłabienie wzrostu miało miejsce w sierpniu. Wpłynęło to na niższe wskaźniki po 8 miesiącach 2011.

Wzrost ilości produkcji wybranych grup materiałów budowlanych wzrost do 1 – w %

Statystyczny wzrost produkcji mineralnych materiałów budowlanych po 8 miesiącach jest wysoki w 2011, mimo słabszych wskaźników w lipcu (podobnie jak w wielu innych działach przemysłu przetwórczego). W sierpniu wskaźnik wzrostu wartości ponownie był wysoki. Ilość Statystyczny wzrost produkcji mineralnych materiałów budowlanych po 8 miesiącach jest wysoki w 2011, mimo słabszych wskaźników w lipcu (podobnie jak w wielu innych działach przemysłu przetwórczego). W sierpniu wskaźnik wzrostu wartości ponownie był wysoki. Ilość podstawowych materiałów budowlanych w lipcu wprawdzie wzrastała, ale w znacznie mniejszym stopniu niż w ubiegłych miesiącach, w sierpniu ilościowe wskaźniki były znacznie słabsze. Spadek produkcji miał miejsce szczególnie w wyrobach stosowanych przez budownictwo mieszkaniowe. Skala wzrostu produkcji materiałów zależy od popytu na materiały ze strony budownictwa i od eksportu.

Dziękuję za uwagę Proszę o krytyczną ocenę i propozycje zmian prezentacji